2023

2020 - 2021 - 2022 - 2023 - 2024 - 2025 - 2026

2023 (MMXXIII) is e gewoen jaor wat begós op 'ne zoondag op de Gregoriaanse kalender.

Gebäörtenisse[bewirk | brón bewèrke]

jannewarie

1 - Kroatië veurt d'n euro in, dee de kuna vervingk.
1 - Luiz Inácio Lula da Silva wuert beëideg es president vaan Brazilië. Heer volg Jair Bolsonaro op. Lula waor iejer vaan 2003 t/m 2010 al president.
1 - Gemeinteleke fusie in Zuid-Holland.
2 - Kreeg i g'n Oekraïne: Bie 'nen Oekraïensen aanval op 'n tiedelike Róssische basis in Makiivka inne regio Donetsk zint zeker 63, mer dinkelik hónderde militaire óm 't laeve gekómme.
3 - Bie de verkezing veur 'ne nuje sjpraeker sjtake de sjtumme in 't Hoes van Aafgevaerdigde van de VS. 't Is veur 't iers in hóngerd jaor det zoeget gebäört. Oetènjelik weurt Kevin McCarthy op 6 jannewarie nao vieftien sjtumrunje gekoze.
8 - Aanhengers van ex-presidentj Jair Bolsonaro besjtörme 't parlemèntsgebouw in Brasília. De besjtörming is dujelik geïnspireerd door de besjtörming van 't Amerikaans Capitool in 2021.
11 - De pelitie begintj mit de óntruming van Lutseroa. 't Dörp, wat gesjloop mót waere veur de broenkoolwinning, weurt door activiste bezat gehauwe.
14 - Kreeg i g'n Oekraïne: Bie 'ne Róssische raketaanval op Dnipro (Dnjepropetrovsk) valle teentalle doeje.
15 - Bie e óngelök mit e vleegmesjieng in Nepal kómme alle 72 inzittende óm 't laeve.
15 - Bie 'ne aansjlaag mit e geïmproviseerd explosief in 'n kerk in Congo-Kinshasa valle 10 doeje en 39 gewónje.
16 - Maffiakopsjtök Matteo Messina Denaro weurt in Palermo gearresteerd.
17 - In Den Bosch begintj de zaak taege Peter S. oet Bieëgdje en Nancy D. oet Hèrkebósj, die verdach waere van sadistisch kènjermisbroek.
21 - 'ne Sjötter äöpent 't vuur op 66-jäörige vrouw en häör 38-jäörige dochter in e winkelcentrum in Zwijndrecht (Nederland)j.
25 - Bie e sjtaekincident in e treintoesjtel hauverwaeges Kiel en Hamburg zint twie doeje en zeve gewónje gevalle. Me geit neet oet van e terroristisch motief.
26 - Bie gevechte tösje 't Israelisch leger en Palestiense militante in Jenin oppe Westelike Jordaanoever valle 9 doeje. Ónger de doeje zint zeve militante en 'n vrouw.
27 - Bie 'ne aansjlaag op 'n synagoog in Oes-Jeruzalem valle zeve doeje en drie gewónje. De sjötter, 'ne 21-jäörige Palestien, waert doedgesjote in e vuurgevech mit de pelisse.
30 - Bie 'ne bómaansjlaag op 'n moskee inne Pakistaanse sjtad Pesjawar valle zeker 59 doeje en 170 gewónje.
30 - In 'n metrosjtasie in Brössel waere reizigers aangevalle door 'ne man mit e mets. Drie luuj rake gewóndj, woevan eine ernstig.

fibberwarie

4 - De Amerikaanse lochmach haolt 'n Chinese ballon denaer, die volgens häör veur sjpionagedoele waor opgelaote.
6 - Kortbie Gaziantep in Turkieë vèntj 'ne zjwaoren aerdsjóddel plaatsj mit 'n krach van 7,8 op de memènt-magnitudesjaol. In Turkieë en Syrië valle teendoezende doeje.
10 - Limburg sjaf es lèste provincie in Nederlandj de bae veur 't debat aaf.
14 - Nuuj-Zielandj reup de noedtoesjtand oet óm de sjaaj die orkaan Gabrielle deit. 't Is pas de driede kier in de historie van 't landj det de regering det deit.
17 - Demonstrante in Paramaribo besjtörme 't Surinaams parlemèntsgeboew.
22 - In 't Noord-Iers Omagh waert 'ne pelissie-agent besjaote. Hae raak ernstig gewóndj. D'n aansjlaag is meugelik 't wirk vanne rippeblikeinse terreurbeweging New IRA.
23 - 't Julianakenaal geit toe óm 'nen dambreuk.
26 - Bie e bootóngelök in Zuud-Italië kómme zeker 67 migrante óm 't laeve.

miert

1 - Bie e treinóngelök in 't noorde van Griekelandj valle 57 doeje.
3 - In Brussel demonstrere doezende boere taege 'n versjtrenging van 't sjtiksjtofbeleid veur de landjboew.
9 - Bie 'n sjeetpartie in 'ne Keuninkriekszaal vanne Jehovagetuge in Hamburg valle zeker ach doeje (incl. de sjötter) en mierder gewónje.
10 - De Nederlandse regering luf de lèste beperkinge ómtrèntj COVID-19 op.
10 - De Vlaomse regering kump esnog mit e sjtiksjtofakkaord wo de ganse coalitie achter sjteit.
13 - In de Hèrkebósjer zedezaak kriege Nancy D. en Peter S. 12 jaor gevangenis opgelag óm 't misbroek van zeve jóng oppaskinger.
15 - Bie verkezinge veur de Provinciaal Sjtaote en de watersjappe wintj veural de rechs-populistische BBB henjig: ze weurt in alle provincies de groetste.
17 - 't Internationaal Sjtraofhof in D'n Haag vaerdig 'n arrestatiebevel oet taege Vladimir Poetin.

