2022

2019 - 2020 - 2021 - 2022 - 2023 - 2024 - 2025

2022 (MMXXII) waor e gewoen jaor wat begós op zaoterdag op de Gregoriaanse kalender. 't Jaor woort veur e groet deil gedomineerd door de Russische invasie in de Oekraïne; aander belaankrieke nuitsfeite waore de COVID-19-pandemie (die dit jaor sterk in krach en irns trökleep), d'n doed vaan keuningin Elizabeth II, die 70 jaor de len in 't Gemeinebès vaan Naties had geregeerd, en extreem weer in de zomer vaan 't noordelek haafroond - druugde in Europa, euverstruiminge in oonder mie Pakistan.

Gebäörtenisse[bewirk | brón bewèrke]

jannewarie

In Kazachstan vènje massaproteste plaats nao de verhoeging van de autogaaspries. Presidentj Kassim-Zjomart Tokajev óntsjleit zien regering, meh duujt de proteste mit geweld de kop in.
1 - Gemeinteleke fusies in Noord-Holland en Noord-Braobant (zuug ouch oonder 16 miert).
10 - 't Kabinèt-Rutte IV weurt beëideg.
14 - De vulkaan Hunga Tonga in Tonga bersj oet. Veural de drop volgenden tsunami maak väöl sjaoj; 't sjókfróntj weurt euver de ganse waereld gemaete.
23 - 'n Groete demonstratie taegen 't COVID-beleid van de Belzje regering löp oet op 'n gewelddaojige confrontatie mit de pelitie.
28 - Jos B. weurt in hoeger beroop tot 15 jaor gevangenis veroerdeild veur de maord op Nicky Verstappen. Zienen avvekaat deit weite in cassatie te gaon.

fibberwarie

6 - Elizabeth II veurt häör platina jubileum.
8 - De pelitie óntruump de Sjtarrebósj bie Bor, wo miljeuactiviste zich aan de buim hawue geketteld. De bósj weurt gekap veur oetbreiing van 't NedCar-febrik.
15 - Bie euversjtruiminge en pratsjlawines in Petrópolis (RJ, Brazilië) kómme 152 luuj óm.
20 - De Groete Renaissancedam (Tālāqu Hidāsē Gidib) in Ethiopië weurt in gebroek gesjtèld. Nao wiejeren oetboew mót dit de sjterkste waterkrachcentraal van Afrika waere.
21 - Oerlog in de Oekraïne: Róslandj erkintj, bie mónj van presidentj Vladimir Poetin, de aafgesjeie rippeblieke Donjetsk en Loehansk. Nog dezelfden aovendj sjik 't landj tróppe nao dit gebeed.
24 - Róslandj vilt de Oekraïne van alle kantj binne.
25 - 't Russisch leger bereik Kiev meh wèt neet door te stoete.
27 - 'n Oestelik Róssisch offensief bereik Charkov. Poetin zèt nucleair einhede op sjerp.
28 - De Róssische lochmach veurt bómbardeminte oet op Kiëv, Charkov en diverse anger sjtei. Hiebie waere ouch cluster- en vacuümbomme gebroek, die door 't verdraag van Genève zeen verboje.

miert

2 - 't Róssisch laeger pak de zujelike sjtad Cherson, dewiel de bombardemènte op anger sjtei ummer haeviger waere.
4 - 't Róssisch parlemènt nump 'n wèt aan die alle journalistiek die neet zaet wat de sjtaotspaersj veursjrief sjtraofbaar maak; de sjtraofe kanne tot 15 jaor oploupe.
4 - Bie Róssische besjetinge vluug de kerncentraal van Zaporizjzja in brandj.
9 - In Marioepol weurt bie e bómbardemènt 'n kènjerkliniek verweus.
13 - Róslandj bombardeert 'ne laegerbasis kortbie Lviv. Neet dèks zal landj 't zich nog zoe wied nao 't weste waoge.
16 - Bie de Nederlandse gemeinteraodsverkezinge, mit 'n historisch lieg opkóms, winne de lokaal partieje hènjig. De mieste lenjelike partieje verleze; de PvdA is de oetzunjering.
17 - Thijs H., de maordenaer van drie luuj in D'n Haag en op de Broensemerhei, weurt in hoeger beróp veroerdeild tot de hoeger sjtraof van 22 jaor mit tbs. Hae geit direk in cassatie.
20 - In Strépy-Bracquegnies, 'n deilgemeinte van La Louvière, veurt 'nen automobilis in op 'n gróp carnavaliste. Zès luuj kómme hiebie óm.
21 - Bie Wuzhou (provincie Guangxi, China) sjtort e vleegtuug denaer. Alle inzittende kómme óm.
24 - De gemeinte Weesp weurt bij Amsterdam geveug.
28 - 't Oekraïens leger pak Irpin, 'n veurstad vaan Kiev, vaan de Russe trök. De weke dao-op zal 't Russich leger ziech oet 't noorde vaan 't land tröktrekke en de missie um Kiev te vereuvere de facto opgeve.
31 - Bie Hèrkebósj weurt 't groetste illegaal segrèttefebrik oets gevónge. In 't febrik waor zoeget 150 ton toebak, allezelaeve besjtump veur de Britse merret.

