Persoen vaan 't Jaor

Van Wikipedia

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.


't Amerikaans tiedsjrif Time wijs eder jaor 'n Persoen vaan 't Jaor (Person of the Year) aon. 't Geit daan um deginnege dee "te gooj of te koej de gebäörtenisse vaan 't aofgeloupe jaor 't mieste heet beheers". Tot 1999 woort gesproke vaan Maan vaan 't jaor (Man of the year), of Vrouw vaan 't jaor (Woman of the year) in dat inkel geval tot 'n vrouw woort geach 't nuits te höbbe gedomineerd.

De traditie begós in 1927, wie de redacteure same zaote euver de discussie wee 't nuits 't aofgeloupe jaor gemaak had. Me besloot deen titel aon vleger Charles Lindbergh te geve, neet in de lèste plaots umtot me vergete waor dee ieder dat jaor op de veurpaasj te zètte. Sindsdeen heet me dit eder jaor volgehawwe. Soms heet me gekoze veur ganse gróppe lui, of zelfs veur dinger (de computer, de Eerd).

Time heet ummer benaodrök tot d'n titel Persoen vaan 't Jaor geine pries of ierbewies is. 't Geit sumpel-eweg um wee de groetsten invlood op 't nuits heet; dat kin dus ouch negatief zien. Me heet in 't verleie oonder mie Adolf Hitler, Josef Stalin (2×) en Ayatollah Chomeini tot Maan vaan 't Jaor gekoze. Nao de verkezing vaan de lèste is me evels väöl veurziechteger geweure mèt 't oetrope vaan dictators en dergelieke: me heet straank tot de controverse veur lieger verkoupciefers zörg. Zoe woort Hitler in 1999 boete de verkezing vaan Persoen vaan d'n Iew gehawwe (deen titel góng nao Albert Einstein), en woort in 2001 neet Osama bin Laden meh Rudy Giuliani tot Persoen vaan 't Jaor oetgerope.

Ouch is kritiek gewees op de Amerikaanse kleuring vaan de lies. Zoe zien bekaans alle Amerikaanse presidente sinds de lies begós wel eine of twie kier Persoen vaan 't Jaor gewees, en höbbe ouch diverse Amerikaanse nuitsmekers de lies gehaold die boete hun eige land neet bezunder väöl invlood hadde.