Gepland[bewirk | brón bewèrke]

16 aprèl - The Phantom of the Opera, de langsloupende veurstèlling oets op Broadway, geit nao 35 jaor en zoeget 14.000 opveuringe oetsjeie.
6 mei - Sjarel III vaan 't Vereineg Keuninkriek weurt gekroend.
1 juli - Wim Hillenaar volg Annemarie Penn-te Strake op es börgemeister vaan Mestreech.
24 september - OSIRIS-REx kump trök op Eerd mèt moonsters vaan asteroïde Bennu.
12 november - Parlemintsverkezinge in Pole.
15 december - Parlemintsverkezinge in Spaanje.

Sport[bewirk | brón bewèrke]

12 fibberwarie - In de Super Bowl LVII winne de Kansas City Chiefs mit 38-35 van de Philadelphia Eagles.
19 fibberwarie - De Nederlandse Femke Bol löp de 400 meter indoor in 49,29 seconde; e nuuj waereldrecord. Ze is de ierste in 41 jaor die 't waereldrecord verbaetert.
25 fibberwarie - Dylan van Baarle wintj Omloop Het Nieuwsblad bie de mansluuj. Lotte Kopecky wintj bie de vrouwluuj.
28 - In de kwartfinaal van de KNVB-baeker wintj amateurclub SV Spakenburg mit 1-4 van FC Utrecht.
4 miert - In de Klassieker taege Feyenoord sjpaelt 't vrouweteam van AFC Ajax veur 't iers in de Johan Cruijff Arena. De match (èndjsjtandj 1-1) trèk zoeget 34.000 bezeukers, wat veur de vrouwluuj-Ieredevisie óngekèndj is.
4 miert - Demi Vollering wintj de Strade Bianche bie de vrouwluuj, en Tom Pidcock wintj bie de mansluuj.
18 miert - Mathieu van der Poel wintj Milaan-Sanremo, es ierste Nederlanjer saer Hennie Kuiper in 1985.

gepland

9 juni - 9 juli - AFC Cup
8 september - 21 oktober - Wereldbeker Rugby in Fraankriek
oktober - 26 november - Wereldbeker Cricket in India

Prieze[bewirk | brón bewèrke]

Op de 95e Academy Awards wintj Everything everywhere all at once zeve prieze, wo-ónger dae van beste film en bèste actries (Michelle Yeoh). Brendan Fraser weurt tot bèsten acteur oetgerope.

Gestorve[bewirk | brón bewèrke]

4 jannewarie - Fay Weldon, Britse sjriefster (91)
6 jannewarie - Gianluca Vialli, Italiaonse voetballer (58, alvleisklierkaanker)
10 jannewarie - Jeff Beck, Britse rockgitaris (The Yardbirds) (78)
10 jannewarie - Constantijn II, lèste keuning vaan Griekeland (82)
10 jannewarie - George Pell, Australische geisteleke (81)
14 jannewarie - Alireza Akbari, Iraonse politicus (61, geëxecuteerd)
14 jannewarie - Lieuwe Westra, Nederlandse fietsrenner (40)
15 jannewarie - Jan Krol, Nederlandsen acteur (60)
16 jannewarie - Gina Lollobrigida, Italiaonse actries (95)
17 jannewarie - zöster André, Franse leeftiedrecordhèlster (118)
19 jannewarie - David Crosby, Amerikaonse rockmuzikant (81)
20 jannewarie - Sandra Trehub, Amerikaonse meziekpsycholoog (84)
5 fibberwarie - Pervez Musharraf, Pakistaonse politicus (79)
9 fibberwarie - Burt Bacharach, Amerikaonse componis vaan liechte meziek (94)
11 fibberwarie - Hans Modrow, (Oos-)Duitse politicus (95)
14 fibberwarie - Wim Kras, Nederlandse voetballer (79)
15 fibberwarie - Raquel Welch, Amerikaonse acties (82)
20 fibberwarie - Leiji Matsumoto, Japanse stripteikeneer (85)
2 miert - Wayne Shorter, Amerikaonse jazsaxofonis (89)
6 miert - Traute Lafrenz, Duitse verzètsvrouw (103)
17 miert - Adri Duivesteijn, Nederlandse politicus (72, prostaotkaanker)
17 miert - Dubravka Ugrešić, Kroatisch-Nederlandse sjriefster (73)

Variabel fies- en gedinkdaog[bewirk | brón bewèrke]

opmerkinge

Mèt 'vastelaovend' weurt hei lètterlek de veuraovend vaan de vastentied gemeind; in de volksmoond dus 'vastelaovesdinsdag'.
Vaan Paose aofhenkeleke fieste in de oosters-orthodoxe kèrke kinne mèt hölp vaan bovestoonde data weure berekend.
Joedse fiesdaog beginne bij zonsoondergaank d'n daag veur wat de kalender hei aongief.