aprèl

In de Zuud-Afrikaanse provincie KwaZoeloe-Natal vènje zjwaor euversjtruiminge plaats, die aan hóngerde luuj 't laeve koste.
1 - In Mestreech weurt 't neet wermer es 1,8°C. Heimèt weurt e nationaol kawrecord veur dezen daag gebroke - allewijl 'n zeldzaomheid.
3 - In Boetsja, 'n veursjtad van Kiev, waere teentalle tot hónderde lieke aangetroffe. Volges de börgemeister van die sjtad en de Oekraïense regering geit 't óm de lichame van börgers en woorte ze vermoord door Róssische troepe of Tsjetsjeense huurlinge.
7 - Róslandj weurt nao 'n sjtumming van de plenair vergaojering oet de VN-minsjerechteraod gezat. Rae daoveur is 't groetsjaolig geweld taege börgers in de Oekraïne.
8 - 't Róssisch laeger vilt de sjtatie van Kramatorsk aan, wo zoeget veerdoezendj börgersj sjtaon te wachte op evacuatie.
12 - Lilianne Ploumen treujt trök es fractieveurzitter vaan de PvdA.
14 - 't Róssisch kreegssjeep de Moskva vergeit door 'ne brandj, dae door de Oekraïne es aanval weurt opgeëis.
18 - In 't ooste vaan de Oekraïne begint e nui Russisch offensief. De terreinwinste die 't zal boke zien beperk.
24 - De zittende president Émanuel Macron wint de Franse presidentsverkezinge door zien extreemrechse tegekandidaote Marine Le Pen te versloon.
24 - Bie verkezinge in Sjlovenië weurt de nuuj linkse partie Svoboda de groetste en versjleit daomit de regerende rechs-populistische SDS.
25 - Elon Musk köp Twitter veur 44 miljón dollar; later dat jaor zal heer evels vaan de koup aofzien.
27 - Róslandj sjtop mit de lievering van aerdgaas aan Pole en Bulgarieë. In de maondje dao-op zalle mie Europese lenj aafgekoppeld waere.

mei

Oetbraak vaan apepokke in Europa. 't Ierste geval weurt in 't Vereinig Keuninkriek vasgesjtèld. De gevolge valle oetènjelik mit.
4 - Op Mars weurt 'ne Marssjóddel van 5 op de MM-sjaol gemaete. Dit is óngevaer de zjwaorste sjok dae op de planeet meugelik is.
6 - In Tóngere begintj 't percès róndj de maord op maffiabaos Silvio Aquino. Vief verdachte sjtaon terech, eine veur d'n opdrach tot, veer veur 't oetveure van de maord.
12 - De NASA publiceert de ierste foto van Sagittarius A*, 't zjwart laok in 't centrum van de Milkwaeg.
15 - Paus Franciscus verklaort de Nederlandse pater Titus Brandsma heilig.
16 - 't Batteljón van 't Azovrezjiment in 't Azovstal-febrik in Marioepol geuf zich euver. Hiemit kump nao maonde van zjwaor bómbardemènte de sjtad in Róssische henj.
18 - Zjwaede en Finlandj dene 'n aanvraog in veur lid te waere van de NAVO.
24 - Op 'n lieger sjaol in Uvalde (TX) sjut 'nen achteenjäörige man 19 kènjer en twie volwassene doed.

juni

Proteste in Nederland door activistische boere tege wiedgaonde maotregele um de stikstofoetstoet te ridducere. E deil vaan de proteste weurt gewelddaodeg.
1 - De 9-jäörige jóng Gino van der Heijden verdwient in Kirchroa. Drie daag later weurt hae doed trökgevónge in Gelaen; 'ne man van 22 weurt hieveur gearresteerd.
12 - Parlemintsverkezinge in Fraankriek.
18 - Jan Smeets nump aafsjeid es baas van Pinkpop.
21 - Afghanistan weurt getroffe door 'nen aerdsjóddel van 6,2 op de Memènt-Magnitudesjaol.
22 - In Stroe (gemeinte Barneveld, Gelderlandj) vèntj e lenjelik boereprotes plaats.
23 - De Oekraïne en Moldavië waere es kandidaat-lid van de EU toegelaote.
24 - D'n Amerikaansen Hoeggerichshof drejt 't lenjelik rech op abortus trök.
25 - Severodonjetsk kump in Róssische henj.
26 - In 'ne illegale kafee inne Zuud-Afrikaanse sjtad Oos-Londen weure 21 doeje gevónje. 't Geit óm jóng luuj, mer woeraan ze zint gesjtorve is nog neet dutelik.
29 - D'n Amerikaanse r&b-zenger R. Kelly weurt óm ómvangriek en jaore doerendj misbroek van dèks minderjaorige maedjes tot 30 jaor gevangenis veroerdeild.
30 - Oekraïense troepe herovere Sjlangeneilandj, e sjtrategisch eilendje inne Zjwarte Zee. De hereuvering is vaan groete symbolische beteikenis.

