2024

2021 - 2022 - 2023 - 2024 - 2025 - 2026 - 2027

2024 (MMXXIV) is e sjrikkeljaor wat begós op maondag op de Gregoriaanse kalender.

Gebäörtenisse

jannewarie

• 1 - Steamboat Willie, 't ierste filmke mèt Mickey Mouse, kump in 't pebliek domein.
• 1 - Esland veurt 't homohouwelek in.
• 1 - Japan weurt geraak door 'nen aerdsjóddel van 7,6 op de Memènt-Magnitudesjaol. Daobie valle zeker 84 doeje, 413 gewónje en 179 vermisde.
• 1 - De neet-erkinde rippubliek Hoeg-Karabach weurt formeel opgeluf en in Azerbeidzjan geïntegreerd.
• 2 - De Zuud-Koreaanse oppositieleijer Lee Jae-myung waert tiedes e werkbezeuk in Busan naergesjtoke en raak doabie gewóndj.
• 3 - In de Zuudoes-Iraanse sjtad Kerman kómme zeker 84 luuj óm 't laeve bie 'n döbbele explosie. 284 luuj rake gewóndj.
• 3 - In Mestreech, aon de Boschpoort, brik bij oetzunderlek hoeg water 'nen dam door.
• 8 - In Ecuador óntsjnap drugsbaron José Adolfo Macías oet de gevangenis. Presidentj Daniel Noboa reup de noedtoesjtandj oet, wonao 't geweld sjnel escaleert.
• 11 - In 't oeste van Ecuador, deep in 't Amazonewoud, óntdekke arsjeologe e groet netwerk van sjtaej woe zó'n 2000 jaore truuk mie es 10.000 en meugelik 30.000 luuj höbbe gewoend. Qua groetde en periode is dat vergeliekbaar mit Lónje in de Romeinse Tied.
• 12 - De Britse en Amerikaanse lóchmach en Amerikaanse kreegssjepe veure aanvalle oet op zeker 60 militair doele van de Houthi-rebelle in Jeme, woe-ónger opsjlaagplaatse en lanceersysteme.
• 13 - De regerende Sjina-kritische partie DDP wint de Taiwanese verkezinge. Lai Ching-te waert de nuje prizzedentj.
• 14 - Margrethe vaan Denemarke treujt nao 52 jaor aof es keuningin. Ze weurt opgevolg door häöre zoon Frederik X.
• 15-16 - Iran deit lochaonvalle in zien naoberlen Irak en Pakistan. Veurnaomste doele zien rivaliserende militante gróppe.
• 17 - 't Sappi-pepierfebrik in Laoneke geit toe. 6000 luuj verlere hunne job.
• 19 - De lander SLIM van 't Japanse ruumdevaartagentsjap JAXA maak 'n succesvol landing oppe maon. Japan is daomit 't viefde landj wat e ruumdevaartuug nao de maon bringk.
• 21 - Ron DeSantis sjtap oet de prizzedentsrace. Hae sjteunt Donald Trump in zien kandidatuur, dae väöl populairder is binne de Rippeblikeinse Partie.
• 22 - Premier Narendra Modi van India deit d'n Tempel van Ram in Ayodhya aop. De boew waor henjig ómsjtraeje, ónger mie ómdet 'r op de plaats van 'n aafgebrende moskee sjteit.
• 23 - 't Törks parlement sjtömp in mit 't NAVO-lidmaatsjap van Zjwede.
• 25 - Inne Amerikaanse sjtaat Alabama waert Kenneth Eugene Smith, veroerdeild veur de moord op Elizabeth Sennett in 1989, geëxecuteerd door middel van sjtiksjtof. 't Is de ierste kier dat dees methode inne VS waert toegepas.
• 26 - In 'n door Zuud-Afrika aangesjpanne zaak reup 't Internationaal Gerechshof in Den Haag Israël op óm 'n genocide op Palestiene inne Gazasjtrook te veurkómme. Hamas mót alle giezelaers vrielaote.
• 28 - Bie 'ne drone-aanval op 'n militair basis in Jordanië waere drie Amerikaanse soldaote doedgemaak, 47 luuj rake gewóndj.
• 30 - De Pakistaanse aad-premier Imran Khan waert veroerdeild tot teen jaor cel vanwaege 't lekke van sjtaotsgeheime.

