Gabon

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

République Gabonaise
Basisgegaevens
Officieel taal	Frans
Huidsjtad	Libreville
Sjtaotsvörm	Rippubliek
Sjtaotshoof (lies)	Brice Oligui (sinds 2023)
premier	Alain Claude Bilie By Nze
[[{{{titelhoofregering1}}}]]	{{{naomhoofregering1}}}
[[{{{titelhoofregering2}}}]]	{{{naomhoofregering2}}}
[[{{{titelhoofregering3}}}]]	{{{naomhoofregering3}}}
Religie	{{{religie}}}
Opperflaakde – % water	267.745 km² 3,76%
Inwoeners – Deechde:	1.475.000 (2009) 5,5/km²
Biekómmende gegaeves
Munteinheid	CFA-frank (XAF)
Tiedzaone	UTC +0
Nationale fiesdaag	12 maart
Vouksleed	La Concorde
Web | Code | Tel.	.ga | GAB | +241

Gabon

Gabon (officieel République Gabonaise) is e land in midde-Afrika, aon de weskös, tege d'n Atlantischen Oceaan. 't Grens aon Equatoriaal Guinee, Kameroen en Kongo. Hoofstad is Libreville, de twiede stad is Port-Gentil. 't Land weurt doorstruimp door de Ogooué en de Komo.

Bestuurleke indeiling

Gabon is verdeild in nege provincies (hoofstei tösse häökskes):

Estuaire (Libreville) Haut-Ogooué (Franceville) Moyen-Ogooué (Lambaréné) Ngounié (Mouila) Nyanga (Tchibanga) Ogooué-Ivindo (Makokou) Ogooué-Lolo (Koulamoutou) Ogooué-Maritime (Port-Gentil) Woleu-Ntem (Oyem)

Demografie

't Groetste deil vaan de Gaboneze is Bantoe; 't gief mie es 40 versjèllende taole en culture. De Fang zien 't groetste volk. Daoneve is dao 'n klein minderheid (ca. 1%) vaan Pygmeeë en woene dao ouch inkele tiendoezende Franse. 50 tot 70% vaan de bevolking is christelek, de res hingk veural natuurgodsdeenste aon.

Gabon heet door zien gering bevolking neet zoe'n tekorte aon middele wie väöl ander Afrikaanse len. 't Heet de leste jaore evels zjus wie de ander len dao in de regio te make gehad mèt AIDS, woedoor de bevolking de aofgeloupe jaore in umvaank is aofgenómme.

Historie

De oersprunkeleke of tenminste ajds bekinde inwoeners vaan Gabon waore de Pygmeeë. Oongeveer zevehoonderd jaor geleie vele de Bantoes vaanoet 't noorde 't gebeed binne, en stiechde dao versjèllende rieke. In de zeventienden iew woort de kös gebruuk veur slaovehandel door de Ingelse, Hollenders en Portugeze. Versterkinge of kolonies woorte dao neet gestiech, tot in de negentienden iew Fraankriek interesse in 't gebeed kraog. Mèt twie verdrage, oet 1839 en 1841, stèlde dit land ziech op es protector vaan 't gebeed. In 1842 stiechde Amerikaanse missionaire 'n missiepos in 't land. E slaovesjeep nao Amerika woort in 1849 gekaap door de Franse; de vrijgelaote slaove vestegde ziech in Baraka, wat zie umduipde tot Libreville.

In de jaore denao woort de jungle oetgebreid door Franse oontdèkkingsreizegers in kaart gebrach. In 1885 bezat Frankriek 't gebeed, meh 't zouw tot 1903 dore ietot 't 'n normaal kolonie woort. Vaanaof 1910 waor Gabon deil vaan Frans Equatoriaol Afrika. In 't interbellum wèrkde Albert Schweizer in Lambarene aon e hospitaol veur de inheimse bevolking.

Op 17 augustus 1960 woort Gabon, tegeliek mèt Tsjaad, Centraal Afrika en Kongo-Brazzaville oonaofhenkelek vaan Fraankriek. Sins deen tied is 't land door mer drei lui geregeerd: vaan 1961 tot 1967 door Léon M'ba, en vaanaof 1967 door Omar Bongo, dee tot ziene doed in 2009 de mach heet behawwe. In de jaore negeteg leet heer de grip op de sameleving get verslappe en stoont heer oppositie touw. Ierleke verkezinge heet 't evels neet gegeve. Ouch waor väöl kritiek op de oongelieke verdeiling vaan de middele: Gabon is door zien oliebrónne veur Afrikaanse begrippe e relatief riek land, meh allein de rieke profitere daovaan. In 2009 storf Omar Bongo, op dat memint 't langs zittend neet-monarchaol staotshoof op de wereld. Ziene zoon volgde häöm op in september 2009.