juli

1 - 't Homohouwelek weurt ingeveurd in Zwitserland.
3 - Róssische troepe en milities vanne Volksrippebliek Loehansk verovere Lisitsjank. Hiemit is de gansen oblas Loehansk in henj vanne separatiste en 't Róssische leger.
7 - Boris Johnson sjtap op es premier en leisman van de Conservatieve Partie nao immensen drök van zien partiegenote en e groet aantal ministers wat opsjtap. Oerzaak waore diverse sjendale.
8 - De Japansen ex-premier Shinzo Abe weurt op 67-jäörige laeftied vermaord.
11 - D'n ierste foto vaan de James Webb-ruimtetelescoop weurt geprizzenteerd.
21 - De Europese Centraal Bank verhoeg de rente mit 0,5 percèntpuntj tot 0% percies. Veur 't iers in ach jaor hilt de bank gein negatieve rente mie aan.
27 - In Tunesië weurt, mit 'n zier lieg opkóms, 'n nuuj gróndjwèt aangenome die de regering dictatoriaal mach gief. Feitelik kump hiemit 'n ind aan de democratie die nao 't Arabisch Vreugjaor in 't landj waor ingeveurd.
29 - Bie zjwaor euversjtruiminge inne Amerikaanse sjtaat Kentucky valle zeker 37 doeje en 30 gewónje.
29 - In Australië kump de lèste aaflievering van de soapserie Neighbours op de tv.

augustus

In Pakistan valle 1300 doeje door zjwaore raegeval en euversjtruiminge. Wiejer zint 170.000 hoezer besjadig. In totaal zint 33 miljoen luuj geraak door 't noedwaer.
2 - Nancy Pelosi, veurzitster vaan 't Amerikaons Hoes vaan Aofgeveerdigde, bezeuk Taiwan. China hèlt es reactie militair oefeninge in de Taiwanese waters.
3 - In Hoeg-Karabach beginne weer nui gevechte. Oerzaak is woersjijnelek de verminderde Russische meujenis in oorlogstied. De gevechte zalle de weke en maonde dao-op oetloupe op 'ne nuien oorlog tösse Armenië en Azerbeidzjan.
9 - Bie 'nen Oekraïense raketaanval oppe Krim waere zeker 8 Róssische vleegtuger vernetig.
12 - In Chautauqua (NY) weurt de Brits-Indiase sjriever Salman Rushdie denaergesjtaoke. Rushdie is al saer 1989 doel van dreiging oet islamistischen hook.
14 - In 'n kirk in Gizeh (Egypte) brik 'ne brandj oet, wo zeker 41 luuj bie ómkómme. De mieste doeje zeen kènjer in 'n aanligkendj kènjerdaagverblief.
15 - Tom Dumoulin sjeit direk oet mèt fietsrenne. Ieder had 'r al gezag tot 'r nao dit sezoen zouw oetsjeie.
24 - Bie 'ne Róssische raketaanval op 'n treinsjtasie inne regio Dnipro (Dnjepropetrovsk) zint 25 luuj óm 't laeve gekómme en teentalle luuj gewóndj geraak.
31 - In de Piel bie Griendsveen weujt 'ne groete natuurbrandj, zoeget op dezelfde plaatsj wo twie jaor haer ouch al 'ne brandj waor.

september

Bij e succesvol Oekraïens tegenoffensief kump e groot gebeed trök in Oekraïense han. Veural in 't oblas Charkov weurt groete terreinwins gemaak.
6 - Liz Truss volg Boris Johnson op es premier van 't Vereinig Keuninkriek.
8 - Keuningin Elizabeth II störf op 96-jaorege leeftied, nao 'n regering vaan 70 jaor. Ze weurt opgevolg door häöre zoon Sjarel III.
14 - Bij parlemintsverkezinge in Zwede wint 't rechs blok.
16 - In 'ne bósj kórtbie de Oekraïense sjtad Izjoem, die kort daoveur is heroverd door Oekraïense sjtriedkrachte, waere hónderde massagraver óntdèk. Dao-in ligke óngevier 450 lieke.
16 - Begin vaan groetsjaolege proteste in Iran nao d'n doed vaan Mahsa Amini.
18 - Aon de grens tösse Kirgizië en Tadzjikistan begint nui geweld, boebij diverse doeje valle.
19 - Op 't sjtrandj kórtbie de Israelische sjtad Tel Aviv weurt 'n graafgrót óntdèk oeten tied vanne Egyptische farao Ramses II. Arsjeologe sjpraeke van 'n extreem zeldzaam óntdekking.
21 - Poetin reup veur 't iers saer 't begin van d'n oerlog taege de Oekraïne rizzerviste op.
24 - In D'n Haag en Leidschendam waere drie mansluuj gearresteerd. 't Zeen krimmenele oet 't drugsmilieu die e plan hauwe veur de Belzje minister Vincent van Quickenborne te óntveure.
25 - De parlemèntsverkezinge in Italië waere gewonne door Fratelli d'Italia, 'n extreemrechse partie mit wortele in 't fascisme.
26 - Cuba legaliseert 't homohouwelek.
30 - Presidentj Paul-Henri Sandaogo Damiba van Burkina Faso weurt door 't laeger aafgezat.
30 - Bie 'ne raketaanval op e humanitair konvooi inne regio Zaporizjia valle 30 doeje. Wiejer rake 88 luuj gewóndj.