fibberwarie

• 1 - Armenië sjlut zich aan bie 't Internationaal Sjtraofhof in Den Haag. Daomit verplich 't zich óm ziene vreugere bóndjgenoet Vladimir Poetin te arrestere.
• 3 - Sinn Féin-politicus Michelle O'Neill waert beneump tot premier van Noord-Ierlandj.
• 6 - 't NSC sjtap oet de óngerhanjelinge euver e rechs kabbinèt mit PVV, VVD en BBB; veurman Pieter Omtzigt zaet det de partie neet in zoe'n regering geit.
• 12 - De centrum-rechse kandidaat Alexander Stubb wint de Finse prizzedentsverkezinge.
• 13 - In Venlo wuuert de boerebroelof veur 't ieërs georganiseerd door de Molukse gemeinschap.
• 15 - Griekeland legaliseert 't homohouwelek.
• 16 - NedCar sjtop mit de productie van auto's.
• 17 - 't Oekraïens leger trek zich truuk oet Avdiivka. Róssische troepe neme de sjtad in.
• 17 - In Den Haag löp 'n confrontatie tösje veur- en taegesjtenjers van 't Eritrees rezjiem compleet oet de handj. 't Geweld en de materieel sjaoj zeen óngezeen.
• 20 - Bie 'ne Oekraïense raketaanval op e militair oefeterrein in bezet gebeed inne oblas Donetsk waere 65 Róssische militaire doedgemaak.
• 22 - Duutsjlandj legaliseert recreatief gebroek van kemp.
• 22 - De Oesteriekse aad-bondskanseleer Sebastian Kurz waert veroerdeild tot 'n veurwaerdelike celsjtraof van 8 maonde waeges meineid.
• 26 - 't Hongaars parlement sjtömp in mit 't NAVO-lidmaatsjap van Zjwede. Daomit kènt 't Scandinavische landj toetraeje tot 't bondgenootsjap.
• 27 - Crimmeneel Ridouan Taghi krieg in 't Marengoperces 'n laeveslang gevangenissjtraof opgelag veur de opdrach tot zès liquidaties.

april

• 8 - Ganse zonsverduustering in Noord-Amerika.
• 13 april - Iraanse aaval óp Israël.
• 19 april-1 juni - Verkezinge in India.

juni

• 6-9 juni - In de EU-lenj zeen Europese verkezinge. De rechs-populiste winne euver 't algemien.
• 9 juni - Op 't Belsj waere ouch gewesteleke en federaal verkezinge gehauwe.

juli

• 2 - 't Kabbinèt-Schoof weurt beëideg.

november

• 5 - De presidentsverkezinge in de Vereinegde Staote weure gewonne door Donald Trump.

december

• 1 - António Costa weurt President vaan d'n Europese Raod en nump dee zedel euver vaan Charles Michel
• 18 - De Franse Hof vaan Cassatie bevesteg 't oerdeil tot veurmaolege president Nicolas Sarkozy ziech sjöldeg heet gemaak aon corruptie en belangeconflicte en weurt veroerdeild tot e jaor in de gevangenis

Veurspäöld en gepland

• vaanaof oktober - 't Julianakenaal geit veur e paar maond touw veur 'n ripperatie
• 1 oktober - Mark Rutte weurt de nuje secretair-generaal van de NAVO.
• 5 november - Presidentsverkezinge in de Vereinegde Staote.
• 8 december - de Slevrouwekèrk (Notre-Dame) in Paries geit ope, naotot ze in 2019 bij 'ne brand zwoer versjendeleerd raakde.

Sport

• 12 jannewarie - 10 fibberwarie: Aziatisch kampioensjap hierevoetbal in Qatar (oersprunkelek gepland in China veur juni 2023); Qatar veur d'n twiede kier kampioen
• 13 jannewarie - 11 fibberwarie: Afrikaons kampioensjap hierevoetbal in de Ivoorkös; Ivoorkös weurt veur d'n daarde kier kampioen
• 14-28 jannewarie: Australian Open; Aryna Sabalenka wint bij de vrouwlui, Jannik Sinner wint bij de manslui
• 16-21 jannewarie: De Brit Stephen Williams wint de Tour Down Under.
• 11 fibberwarie - De Kansas City Chiefs winne de 58e editie van de Super Bowl.
• 24 fibberwarie - Jan Tratnik wintj Omloop Het Nieuwsblad bie de mansluuj, en Marianne Vos wintj bie de vrouwluuj.
• 25 fibberwarie - Wout van Aert wintj Kuurne-Brussel-Kuurne.
• 2 miert - Tadej Pogačar wintj de Strade Bianche bie de mansluuj. Lotte Kopecky wintj bie de vrouwluuj.
• 14 juni - 14 juli - Europees kampioensjap hierevoetbal in Duitsland.
• 29 juni - 21 juli - Runde van Frankriek.
• 26 juli - 11 augustus - Olympische Speule in Paries.

Prieze

• Nobelprieze:
  • Geneeskunde: Victor Ambros en Gary Ruvkun "óm de óntdèkking van 't microRNA en zien rol in pos-transcriptioneel generegulatie."
  • Natuurkunde: John J. Hopfield en Geoffrey E. Hinton "veur hun groondlègkende oontdèkkinge en oetvindinge die mesjieneliere mèt neuraol nètwerke meugelek make."
  • Sjemie: David Baker "veur eiwit-oontwerp mèt de computer" en Demis Hassabis en John M. Jumper "veur de veurspeuling vaan eiwitstructure".
  • Literatuur: Han Kang "veur häör intens poëtische proza die historische trauma's aongrip en de breekbaarheid vaan 't minselek leve bloetlègk."
  • Vrei: Nihon Hidankyo "um zien inspanninge veur 'ne wereld vrij vaan kernwaopes door mèt getuigeversleeg te tuine tot kernwaopes noets mie gebruuk mage weure."
  • Economie: Daron Acemoglu, Simon Johnson en James A. Robinson "veur hun studies nao wie institute weure gevörmp en invlood op de welvaort höbbe."

