Armenië

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

Armenië
Basisgegaevens
Officieel taal	Armeens
Huidsjtad	Jerewan
Sjtaotsvörm	Rippebliek
Sjtaotshoof (lies)	Vahagn Khachaturyan (Վահագն Խաչատուրյան) (sinds 2022)
Premier	Nikol Pashinyan (Նիկոլ Փաշինյան) (sinds 2018)
[[{{{titelhoofregering1}}}]]	{{{naomhoofregering1}}}
[[{{{titelhoofregering2}}}]]	{{{naomhoofregering2}}}
[[{{{titelhoofregering3}}}]]	{{{naomhoofregering3}}}
Religie	{{{religie}}}
Opperflaakde – % water	29.743 km² 4,1%
Inwoeners – Deechde:	2.963.900 (2021) 101,5/km²
Biekómmende gegaeves
Munteinheid	Dram (AMD)
Tiedzaone	UTC +4
Nationale fiesdaag	21 september
Vouksleed	Mer Hajrenik,
Web | Code | Tel.	.am | ARM | +374

Armenië (officieel: Rippebliek Armenië: Հայաստանի Հանրապետություն, Hajastani Hanrapetut῾jun) is e land in de Kaukasus, gelege aon de zuidkant, grènzend aon Georgië, Azerbaidzjan, Iraan en Törkije. Hoofstad is Jerewan, ander stei zien Alaverdi, Vardenis en Kapan. 't Land is hendeg bergachteg; e groet bergmeer is 't Sevanmeer. Armenië behuurt, mits tot dat continent gerekend, tot de ermste len vaan Europa. Börgers vaan de Rippebliek Armenië weure Armene of Armeniërs geneump.

Bestuurleke indeiling

Armenië is ingedeild in 11 provincies, marzer geneump.

• Aragatsotn
• Ararat
• Armavir
• Geghark'unik'
• Jerewan
• Kotajk'
• Lorri
• Shirak
• Sjunik'
• Tavush
• Vajots' Dzor

Demografie

Oontwikkeling en prognose vaan 't migratiesaldo in Armenië

De bevolking is veur 't euvergroete deil Armeens. Minderheidsgrópe zien de Koerde en veur d'n oorlog in Hoeg-Karabach in de jaore roond de val vaan de Sovjet-Unie goof 't hei ouch 'n groete Azerbeidzjaanse minderheid. In 't weste koume Jezidi's veur. 't Aontal Rösse nump sinds invasie vaan de Oekraïne hendeg touw. Meistal zien ze joong en hoegopgeleid en oontvlöchte ze de mobilisatie. 't Armeens vörmp 'n eige groop binne de Indo-Europese taole.

Armenië had in de jaore nao de val vaan de Sovjet-Unie te kampe mèt 'ne groete leegloup vaan veural jóngere, die massaol de ermooj oontvlöchte en nao Rusland of Europa trokke. Es gevolg daovaan nump 't aontal inwoeners in dit land aof, ouch al ligk 't geboorteciefer redelek hoeg in vergelieking mèt väöl aander len in de veurmalige Sovjet-Unie. Deze emigratietrend liekent de lètste jaore aof te zwakke en verwach weurt tot 't migratiesaldo stabiel blijf.

Armenië is e relizjieus land. Wiedoet de meiste etnische Armene (> 95%) zien lid vaan de Armeens-Apostolische Kèrk. Wijer gief 't väöl aander klein christeleke gemeinsjappe. De Jezidi's vörme de groetste neet-christeleke minderheid in 't land.

Historie

Roond 't begin vaan de jaortèlling waor Armenië 'n imperium wat ziech euver 't groetste deil vaan de Kaukasus oetstrèkde. Door de expansie vaan 't Roemeins Riek, ouch um de Zwarte Zie, raakden 't land get vaan zien mach kwiet, meh bleef nog iewe euverind. In 301 góng Armenië es ierste land t'r wereld euver op 't christendom. Nao de Romeine en Parthe vele achterein de Arabiere, de Mongole en de Perze in, tot de Osmaanse Törke en de Perze 't land in 1454 oonderein verdeilde.

Vaanaof 1828 waor 't modèrn Armenië oonderdeil vaan 't Rössisch tsareriek; 't westelek deil bleef Törks. Vaan 1915 tot 1923 voont dao de Armeense genocide plaots, die aon 1 tot 1,5 miljoen Armeniërs 't leve kosde. De Törkse regering erkint nog ummer neet tot 't um genocide góng, wat e laankdorend conflik tösse Törkije en Armenië heet opgeleverd. 't Rössisch deil vaan Armenië woort nao 'n korte zelfstendegheid in 1920 door de USSR es deilrippebliek opgenome.

In 1991 woort 't land oonaofhenkelek. Al ieder, in 1988 waore Armenië en Azerbeidzjan begonne te vechte um 'n anklaaf in Azerbaidzjan, die door Armeniërs bewoend weurt: Nagorno-Karabach. Dees oorlog woort in 1994 mèt e stop-'t-veure beëindeg. De kwestie blijf tot op d'n daag vaan vaandaog delicaat, al besteit de internationaal gemeinsjap geinen aondach draon. In d'n oorlog vaan 2020 wis Azerbeidzjan e gedeilte vaan de separatistische regio te herovere. Deile vaan de oblas bleve evels in hen vaan Armeense separatiste. In 2023 zien de euvergebleve deile in Azerbeidzjaanse hen gevalle. Zó'n 120.000 etnische Armene vlöchde daonao nao Armenië.

Religie

Armenië waor 't ierste land wat 't christendom es staatsreligie inveurde in 't jaor 301. Volges de traditie is de Armeense Kèrk gestiech door Lucas en Bartolomeus, twie vaan de apostele vaan Christus. De naom vaan de kèrk is daan ouch de Armeens-Apostolische Kèrk. De kèrk weurt ouch wel Gregoriaanse Kèrk geneump, mer me zuut die benaoming evels liever neet: Gregorius de Verleechter waor 'slechs' d'n ierste officiële leier vaan de Kèrk. De Koerde en Azeri's zien islamitisch.

In Armenië weurt Keersmes op 6 jannewarie gevierd. Ind daarde iew woort in Rome de fiesdaag vasgestèld op 25 december. Dit deeg me umtot deen daag sameveel mèt 'ne heidense fiesdaag, zoetot 't gemekeleker waor um heidene te kinne bekiere tot 't christendom. In deen tied waor 't evels al gewoen in de oosterse kèrke um Keersmes op 6 jannewarie te viere en dat is tot vendaog nog steeds zoe. Sinds begin 20e iew gebruuk de Armeense Kèrk ouch de Gregoriaanse kalender.

Extern linke

• Armenica.org