oktober

1 - 't Oekraïens laeger pak de sjtad Lyman trök. Zoewel sjtrategisch es symbolisch is dit 'ne zjwaore sjlaag veur Róslandj.
1 - Bie relle tösje hooligans van Arema FC en Persebaya Surabaya in de Indonesische sjtad Malang valle zeker 174 doeje.
6 - Op e kènjerdaagverblief inne Noord-Thaise provincie Nong Bua Lamphu vèntj 'n sjeetpartie plaats. Daobie valle zeker 37 doeje en teen gewónje.
8 - Oppe Krimbrögk, die de Krim verbindj mit 't Róssische vastelandj, brik 'ne brandj oet nao 'n explosie.
10 - Versjillende Oekraïense sjtaej waere besjtook mit rakette. De aanvalle veroerzake ónger mie groetsjalige sjtroumoetval.
10 - In Venezuela zint 43 luuj óm 't laeve gekómme nao aerdversjuvinge. Wiejer waere nog teentalle luuj vermis.
14 - De Britse minister van Financië Kwasi Kwarteng weurt nao 'ne goje maondj óntsjlaoge. Zien orthodox-liberaal belastingplan haet in korten tied groeten ikkenomische sjaoj gedaon. Jeremy Hunt volg häöm op.
15 - Bie 'n explosie in 'n kaolemien inne Törkse sjtad Amasra zint 41 mienwèrkers óm 't laeve gekómme. Èlf luuj zint gewóndj geraak, 58 waere gered.
20 - Liz Truss nump al nao 45 daag óntsjlaag es ierste minister van 't Vereinig Keuninkriek. Rishi Sunak volg häör veer daog later op.
24 - Bie 'ne lochaanval op e kónzaer inne noordelike Myanmarese regio Kachin zint zeker 80 luuj óm 't laeve gekómme.
27 - Elon Musk köp, nao lang óngerhanjelinge, Twitter op. Hae begintj direk mit d'n doorveur van ingriepende verangeringe.
29 - In Seoul óntsjteit bie 'n Halloweenvering e gedrank wobie zeker 153 luuj waere doedgeduujd.
30 - Luiz Inácio Lula da Silva wintj mit 'ne minieme veursjprunk de Braziliaanse presidentsverkezinge van de zittende presidentj Jair Bolsonaro.

november

't Maote- en gewichte-instituut BIPM nump veer nuuj SI-veurveugsele aan: ronna- (R, 10²⁷), ronto- (r, 10⁻²⁷), quetta- (Q, 10³⁰) en quecto- (q, 10⁻³⁰)
1 - 't Rechs blok ónger leijing van Benjamin Netanyahu vanne Likoed-partie wèntj de Israëlische parlementsverkezinge.
3 - Oet óngerzeuk is gebleke det de olievèrfsjets Kruutsoprichting in 't Museum Bredius in Den Haag e wèrk van Rembrandt is.
8 - Bij verkezinge veur 't Amerikaons Congres winne de Rippublieke get zetele, meh laank neet genóg um hunne politieken agenda de koumende jaore door te duie.
9 - Op 't Belsj weurt lenjelik gesjtaak.
11 - 't Oekraïens laeger pak de sjtad Cherson trök, die saer 2 miert in Róssische henj waor en de aafgeloupe daag door de Rósse is óntruump.
13 - Bie 'ne bomaansjlaag in Istanbul kómme zès luuj óm; 81 rake gewóndj.
15 - Róslandj veurt 'n groetsjaolige serie rakètaanvel op de Oekraïne oet. Twie rakètte kómme in Pole terech, op 't dörpke Przewodów (regio Lublin). Hiebie kómme twie luuj óm.
17 - In D'n Haag weurt 't vonnis oetgesproke in de zaak roond vlöch MH 17. Drie verdachte waere bie versjtaek tot laeveslank veroerdeild óm 't oet de loch sjete van de vleegmesjien in 2014; 'ne veerde verdachte weurt vriegesjpraoke.
20 - In 'n homoclub in Colorado Springs (CO) waere 5 luuj doedgesjote
21 - 't Weste van 't eilandj Java (Indonesië) waert getróffe door 'nen aerdsjóddel mit 'n krach van 5,6 oppe sjaol van Richter. Daobie valle mie es 300 doeje en 7.700 gewónje.
7 - Duutsje autoriteite pakke 25 luuj op die ónger mie van plaan waore d'n Duutsje Rieksdaag te besjtörme. De luuj zint sympathisante vanne Reichsbürgerbewaeging.
7 - In Peru weurt presidentj Castillo aafgezat.
13 - Bosnië-Herzegovina waert kandidaat-lid vanne EU.
13 - De Duutsje pelissie deit invalle bie de radikaal klimaatbewaeging Letzte Generation. Elf luuj waere opgepak en bie de hoeszeukinge waere posters, computers en tillefoons in besjlaag genómme.
17 - In De Standaard versjient veur de lèste kier 'ne sjtriep van Suske en Wiske.
29 - Bie 'ne groete brandj in e hotel inne Cambodjaanse sjtad Poipot valle zeker 25 doeje.

