1923

1920 - 1921 - 1922 - 1923 – 1924 - 1925 - 1926

1923 (MCMXXIII) waor e gewoen jaor wat begós op 'ne maondag op de Gregoriaanse kalender.

Gebäörtenisse[bewirk | brón bewèrke]

1 jannewarie - De awtste voetbalclub van Nederlandj HFC sjpeelt eine nuujjaorswedsjtried taenge ein èlftal van awt-internationals. Deze match zal veurtaan jaorliks waere gehawwe.
10 jannewarie - Sjtart van 't Nederlandse Dada-tournee van Theo van Doesburg, Nelly van Moorsel, Vilmos Huszár en Kurt Schwitters biej de Haagsche Kunskrink in Den Haag.
22 jannewarie - Oprichting in Utrech van 't Verbóndj van Actualiste, de eësjte fascistische partiej in Nederlandj.
16 fibberwarie - Howard Carter äöpent 't graaf van farao Toetankhamon, dat gevöld bleek mèt sjatte.
miert - In Nederlandj versjient 't eësjte nummer van Opwaartsche Wegen, ein literair tiedsjrif op protesjtant-christelike gróndjsjlaag.
13 april - Kurt Schwitters hilt in de baovezaal van Hotel Phoenix in Drachte de lètste DaDa-biejeinkóms ter waereld.
15 april Ein jaor nao de óntdèkking kump insuline besjikbaar veur diabetici.
14 juni - De Bulgaarse politicus Alexander Stamboeliski wirt vermaord door de Macedonische revolutionair organisatie IMRO.
8 juli - Oprichting van de Hilversumsche Draadlooze Omroep.
13 juli - In de heuvele baove Los Angeles waere de vieftieën maeter hoag lèttesj 'Hollywoodland' geplaatsj. Dees reclame-uting van eine projectóntwikkelaer greujt oet tot ein symbool veur de glamoursjtad Hollywood. Eindj jaore 40 verdwiene de lètste veer lètters.
Eësjte 24 oer van Le Mans.
11 augustus - De Nederlandse minister van financiën Dirk Jan de Geer treujt aaf ómdat hae de Vlootwèt neet veur zien raekening wilt numme.
13 augustus - 't Drentse dörp Dwingeloo wirt getróffe door eine groate brandj. De vieftieënde eëuwse Sint-Nicolaaskirk, de synagoge, eine herberg, ein sjmederiej en neuge weuninge gaon in vlamme op.
1 september - Tokio wirt getróffe door ein heël zjwaore aardbaeving mèt ein krach van 8,2 op de sjaal van Richter. D'r valle meë es 140.000 doaje.
1 september - Äöpening van 't eësjte Academische jaor van de Katholieke Universiteit Nijmege, noe Radboud Universiteit Nijmege. 80 Sjtudente van goje katholieke achtergróndj höbbe zich aangemeld.
In Sjpanje pleeg commandant Miguel Primo de Rivera eine coup same mèt ènnige medeoffesere.
15 oktober - Äöpening van de tentoansjtèlling Les Architectes du Groupe “de Styl” van o.a. Theo van Doesburg en Cor van Eesteren in Paries.
29 oktober - Sjtichting van de republiek Turkije. De hoofsjtad wirt verplaatsj van Istanboel nao Ankara.
8 november - De Bierkellerputsch, eine mislökde greep nao de mach in Beiere door de nationaalsocialistische NSDAP ónger leijing van Adolf Hitler.
Hyperinflatie in Duutsjland es gevolg van de Eësjte Waereldaorlog. 't Waertloaze geldj wirt gesaneerd door de regering en daoveur kump de Rentenmark in de plaatsj. Hiejrnao keërt de rös (veurluipig) truk.

zónger datum

't Belzje parlemènt nump de wèt-Nolf aan, wobiej de Universiteit Gent tweëtalig wirt gemaak.
De Marokkaanse sjtad Tanger krit eine internationale en neutrale sjtatus.
Door de óngerteikening van de Jachwèt verdwiene in Nederlandj de lètste heërlike rechte, namelik 't jach- en vösjrech.
Carl Jung verklaort zien theorieje euver extraverte en introverte en breijt later zien werk oet veur 't besjtudere van de invloed van de cultuur op 't individu.

Nobelprieze[bewirk | brón bewèrke]

Natuurkunde: Robert Andrews Millikan "um zien werk aon de elementair laojing vaan èllentrik en aon 't foto-èllentrik effek."
Sjemie: Fritz Pregl "um zien oetvinding vaan de methode vaan micro-analyse vaan organische materiaole."
Geneeskunde: Frederick Grant Banting en John James Rickard Macleod "um de oontdèkking vaan insuline."
Literatuur: William Butler Yeats "veur zien ummer geïnspireerde poëzie, die in hoegs artistieke vörm oetdrökking verlient aon de geis vaan 'n ganse natie."
Vrei: neet touwgekind

Gebore[bewirk | brón bewèrke]