Jaor Persoen Foto Rei en opmerkinge
1927 Charles Lindbergh
(1902-1974)
Amerikaanse vlegeneer dee es ierste mins solo d'n Atlantischen Oceaon euvervloog.
1928 Walter Chrysler
(1875-1940)
Amerikaansen industrieel; naom dat jaor ziene concurrent Dodge euver en begós mèt de bouw vaan 't Chryslergebouw in New York.
1929 Owen D. Young
(1874-1962)
Amerikaanse zakemaan en diplomaot, veurzitter vaan 'n kemissie die dat jaor 't Youngplan veur de Duitse herstèlbetaolinge oetveerdegde.
1930 Mahatma Gandhi
(1869-1948)
Brits-Indischen oonaofhenkelekheidsvechter, leide dat jaor de Zaajtsatyagraha tege de Britse belasting op zaajt.
1931 Pierre Laval
(1883-1945)
Franse politicus, woort dat jaor premier.
1932 Franklin D. Roosevelt
(1882-1945)
Woort dat jaor euvertuigend verkoze tot president vaan de Vereinegde Staote.
1933 Hugh S. Johnson
(1882-1942)
Amerikaanse zakemaan, woort door Roosevelt aongeweze um mèt economische hervörminge de crisis te bevechte.
1934 Franklin D. Roosevelt (2)
(1882-1945)
Dit jaor begós Roosevelt ziene New Deal vröchte aof te werpe. Roosevelt woort zoe d'n ierste dee twie kier Maan vaan 't Jaor woort.
1935 Haile Selassie
(1892-1975)
Keizer vaan Ethiopië, wat dat jaor door Italië waor binnegevalle.
1936 Wallis Simpson
(1896-1986)
Amerikaanse actries. De Britse keuning Eduard VIII traoj dat jaor aof um mèt häör te kinne trouwe. Ierste Vrouw vaan 't Jaor.
1937 Tsjang Kai-tsjek
(1887-1975)
De premier vaan China en zien vrouw, dat jaor oetgerope tot Maan en Vrouw vaan 't Jaor. In 1937 veel Japan China binne.
Soeng Mei-ling
(1898-2003)
1938 Adolf Hitler
(1889-1945)
Es leier vaan nazi-Duitsland zörgde heer dat jaor veur de annexatie vaan Oosteriek en 't Sudeteland, zoewie veur de bezètting vaan Boheme-Moravië.
1939 Jozef Stalin
(1878-1953)
Stalin sloot dat jaor e neet-aonvalsverdraag mèt Hitler um daonao Pole in te valle en oonderein te verdeile.
1940 Winston Churchill
(1874-1965)
Premier vaan 't Vereineg Keuninkriek, zörgde veur de evacuatie vaan Duinkèrke en leide zie land door de mislökde Duitse invasie.
1941 Franklin D. Roosevelt (3)
(1882-1945)
Eigelek hej me 't nómmer lóchteg wèlle hawwe en Dumbo oetrope tot 'Zoogdier vaan 't Jaor'. Nao d'n aonval op Pearl Harbour veraanderde me dat evels op 't lèste memint. Zoe woort Roosevelt d'n ierste en tot nog touw insegste dee drei kier Persoen vaan 't Jaor woort.
1942 Jozef Stalin (2)
(1878-1953)
In 1942 leide Stalin zie land door de slaag um Stalingrad, 'n zier belaankrieke geallieerde euverwinning.
1943 George Marshall
(1880-1959)
Amerikaanse chef-staaf, zier belaankriek in de organisatie vaan euverziese legeracties in d'n Twiede Wereldoorlog.
1944 Dwight D. Eisenhower
(1890-1969)
Amerikaanse ginneraol, opperbevelhöbber vaan de Amerikaanse tróppe in Europa bij Operation Overlord en zoedoende hoofverantwoordeleke veur D-Day.
1945 Harry S. Truman
(1884-1972)
Vice-president vaan de Vereinegde Staote; woort president nao d'n doed vaan Roosevelt en waor zoedoende verantwoordelek veur de atoombomme op Hiroshima en Nagasaki.
1946 James F. Byrnes
(1879-1972)
Amerikaanse staotssecratair, stèlde e coulant beleid veur aon 't bezat Duitsland meh zörgde zjus veur verhellig tege de Sovjet-Unie.
1947 George Marshall (2)
(1880-1959)
Marshall, intösse staotssecretair, stèlden 't Marshallplan op boe-in de VS Europa zouw helpe bij 't economisch herstèl.
1948 Harry S. Truman (2)
(1884-1972)
Truman woort dat jaor, gans oonverwach, op zien eige ticket tot president verkoze.
1949 Winston Churchill (2)
(1874-1965)
Oetgerope tot 'Maan vaan d'n Haven Iew'. Churchill zien Conservatief Partij zaot op dat memint in de oppositie.
