2023

Van Wikipedia
2020 - 2021 - 2022 - 2023 - 2024 - 2025 - 2026

2023 (MMXXIII) waor e gewoen jaor wat begós op 'ne zoondag op de Gregoriaanse kalender.

Gebäörtenisse[bewirk | brón bewèrke]

jannewarie
  • 1 - Kroatië veurt d'n euro in, dee de kuna vervingk.
  • 1 - Luiz Inácio Lula da Silva wuert beëideg es president vaan Brazilië. Heer volg Jair Bolsonaro op. Lula waor iejer vaan 2003 t/m 2010 al president.
  • 1 - Gemeinteleke fusie in Zuid-Holland.
  • 2 - Kreeg i g'n Oekraïne: Bie 'nen Oekraïensen aanval op 'n tiedelike Róssische basis in Makiivka inne regio Donetsk zint zeker 63, mer dinkelik hónderde militaire óm 't laeve gekómme.
  • 3 - Bie de verkezing veur 'ne nuje sjpraeker sjtake de sjtumme in 't Hoes van Aafgevaerdigde van de VS. 't Is veur 't iers in hóngerd jaor det zoeget gebäört. Oetènjelik weurt Kevin McCarthy op 6 jannewarie nao vieftien sjtumrunje gekoze.
  • 8 - Aanhengers van ex-presidentj Jair Bolsonaro besjtörme 't parlemèntsgebouw in Brasília. De besjtörming is dujelik geïnspireerd door de besjtörming van 't Amerikaans Capitool in 2021.
  • 11 - De pelitie begintj mit de óntruming van Lutseroa. 't Dörp, wat gesjloop mót waere veur de broenkoolwinning, weurt door activiste bezat gehauwe.
  • 14 - Kreeg i g'n Oekraïne: Bie 'ne Róssische raketaanval op Dnipro (Dnjepropetrovsk) valle teentalle doeje.
  • 15 - Bie e óngelök mit e vleegmesjieng in Nepal kómme alle 72 inzittende óm 't laeve.
  • 15 - Bie 'ne aansjlaag mit e geïmproviseerd explosief in 'n kerk in Congo-Kinshasa valle 10 doeje en 39 gewónje.
  • 16 - Maffiakopsjtök Matteo Messina Denaro weurt in Palermo gearresteerd.
  • 17 - In Den Bosch begintj de zaak taege Peter S. oet Bieëgdje en Nancy D. oet Hèrkebósj, die verdach waere van sadistisch kènjermisbroek.
  • 21 - 'ne Sjötter äöpent 't vuur op 66-jäörige vrouw en häör 38-jäörige dochter in e winkelcentrum in Zwijndrecht (Nederland)j.
  • 25 - Bie e sjtaekincident in e treintoesjtel hauverwaeges Kiel en Hamburg zint twie doeje en zeve gewónje gevalle. Me geit neet oet van e terroristisch motief.
  • 26 - Bie gevechte tösje 't Israelisch leger en Palestiense militante in Jenin oppe Westelike Jordaanoever valle 9 doeje. Ónger de doeje zint zeve militante en 'n vrouw.
  • 27 - Bie 'ne aansjlaag op 'n synagoog in Oes-Jeruzalem valle zeve doeje en drie gewónje. De sjötter, 'ne 21-jäörige Palestien, waert doedgesjote in e vuurgevech mit de pelisse.
  • 30 - Bie 'ne bómaansjlaag op 'n moskee inne Pakistaanse sjtad Pesjawar valle zeker 59 doeje en 170 gewónje.
  • 30 - In 'n metrosjtasie in Brössel waere reizigers aangevalle door 'ne man mit e mets. Drie luuj rake gewóndj, woevan eine ernstig.
fibberwarie
  • 4 - De Amerikaanse lochmach haolt 'n Chinese ballon denaer, die volgens häör veur sjpionagedoele waor opgelaote.
  • 6 - Kortbie Gaziantep in Turkieë vèntj 'ne zjwaoren aerdsjóddel plaatsj mit 'n krach van 7,8 op de memènt-magnitudesjaol. In Turkieë en Syrië valle teendoezende doeje.
  • 10 - Limburg sjaf es lèste provincie in Nederlandj de bae veur 't debat aaf.
  • 14 - Nuuj-Zielandj reup de noedtoesjtand oet óm de sjaaj die orkaan Gabrielle deit. 't Is pas de driede kier in de historie van 't landj det de regering det deit.
  • 17 - Demonstrante in Paramaribo besjtörme 't Surinaams parlemèntsgeboew.
  • 22 - In 't Noord-Iers Omagh waert 'ne pelissie-agent besjaote. Hae raak ernstig gewóndj. D'n aansjlaag is meugelik 't wirk vanne rippeblikeinse terreurbeweging New IRA.
  • 23 - 't Julianakenaal geit toe óm 'nen dambreuk.
  • 26 - Bie e bootóngelök in Zuud-Italië kómme zeker 67 migrante óm 't laeve.
miert
  • 1 - Bie e treinóngelök in 't noorde van Griekelandj valle 57 doeje.
  • 3 - In Brussel demonstrere doezende boere taege 'n versjtrenging van 't sjtiksjtofbeleid veur de landjboew.
