2019

Van Wikipedia
2016 - 2017 - 2018 - 2019 - 2020 - 2021 - 2022

2019 (MMXIX) waor e gewoen jaor wat begós op daensdig op de Gregoriaanse kalender.

Gebäörtenisse[bewirk | brón bewèrke]

jannewarie
Gevolge vaan d'n dambreuk in Brumadinho (Brazilië).
  • 15 - 't Door premier Theresa May veurgestèld Brexit-akkoord tösse 't Vereineg Keuninkriek en de Europese Unie weurt in 't Liegerhoes mèt 't historisch aontal vaan 202 tege 432 stumme verworpe. 'n Motie vaan wantrouwe tege May haolt 't evels neet.
  • 18 - Inne Mexicaanse deilsjtaot Hidalgo explodeert 'n benzienleijing es gevólg van deefsjtal. Mie es neugetig luuj kómme hiebie óm 't laeve.
  • 23 - In Venezuela reup parlemèntsveurzitter Juan Guaidó zich oet tot 'veurluipige presidentj' van 't landj, temidde van proteste taegen 't bewèndj van Nicolas Maduro.
  • 26 - Inne Braziliaanse sjtad Brumadinho (MG) brik 'nen dam bie 'n iezerkoel. Inne moddersjtroum kómme 206 luuj óm 't laeve.
  • 27 - Bie twie bómexplosies bie 'n kattelieke kerk in Jolo, in 't zude vanne Filipiene, kómme zeker 27 luuj óm 't laeve. Bienao tachetig luuj raakde gewóndj.
  • 30 - 'ne Twelfjäörige jóng oet Venlo wuurt veroordeild veur poging tot doeëdslaag.
fibberwarie
Ralf Krewinkel, op 28 fibberwarie aofgetrooje es börgemeister vaan Heerle.
miert
De vereuvering vaan Baghoez, 't lèste IS-bolwerk, in fibberwarie en miert.
  • 20 - Bij provinciaol verkezinge in Nederland is 't rechs-populistisch FvD de groete winner.
  • 21 - De Belzje neurologe Mehrnaz Didgar weurt tot vief jaor gevangenis veroerdeild óm 't vermaorde van häör dochter.
  • 23 - De Syrische Democratische Tróppe melle de val van Baghoez, de lèste plaatsj die nog in han van IS waor. Hiemit is 't zelf oetgerope kalifaat van de terreurgróp definitief gevalle.
  • 23 - In Ogossagou en Welingara, twie dörpkes in de Malinese regio Mopti, weure 160 Fulani's aofgeslach. D'n aonslaag is 'n vergelding veur 'nen iederen aonval vaan Al-Qaeda.
  • 23 - E stök vaan de Mestreechse walmör bij 't Sint-Pietersbolwerk vèlt in. De moer is recintelek nog gerestaureerd.
  • 29 - 't Brits Liegerhoes sjtump veur d'n daarde kier taege 't Brexitplan van premier Theresa May. De kans weurt noe groeter det 't landj op 12 april zónger akkaord de EU verliet.
  • 30 - Bie presidentjsverkezinge in Sjlowakieë weurt de linkse Zuzana Čaputová tot presidentj gekoze. Zie weurt de ierste vrouw in 't landj die dat amb bekleit.
april
't Zwart look in M87, in aprèl 2019 es ierste zwart look gefotografeerd.
mei
Naruhito bij zien troensbestijging. Heer volgde ziene pa Akihito op es keizer vaan Japan.
  • 7 - Op de Broensemerhei waere 'ne man en 'n vrouw ómgebrach.
  • 18 - De regering vaan Oosteriek vèlt nao e sjendal roond vice-premier Heinz-Christian Strache (FPÖ). Strache had ziech veur de verborge camera umkoupbaar getuind.
  • 19 - HBO zent de lèste aoflievering vaan Game of Thrones oet.
  • 21 - De Nederlandse staotssecretair vaan Asielzake Mark Harbers (VVD) treujt aof nao e sjendal roond e misleiend rapport.
  • 24 - Taiwan maak es ierste land in Azië 't homohouwelek meugelek.
  • 26 - In de mieste EU-lenj zeen Europese verkezinge. De rechs-populiste en greune winne euver 't algemein. Nederlandj, wat op 23 mei al haet gesjtump, is hie-op 'n oetzunjering.
  • 26 - Op 't Belsj waere ouch gewesteleke en federaal verkezinge gehauwe. In Vlaondere is 'ne mónsterwins veur 't rechs-populistisch Vlaams Belang, dewiel Wallonië zjus verlinks en de marxistische PTB henjig deit greuje.
  • 28 - Inne Japanse sjtad Kawasaki, kórtbie Tokio, sjtik 'ne manskael in op 'n gróp sjoelkinger. Twie luuj vinge d'n doed, viefteen anger luuj raakde gewóndj.
  • 29 - 'ne 46-jöarige manskeël oet Gebrook weëd veroerdild tot 'n celsjtroaf van twelf joare. Heë hat óp d'r 2 augus vurrig joar 'ne 49-jöarige plaatsjgenoat neergesjoate óp de Oakersjtroat-Noard.
juni
juli
Ursula von der Leyen, op 2 juli veurgedrage es veurzotster vaan de Europese Commissie.
augustus
  • 3 - Pedro Pierluisi treujt aan es gouvernäör van Puerto Rico. Hae vervèngk Ricardo Rosselló Nevares, dae nao massaal proteste mós opsjtappe.
  • 3 - In El Paso (TX) sjut 'ne man óm zich haer. Miejer luuj kómme óm of rake gewóndj.