1950 D'n Amerikaanse soldaot In dat jaor begós de Korea-oorlog. Ierste kier tot d'n titel neet nao 'n individu góng.
1951 Mohammed Mossadegh
(1882-1967)
Mossadegh woort dat jaor premier vaan Perzië en zat de westerse oliebedrieve oet, wat tot d'n Abadancrisis veurde.
1952 Elizabeth II
(1926-2022)
Nao d'n doed vaan häöre pa George VI woort ze keuningin vaan 't Vereineg Keuninkriek en alle rieke vaan 't Brits Riek en Gemeinebès.
1953 Konrad Adenauer
(1876-1967)
Duitse politicus, woort dat jaor herkoze tot boondskanseleer.
1954 John Foster Dulles
(1888-1959)
Amerikaanse politicus, arsjitek vaan de SEATO.
1955 Harlow Curtice
(1893-1962)
Directeur vaan General Motors, dat jaor 't ierste bedrief wat 'nen umzat vaan mie es ein miljard dollar haolde.
1956 De Hongaarse vrijheidsvechters Es erkinning veur d'n Hongaarsen opstand en 't neerhouwe daovaan door de Sovjet-Unie dat jaor.
1957 Nikita Chroesjtsjov
(1894-1971)
Leier vaan de Sovjet-Unie, euverleefde dat jaor e complot um häöm aof te zètte en gaof bevel tot de lancering vaan Spoetnik-1, 't ierste minselek tuig in de ruimte.
1958 Charles de Gaulle
(1890-1970)
Premier vaan Fraankriek; nao de staotsgreep die tot de Vijfde Rippubliek veurde tot president gekoze.
1959 Dwight D. Eisenhower (2)
(1890-1969)
President vaan de Vereinegde Staote.
1960 Amerikaanse wetensjappers Bij naom geneump woorte George Beadle, Charles Draper, John Enders, Donald A. Glaser, Joshua Lederberg, Willard Libby, Linus Pauling, Edward Purcell, Isidor Rabi, Emilio Segrè, William Shockley, Edward Teller, Charles Townes, James Van Allen en Robert Woodward.
1961 John F. Kennedy
(1917-1963)
Kennedy woort dat jaor beëideg es president vaan de Vereinegde Staote en bevaol de mislökde invasie vaan Cuba.
1962 Johannes XXIIII
(1881-1963)
Paus vaan 1958 tot 1963, bemiddelde dat jaor in de Cubacrisis.
1963 Martin Luther King jr.
(1929-1968)
Leismaan vaan de Amerikaanse Börgerrechtebeweging, dee dat jaor in Washington zien I have a dream-touwspraok heel.
1964 Lyndon B. Johnson
(1908-1973)
President vaan de Vereinegde Staote, opvolger vaan de gestorve Kennedy. Woort dat jaor op zien eige ticket tot president gekoze; oondersjeide ziech binnelands mèt de Civil Rights Act en boetelands mèt 'n sterker bemeujenis in de Vietnamoorlog.
1965 William Westmoreland
(1914-2005)
Amerikaanse generaol, opperbevelhöbber vaan de tróppe in Zuid-Vietnam.
1966 D'n èrfgenaom De generatie vaan de Amerikaanse Babyboomers (hei gedefinieerd es 'lui oonder de 25'), die ummer mie vaan ziech leet hure.
1967 Lyndon B. Johnson (2)
(1908-1973)
Nog ummer president vaan de VS en nog ummer sterk betrokke bij de Vietnamoorlog.
1968 Bemanning vaan de Apollo 8 De Apollo 8, mèt aon baord William Anders, Frank Borman en Jim Lovell, kaom es ierste bemaande rakèt in 'ne baon um de Maon.
1969 De gemiddelden Amerikaan De 'zwijgende mierderheid' die toen 't Amerikaans politiek debat euverheersde.
1970 Willy Brandt
(1913-1992)
Boondskanseleer vaan Wes-Duitsland, bekind um zien Ostpolitik.
1971 Richard Nixon
(1913-1994)
President vaan de Vereinegde Staote.
1972 Richard Nixon (2)
(1913-1994)
Nixon en ziene minister Kissinger bezochte dat jaor communistisch China.
Henry Kissinger
(1923-2023)
1973 John Sirica
(1904-1992)
Watergate vaanoet de loch. Hoof vaan d'n distriksrechbaank vaan Washington D.C., verpliechde Nixon um cruciaol documinte aof te geven in 't Watergatesjendal.
1974 Faisal
(1906-1975)
Keuning vaan Saoedi-Arabië. Had dat jaor en 't jaor daoveur gezörg veur d'n Oliecrisis door diverse westerse len hun olie te oontzègke.