december

5 - Op twie militair vleegvelder kórtbie de Róssische sjtad Rjazan en inne regio Saratov vènje explosies plaats.
7 - In Peru weurt presidentj Pedro Castillo aafgezat.
13 - De Duutsje pelissie deit invalle bie de radikaal klimaatbewaeging Letzte Generation. Elf luuj waere opgepak.
13 - Bie euversjtruiminge inne Congolese huidsjtad Kinshasa valle teentalle doeje en gewónje.
13 - Bosnië-Herzegovina weurt kandidaat-lid vanne EU.
14 - De supermerretkaete Jan Linders maak bekèndj es franchisebedrief veur Albert Heijn te gaon wirke. De Jan Linders-winkelformuul zal hiedoor taege èndj 2023 verdwiene.
17 - In De Standaard versjient veur de lèste kier 'ne sjtriep van Suske en Wiske.
17 - De Nederlandse rockbandj De Dijk gief zie lèste konzaer.
28 - Bie 'n treinóngelök in Tiender in de gemeinte Haors is 'ne man van 57 um 't laeve gekómme. 't Slachoffer kump oet Luuene.

Sport[bewirk | brón bewèrke]

17-30 jannewarie - Australian Open.
- Ashleigh Barty wintj bie de vrouluuj door in twie sets (6-3, 7-6 (2)) te winne van Danielle Collins.
- Rafael Nadal wintj bie de mansluuj daor mit vief sets (2-6, 6-7 (5), 6-4, 6-4, 7-5) te winne van Daniil Medvedev. 't Is Nadal zienen 21e Grand Slamtitel; hae is daomit noe allein recordhawwer.
4-20 fibberwarie - Olympische Winterspeule in Peking. Nederland haolt mèt 8 gouwe, 5 zèlvere en 4 broonze medajes de zèsde plaots op de medajespiegel; 't Belsj is mèt ein gouwe en ein broonze medaje gedeild 21e.
- 7 fibberwarie - Ireen Wüst prolongeert häören Olympischen titel op de 1.500 maeter sjaatse en weurt daomit de ierste sjaatsster die op vief achtereinkómmende Sjpaele 'n medaje haolt.
- 19 fibberwarie - De Belsj Bart Swings pak de gouwe medaje in de massasjtart bie 't sjaatse. Hae pak daomit 't ierste goud veur Belsj op de Wintersjpaele saer 1948.
26 fibberwarie - Annemiek van Vleuten wintj Ómloup Het Nieuwsblad bie de vrouwluuj, en Wout van Aert bie de mansluuj.
27 fibberwarie - Fabio Jakobsen pak Kuurne-Brussel-Kuurne.
5 miert - De Sjloveen Tadej Pogačar wintj Strade Bianche bie de mansluuj, en de Belzjin Lotte Kopecky wintj bie de vrouwluuj.
13 miert - Primož Roglič wintj Paries-Nice.
19 miert - De Sjloveen Matej Mohorič wintj Milaan-San Remo.
27 miert - D'n Eritreeër Biniam Girmay wintj es iersten Afrikaan oets Gent-Wevelgem.
3 aprèl - Mathieu van der Poel wintj de Runj van Vlaondere bie de mansluuj, en Lotte Kopecky wintj bie de vrouwluuj.
10 aprèl - Michał Kwiatkowski wintj d'n Amstel Gold Race bie de mansluuj, en Marta Cavalli wintj bie de vrouwluuj.
10 aprèl - Abdi Nageeye wintj es ierste Nederlanjer de marathon van Rotterdam bie de mansluuj in e Nederlands record van 2:04:55.
13 aprèl - Magnus Sheffield wintj de Braobentse Piel bie de mansluuj, en Demi Vollering bie de vrouwluuj.
16 aprèl - Elisa Longo Borghini wintj Paries-Roubaix bie de vrouwluuj.
17 aprèl - Dylan van Baarle wintj Paries-Roubaix bie de mansluuj.
17 aprèl - PSV pak de KNVB-baeker bie de mansluuj door mit 2-1 van Ajax te winne.
18 aprèl - Ajax pak de KNVB-baeker bie de vrouwluuj door mit 2-1 van PSV te winne.
18 aprèl - AA Gent pak de baeker van 't Belsj door RSC Anderlecht nao penanties te kloppe.
24 aprèl - Remco Evenepoel wintj Luuk-Bastenake-Luuk bie de mansluuj; Annemiek van Vleuten wintj bie de vrouwluuj.
6-29 mei - 105e Runde vaan Italië. Ze weurt gewonne door Jai Hindley.
11 mei - Ajax weurt veur de 36e kier kampión voetbal van Nederlandj door mit 5-0 van sc Heerenveen te winne.
15 mei - Club Brugge weurt veur d'n 18e kier landskampión van 't Belsj.