  • 10 - 'ne Groeten tornado trèk euver e deil dörper in Luxemburg. De sjaaj is aanzeenlik: bie väöl hoezer waere de daker d'raaf gerete door de wèndj. Tientalle luuj zint gewóndj geraak.
  • 19 - In Stein weigert 'ne böschauffeur 'n vrouw mit nikab d'n toegank tot zien bös. 't Is veur 't iers saer de inveuring van 't verbod op gezichsbedèkking det dit gebäört.
  • 20 - Nao waeke van regeringscrisis beujt d'n Italiaanse premier Giuseppe Conte zien óntsjlaag aan. Hae lègk de sjöld van de crisis bie de extreemrechse Lega Nord.
  • 30 - Bie Punch Powertrain in Sintruin verdwiene 188 jobs.
september
Massaproteste in Hong Kong (hei in juni) leide oetindelek tot 't intrèkke vaan de Oetlieveringswèt mèt China.
  • 1 - Orkaan Dorian kump bie de Bahama's aan landj. Hae zal dao diverse doeje eise en enorm matterjeel sjaoj aanrichte.
  • 4 - 't Brits Liegerhoes nump 'n wèt aan die 'ne Brexit zónger akkaord verbeujt. Ouch sjtump ze taege nuuj verkezinge. Allebei zeen dit zjwaor naerlage veur premier Boris Johnson.
  • 4 - De Hong Kongse regering van Carrie Lam trèk de Oetlieveringswèt trök die 't meugelik maak gevangene zónger mie aan de centraal Chinese regering oet te lievere. De wèt haet de aafgeloupe maonje veur enorm proteste gezörg.
  • 5 - In Italië weurt 't links kabinèt-Conte II ingezjwaore.
  • 6 - De Nederlanjer Bernard Haitink (90) dirizjeert in Luzern mit de Wiener Philharmoniker zien alderlèste konzaer.
  • 7 - Vikram, de lanjer van de Indiase maonmissie Chandrayaan-2, maak 'n mislökde lanjing op de zuudpool van de maon. 't Tuug weurt es verlaore gezeen.
  • 10 - 't Brits parlemint weurt tot 14 oktober opgesjort. De oppositie protesteert hendeg, umtot ze meint tot premier Boris Johnson ziene Brexit-agenda heimèt allein wèlt doorduie.
  • 13 - In Wallonië weurt de regering-Di Rupo beëidig, die sjteunt op 'n coalitie van PS, MR en Ecolo.
  • 14 - 'nen Aanval mit drones op twie olie-insjtallaties in de Saoedische provincie Boegjah lègk e groet deil van de Saoedische olieproductie sjtil.
  • 17 - In Israel zeen veur d'n twiede kier in e jaor parlemèntsverkezinge, naodet de ierste neet tot de vörming van 'n regering leide. Ze veure tot 'n klein euverwinning veur de Blauwwitte Partie van Benny Gantz.
  • 18 - De Nederlandsen avvekaat Derk Wiersum weurt op 44-jäörige laeftied op sjtraot doedgesjote. Wiersum waor d'n avvekaat van Nabil B., kroengetuge in de Amsterdamse liquidatiezaak.
  • 20 - De UHasselt óntsjleit professer Lode Vereeck (ikkenomie en beleidsmanagement) óm óngepas gedraag.
  • 24 - De Britsen Hoeggerichshaof verklaort 't opsjorte van 't Parlemènt daor premier Boris Johnson óngeljig.
  • 27 - D'n Hoege Raod verbeujt per direk rouke in de horeca. Dit beteikent det ouch de roukruumdes, die bis noe waore toegesjtange, neet mie maoge.
  • 28 - D'n derby tösje STVV en Racing Gènk weurt bie 'ne sjtandj van 3-3 gesjtaak wienie hooligans van Gènk dreige 't veld op te kómme.
  • 29 - In Oesteriek zeen parlemèntsverkezinge. De rechspopulistische FPÖ verluus henjig, de ÖVP blief de groetste.
oktober
november
  • De bosbren in Australië bereike 'n catastrofaolen umvaank. Tot in 2020 zalle natuur en mins dao zwoer sjaoj vaan oondervinde. Extreem druugde en hits, samehaangend mèt de klimaotverandering en El Niño, zien heivaan de oerzaak.
  • 4 - De kathelieke Gooj Herderkirk in Hoogmade (gemeinte Kaag en Braassem, ZH) brentj nao 'n óngelök bie hersjtèlwerke gans oet.
  • 10 - In e toekómstig asielzeukerscentrum in Groeëte-Spaan weurt brandj gesjtich.
  • 10 - Nao waeke van proteste treujt Evo Morales aaf es presidentj van Bolivia. Hae liet de presidentsverkezinge euverdoon; senatries Jeanine Áñez weurt presidentj a.i.
  • 10 - In Sjpanje waere obbenuujs parlemèntsverkezinge gehauwe, naodet de veurige gein regering voortbrachte. Ouch noe blieve de sociaal-democrate de groetste, allewel de rechse partieje wel winne.
  • 20 - Prins Andrew van 't Vereinig Keuninkriek lèk zien peblieke take naer naodet hae in verbandj is gebrach mit e misbruuksjendal róndj Jeffrey Epstein.
  • 24 - In Hong Kong waere verkezinge gehawwe. Nao maonjelang relle euver Chinese inminging is de opkóms bezunger hoeg.
  • 26 - In Albanië gebäört 'ne zjwaoren aerdsjóddel. Zoe'n 50 luuj kómme óm.
  • 29 - De Surinaamse president Desi Bouterse weurt tot 20 jaor gevangenissjtraof veroerdeild.
december