  • 9 - Bie 'n sjeetpartie in 'ne Keuninkriekszaal vanne Jehovagetuge in Hamburg valle zeker ach doeje (incl. de sjötter) en mierder gewónje.
  • 10 - De Nederlandse regering luf de lèste beperkinge ómtrèntj COVID-19 op.
  • 10 - De Vlaomse regering kump esnog mit e sjtiksjtofakkaord wo de ganse coalitie achter sjteit.
  • 13 - In de Hèrkebósjer zedezaak kriege Nancy D. en Peter S. 12 jaor gevangenis opgelag óm 't misbroek van zeve jóng oppaskinger.
  • 15 - Bie verkezinge veur de Provinciaal Sjtaote en de watersjappe wintj veural de rechs-populistische BBB henjig: ze weurt in alle provincies de groetste.
  • 17 - 't Internationaal Sjtraofhof in D'n Haag vaerdig 'n arrestatiebevel oet taege Vladimir Poetin.
  • 19 - De Zjwisterse investeringsbank UBS nump häöre concurrent Credit Suisse, dae mit failissemint woort bedreig, euver. Hiemit weurt 'ne groete bankecrisis veurkómme.
  • 30 - 'n Zjurie in New York besjluut Donald Trump te vervolge veur 't betale van zwieggeld aan Stormy Daniels. 't Is veur 't iers det 'nen Amerikaansen ex-presidentj vervolg weurt.
  • 31 - E 'monstersjtörmsysteem' raak de Vereinigde Sjtaote. Teentalle tornado's en zjwaor sjtörme rake 't landj van 't zuje tot in 't noorde en zörge veur diverse doeje en hiel väöl materieel sjaaj.
aprèl
mei
  • 3 - Bie 'n sjeetpartie op 'n basissjoel inne Servische huidsjtad Belgrado kómme 8 kinger en 'ne bewaker óm 't laeve. Zès kinger en eine lieraar rake gewóndj. Twie daag later vintj kortbie, in Mladenovac, 'n anger sjeetpartie plaats wobie nog ins ach luuj ómkomme.
  • 6 - Sjarel III vaan 't Vereineg Keuninkriek weurt gekroend.
  • 16-17 - De Raod van Europa belègk 'nen top in Reykjavík. 't Is pas de veerde kier in zie besjtaon det de regeringsleiers van de ganse Raod biejeinkómme.
  • 20 - Nao maondelang gevechte vilt de sjtad Bachmoet gans in Róssische henj.
  • 22 - 'n Róssische verzatsgróp nump 't dörpke Kozinka aan de grens mit de Oekraïne in. Nao e paar daag weurt de rebellie de kop ingeduujd.
juni
  • 2 - Bie e treinóngelök in de buurt van Balasore, Odisha, Oes-India, kómme 300 luuj óm en valle nog ens zeker 900 gewónje.
  • 6 - De sjtuwdam bie Nova Kachovka (kórtbie Cherson) is ingesjtort. De sjaoj is enorm.
  • 14 - Veur de kös van Griekelandj geuf 't 'n sjipbreuk. Hiebie zint zeker 78, mer meugelik hónderde migrante gehiemeld.
  • 16 - De jihadistische militie ADF pleeg 'nen aansjlaag op 'n sjoel in Mpondwe in 't zuudweste van Oeganda. 42 luuj, ónger waem 38 kinger, kómme daobie óm 't laeve.
  • 21 - Arsjeologe make de vónds bekèndj van e veerdoezendj jaor aud heiligdóm bie Tiel mit 'nen opboew dae aan Stonehenge rappeleert.
  • 30 - De Braziliaansen ex-presidentj Jair Bolsonaro weurt veroerdeild veur machsmisbroek. Hiedoor maag hae ach jaor neet mie aan de verkezinge mitdoon.
juli
augustus
september
  • 8 - Marokko waert getroffe door 'ne zjwaoren aerdsjóddel woebie zeker 2900 luuj ómkómme.
  • 19 - Azerbeidzjan begint 'n offensief tege Hoeg-Karabach. Dit jaog doezende etnische Armene op de vlöch nao Armenië.
  • 22 - Oekraïne vèlt 'n Róssische marinebasis aan oppe Krim. Volges de Oekraïense inlichtingedeenst valle daobie teentalle doeje en gewónje, woe-ónger inkel hoeggeplaatsde marinecommandante.
  • 23 - In 'ne exploratieput bie 't gehuch Californië in de gemeinte Haors aan de Maas waert lithium gevónge, e metaal wat ónger anger gebroek waert in mobiel tillefoons.
  • 24 - OSIRIS-REx kump trök op Eerd mèt e moonster vaan asteroïde Bennu.
  • 26 - Bie 'ne brandj op e broelof inne Noord-Iraakse sjtad Qaraqosh valle 114 doeje en rake zeker 150 luuj gewóndj.
  • 28 - Samvel Sjahramanjan, de president vaan Hoeg-Karabach, teikent e decreet wat zien rippubliek per 1 jannewarie 2024 opluf. Mèt dees euvergaaf kump nao daarteg jaor 'n ind aon dees seperatistische rippubliek.
oktober