18 mei - Eintracht Frankfurt wintj de Europa League door nao penanties van Glasgow Rangers te winne.
20 mei - FC Twente weurt landskampión voetbal bie de vrouwluuj nao 'n 2-3 wins bie AFC Ajax.
22 mei - 5 juni - Roland Garros
- Iga Swiatek wintj bie de vrouwluuj door in twie sets (6-1, 6-3) Coco Gauff te versjlaon.
- Rafael Nadal wintj bie de mansluuj door in drie sets (6-3, 6-3, 6-0) van Casper Ruud te winne. Veur Nadel is 't al zien veerteende euverwinning op Roland Garros en zien 22e Grand Slam-euverwinning.
25 mei - AS Roma wintj de ierste editie van de UEFA Conference League door in de finaal mit 1-0 van Feyenoord te winne.
28 mei - Real Madrid wintj de UEFA Champions League door mit 0-1 van Liverpool F.C. te winne.
12 juni - De Nederlandsen tennisser Tim van Rijthoven (ATP205) wintj 't toernooj van Rosmalen door in twie sèts (6-4, 6-1) waereldtopper Daniil Medvedev te versjlaon.
12 juni - De Zjwaedse golfster Linn Grant wintj es ierste vrouw oets e toernooj wo-op ouch mansluuj waere toegelaote.
17 juni - 't Ingels hierecricketèlftal zèt taege Nederlandj 'n ODI-record vamn 498 runs denaer.
27 juni - 10 juli - Wimbledon
- De Serviër Novak Djokovic wintj veur de zevende kier bie de mansluuj door in veer sets (4-6, 6-3, 6-4, 7-6 (7-3)) te winne van d'n Australiër Nick Kyrgios. Veur Kyrgios waor 't zien ierste grandslamfinaal.
- De Kazachse Elena Rybakina wintj bie de vrouwluuj door in drie sets (3-6, 6-2, 6-2) te winne van de Tunesische Ons Jabeur. Veur allebei waor 't e debuut in 'n grandslamfinaal.
1-24 juli - 109e Runde vaan Fraankriek, gewonne door d'n Deen Jonas Vingegaard.
6-31 juli - Europees kampioensjap damesvoetbal in Ingeland, 't Gasland weurt veur 't iers kampioen, door in de finaol mèt 2-1 vaan Duitsland te winne.
9 juli - Sjötterie Sint-Martinus oet Bor wintj 't Aud Limbörgs Sjöttersfies in Mael.
30 juli - PSV pak de Johan Cruijffsjaol door Ajax mit 3-5 te versjlaon.
15 augustus - Tom Dumoulin sjeit direk oet mèt fietsrenne.
19 augustus - 11 september - 77e Runde vaan Spanje, gewonne door de Belsj Remco Evenepoel.
29 augustus - 11 september - US Open
- Iga Świątek wintj bie de vrouwluuj door in twie sets (6-2, 7-6 (7-5)) te winne van Ons Jabeur.
- De Sjpanjool Carlos Alcaraz wintj bie de mansluuj door in veer sets (6-4, 2-6, 7-6 (7-1) en 6-3) te winne van de Noor Casper Ruud. Alcaraz weurt mit dees euverwinning d'n iersten tiener oets dae de Waereldranglies aanveurt.
18 september - De Noor Tobias Foss weurt in Wollongong (Australië) waereldkampión tiedrieje bie de mansluuj. De Nederlandse Ellen van Dijk wintj bie de vrouwluuj.
23 september - Roger Federer nump op 40-jäörige laeftied aafsjeid es proftennisser. In 'nen débbelmatch mit Rafael Nadal, deil van de Laver Cup, verluus hae van de Amerikane Frances Tiafoe en Jack Sock (6-4, 6-7 (2), 9-11).
24 september - Annemiek van Vleuten weurt waereldkampión fietsrenne in de waegren, óndanks 'ne breuk in häören èllebaog.
25 september - De Belsj Remco Evenepoel wintj 't WK fietsrenne op de waeg bie de mansluuj.
9 oktober - Max Verstappen wintj de Grand Prix van Japan en weurt daomit veur d'n twiede kier waereldkampión Formule 1.
30 oktober - Max Verstappen wintj de Groete Pries van Mexico. 't Is zien 14e euverwinning dit seizón, hiemit brik 'r 't record van Michael Schumacher oet 2004.
21 november - 18 december - Wereldkampioensjap hierevoetbal in Qatar. Argentinië weurt veur d'n daarde kier kampioen door in de finaole nao penanties vaan Fraankriek te winne.
6 december - Salinero, 't dressuurpaerd wo de Nederlandse Anky van Grunsven twie kier Olympisch goud mit haolde, sjtörf op 28-jäörige laeftied.