Sport[bewirk | brón bewèrke]

Zdeněk Štybar, winner vaan Omloop Het Nieuwsblad 2019.
Zuug ouch: Categorie:Sjport in 2019
Olivia Colman, Oscar veur Bèste Actries.

Prieze[bewirk | brón bewèrke]

Persoen vaan 't Jaor[bewirk | brón bewèrke]

Greta Thunberg

Gestorve[bewirk | brón bewèrke]

Etienne Vermeersch (gestorve 18 jannewarie)
Karl Lagerfeld (gestorve 19 fibberwarie)
Scott Walker (gestorve 25 miert)
Groethertog Jean vaan Luxembörg (gestorve 23 aprèl)
Doris Day (gestorve 13 mei)
Mohammes Morsi (gestorve 17 juni)
Rutger Hauer (gestorve 19 juli)
Toni Morrison (gestorve 5 augustus)
Robert Mugabe (gestorve 6 september)
Ella Vogelaar (gestorve 7 oktober)
Mariss Jansons (gestorve 1 december)
datum oonbekind

Variabel fies- en gedinkdaog[bewirk | brón bewèrke]

opmerkinge
  • Mèt 'vastelaovend' weurt hei lètterlek de veuraovend vaan de vastentied gemeind; in de volksmoond dus 'vastelaovesdinsdag'.
  • Vaan Paose aofhenkeleke fieste in de oosters-orthodoxe kèrke kinne mèt hölp vaan bovestoonde data weure berekend.
  • Joedse fiesdaog beginne bij zoonsoondergaank d'n daag veur wat de kalender hei aongief.

Films[bewirk | brón bewèrke]

Aafkomstig van Wikipedia, de Vriej Encyclopedie. "https://li.wikipedia.org/w/index.php?title=2019&oldid=457801"