1975 Amerikaanse vrouwlui Bij naom geneump woorte Susan Brownmiller, Kathleen Byerly, Alison Cheek, Jill Conway, Betty Ford, Ella Grasso, Carla Hills, Barbara Jordan, Billie Jean King, Carol Sutton, Susie Sharp en Addie Wyatt.
1976 Jimmy Carter
(*1924)
Woort dat jaor verkoze tot president vaan de Vereinegde Staote.
1977 Anwar Sadat
(1918-1981)
President vaan Egypte, góng dat jaor es iersten Arabische leier oets nao Israël um euver normalisatie vaan de relaties te praote.
1978 Deng Xiaoping
(1904-1997)
Vicepremier vaan China, naom dat jaor de mach in 't land euver.
1979 Ayatollah Chomeini
(1902-1989)
Leide dat jaor 'n islamistische revolutie in Iran en stèlde ziechzelf es opperste leismaan aon.
1980 Ronald Reagan
(1911-2004)
Woort dat jaor mèt groete euvertuiging tot president vaan de VS verkoze.
1981 Lech Wałęsa
(*1943)
Poolse vakboondsleier, dwoong dat jaor 't Akkoord vaan Gdańsk aof meh woort in december gearresteerd.
1982 De computer Gekoze tot "Mesjien vaan 't Jaor" um de opkoms vaan de pc en diverse aander hoescomputers. Ierste kier tot d'n titel neet nao ein of miejer persoene góng.
1983 Ronald Reagan (2)
(1911-2004)
Dit jaor had Reagan bevel gegeve tot de invasie vaan Grenada en ziech oetgesproke veur 't Strategic Defense System (o.b.e. "Star Wars").
Joeri Andropov
(1914-1984)
Leismaan vaan de Sovjet-Unie, spraok ziech sterk tegen 't Star Wars-plan oet.
1984 Peter Ueberroth
(*1937)
Ueberroth had de leiing euver de Olympische Zomerspeule in Los Angeles, die door diverse Oosbloklen woorte geboycot.
1985 Deng Xiaoping (2)
(1904-1997)
De leier vaan China woort erking veur de groete en succesvol economische hervörminge, die marxistische orthodoxieë in vraog hadde gestèld.
1986 Corazon Aquino
(1933-2009)
Leister vaan de Filipijnse revolutie, dat jaor tot president vaan 't land verkoze.
1987 Michail Gorbatsjov
(1931-2022)
Leismaan vaan de Sovjet-Unie, dee dat jaor groete hervörminge in verband mèt ziene Perestrojka doorveurde.
1988 De bedreigde Eerd "Planeet vaan 't Jaor", in verband mèt diverse milieuprobleme (zoere rege, look in de ozonlaog) die toen opspäölde en de aondach krege.
1989 Michail Gorbatsjov (2)
(1931-2022)
Oetgerope tot "Maan vaan 't decennium". Gorbatsjov heel dat jaor de ierste vrij verkezinge in de Sovjet-Unie. Oetindelek veel 't land oeterein.
1990 George H.W. Bush
(1924-2018)
President vaan de Vereinegde Staote, mingde ziech in de Golfoorlog nao de Iraakse invasie vaan Koeweit.
1991 Ted Turner
(*1938)
Opriechter vaan CNN, dat groet woort door liveverslaag in de Golfoorlog.
1992 Bill Clinton
(*1946)
Woort dat jaor verkoze tot president vaan de Vereinegde Staote.
1993 De vreistiechers Es erkinning vaan de vrei tösse Yitzhak Rabin (premier vaan Israël) en Yasser Arafat (leismaan vaan de Palestijnse PLO), meh ouch vaan 't vreideg ind aon 't apartheidsrezjiem wie dat door president Frederik de Klerk en activis Nelson Mandela woort veurbereid.
1994 Johannes Paulus II
(1920-2005)
Paus vaan 1978 tot zienen doed.
1995 Newt Gingrich
(*1943)
Leier vaan de Rippublikeinse partij bij tössetiedse verkezinge veur 't Congres in 1995. Heibij behaolde zien partij in allebei de hoezer de mierderheid.
1996 David Ho
(*1952)
Taiwanees-Amerikaansen oonderzeuker nao AIDS.
1997 Andrew Grove
(1936-2016)
Amerikaansen oondernummer, veurzitter vaan Intel, 'ne groete speuler in de daan bleujende haafgeleierindustrie.
1998 Bill Clinton (2)
(*1946)
Starr leide dat jaor 'n aofzèttingsproceduur tege Clinton, dee verwikkeld waor in de Lewinskyaffair.
Kenneth Starr
(1946-2022)
1999 Jeff Bezos
(*1964)