Prieze[bewirk | brón bewèrke]

Nobelprieze
- Geneeskunde: Svante Pääbo "óm zien óntdekkinge ómtrèntj de genome van oetgesjtorve minsjesaorte en de minsjelike evolutie."
- Natuurkunde: Alain Aspect, John F. Clauser en Anton Zeilinger "veur hun experimènte mit versjtringelde fotone, womit ze de sjenninge van de Bell-óngeliekheid aantuinde en pioneerswerk dege veur de kwantuminformatica."
- Sjemie: Carolyn R. Bertozzi, Morten Meldal en K. Barry Sharpless "veur de óntjdèkking van kliksjemie en bio-orthogonaal sjemie".
- Literatuur: Annie Ernaux "óm de mood en klinische sjerpde womit ze de wortele, vervraemdinge en collectieve remminge van 't persoenlik gehäöge ónthölt."
- Economie: Ben Bernanke, Douglas W. Diamond en Philip H. Dybvig "óm hun ongerzeuk nao banke en financieel crises."

Persoen vaan 't Jaor[bewirk | brón bewèrke]

Volodymyr Zelensky

Gestorve[bewirk | brón bewèrke]

1 jannewarie - Carlisto Tanzi, Italiaansen oondernummer (83)
7 jannewarie - Sidney Poitier, Bahamaonsen acteur (94)
12 jannewarie - Ronnie Spector, Amerikaonse popzengeres (The Ronettes) (78, kaanker)
16 jannewarie - Ibrahim Boubacar Keita, Malinese politicus (76)
20 jannewarie - Meat Loaf, Amerikaonse rockzenger (74)
20 jannewarie - Elsa Soares, Braziliaonse sambazengeres (91)
22 jannewarie - Thích Nhất Hạnh, Vietnamese goeroe (95)
25 jannewarie - Gert Schutte, Nederlandse politicus (GPV) (82)
25 jannewarie - Wim Jansen, Nederlandse voetballer (75, dementie)
27 jannewarie - Max Moszkowicz sr., Nederlands-Limbörgsen avvekaot (95)
6 fibberwarie - George Crum, Amerikaanse componis (92)
8 fibberwarie - Luc Montagnier, Franse viroloog (Nobelpries in de Geneeskunde 2008) (89)
9 fibberwarie - Ian McDonald, Britse rockmuzikant (75)
19 fibberwarie - Gary Brooker, Britse rockmuzikant (Procol Harum) (76, kaanker)
22 fibberwarie - Stijn De Paepe, Belzjen dichter (43, dermkaanker)
22 fibberwarie - Mark Lanegan, Amerikaanse rockmuzikant (57)
13 miert - William Hurt, Amerikaansen acteur (71, prostaotkaanker)
16 miert - Piet Bukman, Nederlandse politicus (CDA) (88)
20 miert - Piet Paulusma, Nederlandse meteoroloog (65, kaanker)
23 miert - Madeleine Albright, Amerikaanse politica (84, kaanker)
24 miert - Bert Ruiter, Nederlandse bassis (75)
25 miert - Taylor Hawkins, Amerikaansen drummer (Foo Fighters), (50, euverdosis)
25 miert - Katryn Hays, Amerikaanse soapactries (87)
29 miert - Miguel Van Damme, Belzje voetballer (28, leukemie)
6 aprèl - Reinhilde Decleir, Belzje actries (73, euthanasie)
6 aprèl - Vladimir Zjirinovski, Russische politicus (75, COVID-19?)
10 aprèl - Philippe Boesmans, Belzje componis (85)
14 aprèl - Alex Brenninkmeijer, Nederlandse zjuris en ombudsmaan (70)
16 aprèl - Joachim Streich, Oos-Duitse voetballer (71)
18 aprèl - Harrison Birtwistle, Britse componis (87)
22 aprèl - Jan Rot, Nederlandse popmuzikant (64, dermkaanker)
23 aprèl - Arno Hintjens, Belzje zenger (72, alvleisklierkaanker)
25 aprèl - Kane Tanaka, Japanse leeftiedsrecordhèlster (119)
25 aprèl - Henny Vrienten, Nederlandse popmuzikant (Doe Maar) (73)
30 aprèl - Naomi Judd, Amerikaanse countryzengeres (76, zelfmaord)
30 aprèl - Mino Raiola, Spaonse zaakwoernummer (54)
5 mei - Harm Ottenbros, Nederlandse fietsrenner (78)
9 mei - Jody Lukoki, Congolees-Nederlandse voetballer (29, gevolge vaan e gevech?)
11 mei - Jeroen Brouwers, Nederlandse sjriever (82)
11 mei - Henk Groot, Nederlandse voetballer (84)
13 mei - Teresa Berganza, Spaonse operazengeres (89)
13 mei - Chalifa bin-Zajed an-Nahjan - sjeik vaan Abu Dhabu (73)
17 mei - Mohammed Rabbae, Marokkaons-Nederlandse politicus (GroenLinks (81)
17 mei - Vangelis, Griekse popmuzikant (79)
22 mei - Heddy Honigmann, Nederlandse documentairemeekster (70, multiple sclerose en kaanker)
26 mei - Alan Fletcher, Britse popmuzikant (Depeche Mode) (60)
26 mei - Willibrord Frequin, Nederlandsen prizzentator (80, krenkde vaan Parkinson)