Gestorve

• 3 jannewarie - André Hissink, Nederlandsen oorlogsvitteraon (104)
• 3 jannewarie - René Metge, Franse rallycoureur (82)
• 5 jannewarie - Mário Zagallo, Braziliaonse voetballer en voetbaltraineur (92)
• 7 jannewarie - Franz Beckenbauer, (Wes-)Duitse voetballer en voetbaltraineur (78)
• 11 jannewarie - Arie van der Valk, Nederlandsen oondernummer (94)
• 14 jannewarie - Lev Rubinstein, Russischen diechter (76, gevolge aonvaring)
• 17 jannewarie - Bennie Muller, Nederlandse voetballer (85)
• 18 jannewarie - Shawn Barber, Cannedesen atleet (29)
• 19 jannewarie - Jack Burke, Amerikaonse golver (100)
• 20 jannewarie - Norman Jewison, Amerikaonse rezjisseur (97)
• 22 jannewarie - Gigi Riva, Italiaonse voetballer (79)
• 23 jannewarie - Frank Farian, Duitse producent (82)
• 3 fibberwarie - Vittorio Emanuele, Italiaonse kroenprins en troenprittendent (86)
• 4 fibberwarie - Jan van Veen, Nederlandse radio-deejay (79)
• 5 fibberwarie - Dries van Agt, Nederlandse politicus, premier vaan 1978 tot 1983 (93)
• 5 fibberwarie - Toby Keith, Amerikaonse countryzenger (62, dermkaanker)
• 6 fibberwarie - Seiji Ozawa, Japansen dirizjent (88, krenkde vaan Alzheimer)
• 6 fibberwarie - Sebastián Piñera, Chileense politicus (74, helikoptercrash)
• 9 fibberwarie - Damo Suziki, Japanse krautrockzenger (74, dermkaanker)
• 11 fibberwarie - Kelvin Kiptum, Keniaonsen atleet (24, verkiersoongelök)
• 16 fibberwarie - Aleksej Navalni, Russischen dissident (47)
• 20 fibberwarie - Andreas Brehme, Duitse voetballer (63, hartstèlstand)
• 23 fibberwarie - Kim Moelands, Nederlandse sjriefster (48, tejsliemkrenkde)
• 24 fibberwarie - Kenneth Mitchell, Canadesen acteur (49, ALS)
• 25 fibberwarie - Bigidagoe, Nederlandse gangsterrapper (26, vermaord)
• 26 fibberwarie - Jacob Rothschild, Britse bankeer (87)
• 1 miert - Iris Apfel, Amerikaonse mode-oontwerpster en binnehoesarsjitek (102)
• 1 miert - Akira Toriyama, Japanse stripteikeneer (68, hersebleujing)
• 4 miert - Kees Rijvers, Nederlandse voetballer en traineur (97)
• 24 november - Breyten Breytenbach, Zuud-Afrikaans-Franse sjriever, dichter, sjilder en anti-apartheidsactivis (85)
• 25 november - André Haakmat, Surinaamse politicus en avvekaat (85)
• 25 november - Hal Lindsey, Amerikaanse evangelis en christelik sjriever (95)
• 28 november - Silvia Pinal, Mexicaanse actries en politica (93)

Variabel fies- en gedinkdaog

• Chinees Nuijaor: 10 fibberwarie
• Vastelaovend: 13 fibberwarie
• Ramadan: 10 miert - 9 aprèl
• Poerim: 24 miert
• Holi: 25 miert
• Paose (westers): 31 miert
• Sókkerfies: 10 aprèl
• Paose (joeds): 23-30 aprèl
• Paose (oesters): 5 mei
• Hiemelvaartsdaag (westers): 9 mei
• Pinkstere (westers): 19 mei
• Offerfies: 17 juni
• Prinskesdaag: 17 september
• Jom Kippoer: 12 oktober
• Chanoeka: 26 december - 2 jannewarie (2025)

opmerkinge

• Mèt 'vastelaovend' weurt hei lètterlek de veuraovend vaan de vastentied gemeind; in de volksmoond dus 'vastelaovesdinsdag'.
• Vaan Paose aofhenkeleke fieste in de oosters-orthodoxe kèrke kinne mèt hölp vaan bovestoonde data weure berekend.
• Joedse fiesdaog beginne bij zonsoondergaank d'n daag veur wat de kalender hei aongief.