1 jannewarie - Milt Jackson, Amerikaanse jazzmuzikant (gesjtorve 1999)
12 fibberwarie - Nand Buyl, Vlaamse acteur (Schipper naast Mathilde) (gesjtorve 2009)
12 miert - Hjalmar Andersen, Noorse sjaatser
12 miert - Wally Schirra, Amerikaanse militair, ruumdevaarder en óngernummer (gesjtorve 2007)
22 miert - Marcel Marceau, Franse mime-sjpeler (gesjtorve 2007)
24 miert - Wim van der Voort, Nederlandse sjaatser
25 miert - Wim van Est, Nederlandse fitserenner (gesjtorve 2003)
21 april - Andrea Domburg, Nederlandse actrice (gesjtorve 1997)
21 april - John Mortimer, Èngelsje sjriever (gesjtorve 2009)
22 april - Bettie Page, Amerikaanse fotomodel (gesjtorve 2008)
22 april - Aaron Spelling, Amerikaanse film- en tv-producent en scriptsjriever (gesjtorve in 2006)
20 mei - Steve Krantz, Amerikaanse (televisie)filmproducent en sjriever (gesjtorve 2007)
22 mei - Max Velthuijs, Nederlandse sjriever en teikenaer van kènjerbeuk (Kikker is verliefd) (gesjtorve 2005)
26 mei - Horst Tappert, Duutsje acteur (Derrick) (gesjtorve 2008)
27 mei - Henry Kissinger, Amerikaanse diplomaat en minister van Boetelandjse Zake
31 mei - Reinier III, Prins van Monaco (gesjtorve 2005)
18 juni - Herman Krebbers, Nederlandse violis
19 juni - Jef Burm, Vlaamse heuërsjpelacteur (o.a. De vertraagde film)
20 juni - Marcus Bakker, Nederlandse politicus (gesjtorve 2009)
11 juli - Richard Pipes, Pools-Amerikaansen historicus (gestorve 2018)
23 juli - Thea Beckman, Nederlandse (kènjerbeuk)sjriefster (Kruistocht in Spijkerbroek) (gesjtorve 2004)
25 juli - Estelle Getty, Amerikaanse actrice, sjpeelde in de televisieserie The Golden Girls (gesjtorve 2008)
2 augustus - Shimon Peres, Israëlisch politicus en premier
6 augustus - Marisa Merlini, Italiaanse actrice (gesjtorve 2008)
9 augustus - Gerrit Kouwenaar, Nederlandse sjriever en dichter
17 augustus - Anton Kersjes, Nederlandse dirigent (gesjtorve 2004)
20 augustus - Jim Reeves, Amerikaanse countryzenger (gesjtorve 1964)
1 september - Theo Joekes, Nederlandse politicus en sjriever (gesjtorve 1999)
1 september - Rocky Marciano, Amerikaanse bókser (gesjtorve 1969)
16 september - Appie Baantjer, Nederlandse sjriever, geistelik vader van rechercheur De Cock in de televisieserie Baantjer)
4 oktober - Charlton Heston, Amerikaanse acteur (gesjtorve 2008)
13 oktober - Faas Wilkes, Nederlandse voetballer (gesjtorve 2006)
16 oktober - Bert Kaempfert, Duutsje componist, arrangeur en orkesleijer (gesjtorve 1980)
17 oktober - Nel Noordzij, Nederlandse sjriefster en dichteres (gesjtorve 2003)
27 oktober - Roy Lichtenstein, Amerikaanse kunsteneer (gestorve 1997)
29 oktober - Gerda van der Kade-Koudijs, Nederlandse atlete
1 november - Victoria de los Angeles, Sjpaanse operazangeres (gesjtorve 2005)
18 november - Alan Shepard, eësjte Amerikaan in de ruumde (gesjtorve 1998)
20 november - Nadine Gordimer, Zuid-Afrikaanse sjriefster en winnares Nobelpries veur de Literatuur in 1991 (gesjtorve 2014)
25 november - Jaap van Meekren, Nederlandse tv-journalist en -presentator (gesjtorve 1997)
1 december - Maurice De Bevere, Belzje sjtripteikenaer (Lucky Luke) (gesjtorve 2001)
2 december - Maria Callas, Amerikaanse sopraan (gesjtorve 1977)
11 december - Betsy Blair, Amerikaanse actrice (gesjtorve 2009)
14 december - Gerard (van het) Reve, Nederlandse sjriever en dichter (gesjtorve 2006)

Gesjtorve[bewirk | brón bewèrke]

Wilhelm Röntgen,
gesjtorve op 10 fibberwarie 1923.

6 fibberwarie - Edward Emerson Barnard (65), Amerikaanse astronoom
10 fibberwarie - Wilhelm Röntgen (77), Duutsje natuurkundige en winnaer eeësjte Nobelpries veur de Natuurkunde (1901)
8 miert - Johannes Diderik van der Waals (85), Nederlandse natuurkundige
16 miert - Alexander Lodygin (75), Russische elektrotechnicus en oetvènjer
26 miert - Sarah Bernhardt (78), Nederlands/Franse actrice
5 april - Lord Carnarvon (56), Britse egyptoloog
13 april - Willem Witsen (63), Nederlandse kunssjilder
5 juni - George Hendrik Breitner (65), Nederlandse kunssjilder
16 juli - Louis Couperus (60), Nederlandse sjriever
2 augustus - Warren G. Harding (57), 29e president van de Verenigde Staten
10 augustus - Raphael Pumpelly (85), Amerikaanse geoloog en óntdèkkingsreiziger
19 augustus - Vilfredo Pareto (75), Italiaanse econoom
3 oktober - Charles Proteus Steinmetz (58), Duutsj/Amerikaanse wiskundige en elektrotechnicus
14 oktober - Marcellus Emants (75), Nederlandse sjriever
1 december - Virginie Loveling (87), Vlaams sjriefster
27 december - Gustave Eiffel (91), Franse architect