26 mei - Gijs de Lange, Nederlandsen acteur (65, longfibrose)
26 mei - Alan White, Britse popmuzikant (Yes) (72)
30 juni - Technoblade, Amerikaanse vlogger (23, kaanker)
1 juli - Richard Taruskin, Amerikaanse musicoloog (77)
4 juli - Remco Campert, Nederlandsen sjriever en diechter (92)
8 juli - Shinzo Abe, Japanse politicus (67, vermaord)
18 juli - Claes Oldenburg, Zweeds-Amerikaanse kunsteneer (93)
25 juli - Paul Sorvino, Amerikaansen acteur (83)
25 juli - David Trimble, Britse politicus (77)
30 juli - Ayman al-Zawahiri, Egyptischen terroris (71, geliquideerd)
31 juli - Fidel Ramos, Filipijnse politicus (94)
31 juli - Bill Russell, Amerikaanse baskètter (88)
5 augustus - Jean-Jacques Cassiman, Belzje geneticus (79)
8 augustus - Olivia Newton-John, Britse actries en zengeres (73)
9 augustus - Nicholas Evans, Britse journalis en sjriever (72)
11 augustus - Anne Heche, Amerikaanse actries (53, verkiersoongelök)
14 augustus - Rakesh Jhunjhunwala, Indiase zakemaan (62)
20 augustus - Bram Peper, Nederlandse politicus (82)
25 augustus - Herman Vanspringel, Belzje fietsrenner (79)
29 augustus - Charlbi Dean, Zuid-Afrikaonse actries en model (32)
30 augustus - Michail Gorbatsjov, Sovjet-Russische politicus (91)
8 september - Elizabeth II, keuningin vaan 't Vereineg Keuninkriek en de aander Gemeinebèsrieke
8 september - Piet Schrijvers, Nederlandse voetbalkeeper
13 september - Jean-Luc Godard, Franse rezjisseur (91, euthanasie)
22 september - Hilary Mantel, Britse sjriefster (70)
23 september - Louise Fletcher, Amerikaonse actries (88)
24 september - Pharoah Sanders, Amerikaonse jazzmuzikant (81)
28 septemebr - Coolio, Amerikaonse rapper (59)
9 oktober - Bruno Latour, Franse filosoof en antropoloog (75)
14 oktober - Robbie Coltrane, Britsen acteur (72)
16 oktober - Lodewijk van den Berg, Nederlands-Amerikaonsen astronaut (90)
28 oktober - Jerry Lee Lewis, Amerikaonse rock-'n-rollzenger (87)
29 oktober - Hugo Camps, Belzje sjriever en journalis (79)
1 november - Takeoff, Amerikaonse rapper (28, vermaord)
5 november - Mimi Parker, Amerikaonse indiemuzikante (59, eierstekkaanker)
8 november - Will Ferdy, Belzje zenger (95, krenkde vaan Parkinson)
8 november - Pierre Kartner, Nederlandse zenger en producent (87)
8 november - Dan McCafferty, Britse rockmuzikant (76, COPD)
12 november - Cor van der Gijp, Nederlandse voetballer (91)
12 november - Keith Levene, Britse punkmuzikant (65)
18 november - Ned Rorem, Amerikaonse componis en sjriever (99)
30 november - Jiang Zemin, ex-president vaan China (96)
30 november - Christine McVie, Amerikaonse popmuzikante (79)
30 november - Davide Rebellin, Italiaonse fietsrenner (51, verkiersoongelök)
13 december - Angelo Badalamenti, Amerikaonse componis (85)
13 december - Han Peekel, Nederlandsen tillevisiemeker (75)
14 december - Jacob Luitjens, Nederlandse collaborateur (103)
18 december - Wim Henderickx, Belzje componis (60)
19 december - Ali Ahmed Aslam, Brits-Pakistaonse kok (77)
19 december - Kurt Linder, Duitse voetbaltrainer (89)
23 december - Maxi Jazz, Britsen housemuzikant (65)
24 december - Vittorio Adorni, Italiaonse fietsrenner (85)
29 december - Margriet Eshuis, Nederlandse popzengeres (70)
29 december - Pelé, Braziliaonse voetballer (82)
29 december - Vivienne Westwood, Britse mode-oontwerpster (81)
31 december - Benedictus XVI, Duitse geisteleke en theoloog, paus vaan 2005 tot 2013 (95)
31 december - Anita Pointer, Amerikaonse soulzengeres (74, kaanker)

Variabel fies- en gedinkdaog[bewirk | brón bewèrke]

opmerkinge

Mèt 'vastelaovend' weurt hei lètterlek de veuraovend vaan de vastentied gemeind; in de volksmoond dus 'vastelaovesdinsdag'.
Vaan Paose aofhenkeleke fieste in de oosters-orthodoxe kèrke kinne mèt hölp vaan bovestoonde data weure berekend.
Joedse fiesdaog beginne bij zoonsoondergaank d'n daag veur wat de kalender hei aongief.