Afghanistan

Van Wikipedia

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.


Afganistan

Vlag vaan Afganistan

Lokasie vaan Afganistan

Basisgegaevens
Officieel taal Darisch (Perzisch), Pasjtoe
Huidsjtad Kaboel
Sjtaotsvörm Islamitisch emiraat
Sjtaotshoof (lies) Haibatullah Akhundzada (sinds 2021)
[[{{{titelhoofregering}}}]] {{{naomhoofregering}}}
[[{{{titelhoofregering1}}}]] {{{naomhoofregering1}}}
[[{{{titelhoofregering2}}}]] {{{naomhoofregering2}}}
[[{{{titelhoofregering3}}}]] {{{naomhoofregering3}}}
Religie {{{religie}}}
Opperflaakde
– % water
652.864 km²
-%
Inwoeners
Deechde:
40.218.234 (2021)
61,6/km²
Biekómmende gegaeves
Munteinheid Afghani (AFA)
Tiedzaone UTC +4:30
Nationale fiesdaag 19 augustus
Vouksleed Dā də bātorāno kor
Web | Code | Tel. .af | AFG | +93

Afg(h)anistan (officieel, Pasjtoe: د افغانستان اسلامي دولت; Darisch: امارت اسلامی افغانستان [Islamitisch Emiraat Afghanistan]) is e land in Azië, op de geografische grenze vaan Wes-, Middel- en Zuidazië. 't Land heet gein kös en grens aon Pakistan, Iraan, Toerkmenistan, Oesbekistan, Tadzjikistan en Sjina. 't Land is hiel bergechteg, mèt de Nowsjak (7485 m.) es hoegste punt. De noordgrens weurt gevörmp door de revier de Amoe-Darja. Hoofstad is Kaboel, aander stei zien Mazar-e-Sjarif, Kandahar, Dzjalalabad en Herât. Door aonhawwende börgeroorloge, corruptie en terrorisme is Afganistan ein vaan de ermste len t'r wereld gewore.

Geografie[bewirk | brón bewèrke]

Afhanistan besteit oet väöl berg. Veural in 't binneland gief 't berg. e Groet deil vaan de Hindukush ligk in 't land. Weijer besteit 't land oet steppe en weuste. 't Gief groete klemaotversjèlle: vaan aride tot subtroepisch tot aon alpien hoegbergklemaot. Groete trèkpleisters zien de moskeeë vaan de Kaliefe in Kabul en de bedevaartsplaotse Kandahar en Mazar-e Sharif.

Bestuurleke indeiling[bewirk | brón bewèrke]

Afganistan is ingedeild in provincies, of velajât.

Cultuur[bewirk | brón bewèrke]

In Afganistan leve sinds iewe väöl volker nevenein, die dèks mèt ein in oorlog zien. De veurnaomste gróp zien de Pathane (Pasjtoe), aandere zien de Tadzjieke, de Hazare, de Oesbeke, de Aimakke en de Toerkmene. De taol vaan de Pathane hèt Pathaans of Pasjtoe en is ein vaan de twie offesjeel taole. De ander offsjeel taol, 't Darisch ('ne variant op 't Perzisch), weurt intösse door de hèlf vaan de bevolking gesproke, veural in 't weste. Es lingua franca is 't zelfs bij 85% vaan de bevolking in gebruuk. De bevolking is beinao gans islamitisch, en wel soennitisch.

Historie[bewirk | brón bewèrke]

Afganistan, sinds de 2e iew door Perzische stamme behojd, stoond oonder wisselend vreemp hiersjappij. 't In 1747 gestiech Afgaons emiraat kaom later oonder Britse invlooj te stande. In 1919 woort 't e vaan Groet-Brittannië oonaofhaankelek keuninkriek, nao 1973 'n rippebliek. De börgeroorlog vaan 1979 tot 1992 heet 't laand hendeg veranderd; nao 1994 kraog de radikaol mohammedaonse taliban ummertouw mie invlooj. Hun terreurbeweend woort in 2001 beïndeg door e offensief vaan de Vereinegde Staote vaan Amerika en de Afgaonse noordeleke alliantie. In 2004 nom de Loya Jirga, de Groete Stammebeijeinkóms, 'n nuie groondwèt aon en woort Hamid Karzai beëdig es d'n ierste vrij gekoze prizzedent vaan Afganistan. De Afgaonse toustand is evels nog ummertouw instabiel.

Economie[bewirk | brón bewèrke]

Afganistan beheurt tot de ermste len vaan de wereld. In de vruchbaore dale weure akkerbouw en fruitteelt bedreve, in de berg vieteel. Bodemsjat zien steinkoel, lapis lazuli, eerdolie en eerdgaas. De aonhawwende strijd tösse de Afgaonse stamme heet de economie hendeg hel besjaojeg.

Lenj in Azië
Afghanistan · Armenië¹ · Azerbeidzjan · Bahrein · Bangladesh · Bhutan · Birma · Brunei · Cambodja · China · Cyprus¹ · Filipiene · Georgië¹ · India · Indonesië · Iran · Irak · Israël · Japan · Jeme · Jordanië · Kazachstan · Kirgizië · Koeweit · Laos · Libanon · Maledive · Maleisië · Mongolië · Nepal · Noord-Korea · Oezbekistan · Oman · Oos-Timor · Pakistan · Papoea-Nuuj-Guinea · Rusland¹ · Qatar · Saoedi-Arabië · Singapore · Sri Lanka · Syrië · Tadzjikistan · Thailand · Turkieë¹ · Turkmenistan · Vereinegde Arabische Emirate · Vietnam · Zuud-Korea
Aafhenkelike gebejer: Akrotiri en Dhekelia¹ · Gazasjtroek · Hong Kong · Macau · Westelike Jordaankantj
Sjtatus betwis: Abchazië¹ · Hoeg-Karabach¹ · Palestiense Sjtaot · Naord-Cyprus¹ · Taiwan · Zuud-Ossetië¹
1. Dit land ligk gedeiltelik of gans in Azië, meh weurt óm cultureel en historische raejes bie Europa ingedeild.


Commons
Commons
Op de pazjena Afghanistan van Wikimedia Commons zeen media gerelateerd aan dit óngerwerp te vènje
Aafkomstig van Wikipedia, de Vriej Encyclopedie. "https://li.wikipedia.org/w/index.php?title=Afghanistan&oldid=454240"