  • 1 - In Groninge weurt gans mèt de gaaswinning gestop. Allein bij noed kin de gaaskraon weure opegedrejd.
  • 7 - Vanoet de Gazasjtroek weure hóngerde rakètte op Israël aafgesjote. Ouch sjtaeke infiltrante de grens euver tösje de Gazasjtroek en Israël, wobie gerich op börgers weurt gesjote. Hamas eis d'n aanval op. Begin van de Kreeg Hamas-Israël, wobie tiendoezende börgerdoeje zalle valle.
  • 7 - Afghanistan waert getroffe door 'nen aerdsjóddel mit 'n krach van 6,3 op de sjaol van Richter. Zeker 1000 luuj kómme daobie óm 't laeve en zó'n 9000 rake gewóndj.
  • 8 - Hezbollah mingk zich in 't conflik tösje Hamas en Israël door ouch rakètte aaf te vure.
  • 13 - De NASA lanceert 't ruumdetuug Psyche, wat de gelieknamige planetoïde geit óngerzeuke en dao in 2029 mót aankómme.
  • 14 - De liberaal-conservatieve National Party wint de Nuuj-Zielandse verkezinge.
  • 15 - De conservatieve en eurosceptische partie PiS van zittende premier Mateusz Morawiecki blief de groetste in de Poolse verkezinge, meh verluus geveulig. De liberaal en pro-Europese burgercoalitie van Donald Tusk kump op de twiede plaats.
  • 16 - Bie 'ne aansjlaag in 't centrum vanne Belzje hoofsjtad Brössel zint twie Zjwede doedgesjote, eine is gewóndj geraak. De sjötter zaet geïnsjpireerd te zie door terreurorganisatie IS. Hae is nao 'n klopjach neergesjote en euverleje.
  • 17 - Bie 'n explosie in e krankehoes inne Gazasjtrook valle zeker teentalle doeje en gewónje.
  • 25 - Bie 'n sjeetpartie in Lewiston, Maine, valle 18 doeje en 13 gewónje. De sjötter waert twie daag later doed gevónje.
  • 27 - 't Israelisch leger vèlt de Gazasjtroek binne.
  • 28 - Bie e óngelök in 'n koel in Karaganda, Kazachstan valle 46 doeje.
november
december
  • 1 - 't Israelisch leger vèlt 't zuje vanne Gazasjtroek binne. D'r waere gevechte gemeld inne sjtad Khan Yunis.
  • 3 - De Venezolaonse president Nicolás Maduro bepaolt via e hendeg umstreje rifferendum tot zie land de regio Essequibo vaan zie naoberland Guyana wèlt annexere. De weke daonao loupe de spanninge korten tied hoeg op.
  • 14 - De EU sjtart de toetraejingsóngerhandelinge mit Oekraïne en Moldavië. Georgië krieg de sjtatus kandidaat-lidsjtaat.
  • 16 - Alle groete containerverveurders sjtoppe veurluipig mit vare euver de Roej Zie nao aanvalle van Houthi-rebelle op vrachsjeper inne watere róndj Jemen.
  • 19 - 't Sprookjesbos in Valkeberg geit failliet.
  • 20 - 't Europees Parlement en de EU waere 't eins euver e pakket aan regels euver asiel en migratie. Wichtige óngerdeile van dit pakket zint versjnelde screening van migrante ane boetegrenze vanne EU en de meugelikheid veur migrante sjneller truuk te sjikke es ze oet veilige lenj kómme.
  • 21 - Aan de universiteit van Praag vèntj 'n sjeetpartie plaats wobie 14 doeje valle, ónger wae de sjötter zelf.
  • 24 - Bie aanvalle op versjeie dörpkes in Centraal-Nigeria kómme 200 luuj óm 't laeve. Zó'n 500 luuj rake gewóndj. De sjlachoffers zint veural christene. Me hèlt islamitische Fulani-militante verantwoordelik veur de aanvalle.
  • 31 - NASA lanceert vanaaf Antarctica 'ne nuje ruumdetelescoop genaamp GUSTO. Dae geit óngerzeuk doon nao sjterresjtöb.

Sport[bewirk | brón bewèrke]

Prieze[bewirk | brón bewèrke]

Persoen vaan 't Jaor[bewirk | brón bewèrke]

Taylor Swift

Gestorve[bewirk | brón bewèrke]

Variabel fies- en gedinkdaog[bewirk | brón bewèrke]

opmerkinge
  • Mèt 'vastelaovend' weurt hei lètterlek de veuraovend vaan de vastentied gemeind; in de volksmoond dus 'vastelaovesdinsdag'.
  • Vaan Paose aofhenkeleke fieste in de oosters-orthodoxe kèrke kinne mèt hölp vaan bovestoonde data weure berekend.
  • Joedse fiesdaog beginne bij zonsoondergaank d'n daag veur wat de kalender hei aongief.
Aafkomstig van Wikipedia, de Vriej Encyclopedie. "https://li.wikipedia.org/w/index.php?title=2023&oldid=462906"