Amerikaansen internètmiljonair, opriechter en veurzitter vaan Amazon.com.
2000 George W. Bush
(*1946)
Woort dat jaor verkoze tot president vaan de Vereinegde Staote.
2001 Rudy Giuliani
(*1944)
Waor börgemeister vaan New York op 't memint tot dao de aonsleeg vaan 11 september door al-Qaeda plaotsvoonte.
2002 De klokkelojjers Bij naom geneump woorte Cynthia Cooper, Coleen Rowley en Sherron Watkins, die missten hadde oonthöld bij groete bedrieve en de euverheid.
2003 D'n Amerikaanse soldaot (2) Dat jaor vele de Vereinegde Staote Irak binne, dewijl de operaties in Afghanistan doorgónge.
2004 George W. Bush (2)
(*1946)
Woort dat jaor herkoze tot president.
2005 De gooj Samaritaone
Bono, Bill Gates en Melinda Gates es steinrieke filantrope die ziech pebliek hadde ingezat veur gooj doele.
2006 Diech Edereine dee 't Internèt vaan inhaajd veurzuut, beveurbeeld op MySpace, YouTube of Wikipedia. Op de veurkant waor e spiegelvlaak te zien.
2007 Vladimir Poetin
(*1952)
President vaan Rusland sinds 2000 en eine vaan de mechtegste lui vaan de wereld.
2008 Barack Obama
(*1961)
Woort dat jaor es iersten Afro-Amerikaon tot president vaan de VS gekoze.
2009 Ben Bernanke
(*1953)
Veurzitter vaan de Amerikaanse Centraol Baank in de financiële crisis vaan 2008.
2010 Mark Zuckerberg
(*1984)
Opriechter en veurzitter vaan Facebook.
2011 D'n demonstrant Protesbeweginge euver de ganse wereld, in 't bezunder die vaan 't Arabisch Vreugjaor meh ouch de Occupybeweging, de Tea Partybeweging en nog aandere.
2012 Barack Obama (2)
(*1961)
Woort dat jaor herkoze es president.
2013 Franciscus
(*1936)
Dat jaor verkoze es paus nao d'n aofstand vaan Benedictus XVI.
2014 Ebolabestrijers Lui die ziech inspande um de epidemie in Wes-Afrika vaan dat jaor in te damme en oet te banne.
2015 Angela Merkel
(*1954)
Boondskanseleerse vaan Duitsland, kraog erkinning um häör leiersjap in de Griekse sjöldecrisis en d'n Europese migrantecrisis.
2016 Donald Trump
(*1946)
Amerikaanse zakemaan, woort dat jaor verkoze tot president.
2017 De stèlteverbreeksters De MeToo-beweging tege seksueel geweld. Op de veurkant stoon 'n erebeizeplökster mèt 't pseudoniem Isabel Pascual, lobbyiste Adama Iwu, actries Ashley Judd, programmeus Susan Fowler, zengeres Taylor Swift en e stökske vaan 'n zèsde vrouw, e kraankezöster wat anoniem wouw blieve.
2018 De heujers Journaliste die um hun oonderzeuk en verslaag woorte vermaord, vervolg of gearresteerd. Time gaof veer versjèllende veurpazjes oet, mèt versjèllende journaliste.
2019 Greta Thunberg
(*2003)
Zweedse activiste, initiatiefnumster vaan de Sjaolstaking veur 't Klimaot en dit jaor diverse kiere es spreekster of actieveurster op de veurgroond. Zij woort mèt aofstand de joonkste aongewezene oets, 'n ier die sinds 't begin vaan de traditie in han waor vaan Charles Lindbergh.
2020 Joe Biden
(*1942)
Joe Biden woort dat jaor verkoze tot president, boemèt heer de zittende president Trump versloog. Kamala Harris woort zien vice-presidente; zij is de ierste vrouw op dees positie.
Kamala Harris
(*1964)
2021 Elon Musk
(*1971)
Riekste maan vaan de wereld, directeur vaan Tesla ('ne groete speuler op de greujmerret vaan èllentrikke oto's) en vaan SpaceX.
2022 Volodymyr Zelensky
(*1978)
President vaan de Oekraïne, wat dit jaor door Rusland woort binnegevalle en oonder zien leiing standheel.
2023 Taylor Swift
(*1989)
Amerikaonse popzengeres, deeg dat jaor de Eras Tour, de tournee mèt de groetste opbrengs oets. Waor in 2017 al gedeild Persoen vaan 't Jaor.

Bron[bewirk | brón bewèrke]

Dit artikel is gebaseerd op 't corresponderend Ingelstaoleg artikel, en wel in dees versie.