Burundi

Van Wikipedia

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.


Burundi

Vlag van Boeroendi

Waope van Boeroendi

Lokasie van Boeroendi

Basisgegaevens
Officieel taal Frans, Kirundi
Huidsjtad Bujumbura
Sjtaotsvörm Rippubliek
Sjtaotshoof (lies) Évariste Ndayishimiye (sinds 2020)
[[{{{titelhoofregering}}}]] {{{naomhoofregering}}}
[[{{{titelhoofregering1}}}]] {{{naomhoofregering1}}}
[[{{{titelhoofregering2}}}]] {{{naomhoofregering2}}}
[[{{{titelhoofregering3}}}]] {{{naomhoofregering3}}}
Religie {{{religie}}}
Opperflaakde
– % water
27.834 km²
7,8%
Inwoeners
Deechde:
11.466.756 (2017)
412/km²
Biekómmende gegaeves
Munteinheid Boeroendese frank (BIF)
Tiedzaone UTC +2
Nationale fiesdaag 1 juli
Vouksleed Burundi bwacu
Web | Code | Tel. .bi | BDI | +257

Burundi, veural vreuger dèks Boeroendi gesjreve (officieel (Frans) République du Burundi, (Kirundi) Republika y'u Burundi) is e land in Midde-Afrika, ten zuie vaan Rwanda, ten ooste vaan Kongo (Kinshasa) en ten weste vaan Tanzania, aon 't Tanganyikameer. Hoofstad is Bujumbura. Burundi heet gooddeils 'n regebos-vegetatie en -klimaot.

Geografie[bewirk | brón bewèrke]

De Groete Slenk in Oos-Afrika

Burundi is ei vaan de kleinste len in Afrika en 't heet ouch gein köslijn. De lengde vaan de landsgrenze mèt de naoberlen Kongo-Kinshasa, Rwanda en Tanzania zien respectievelek 233, 290 en 451 kilometer. De Mont Heha is 't hoegste punt vaan Burundi mèt 'n huugde vaan 2.684 meter bove de ziespiegel. 't Liegste punt is d'n oever vaan 't Tanganyikameer (772 m).

't Land maak deil oet vaan e taludriek plateau, mèt 'n gemiddelde huugde vaan 1.707 meter bove ziespiegel. 't Weste mèt 't Tanganyikameer is oonderdeil vaan de westeleken tak vaan de Groete Slenk, 'n actieve breukzone, boe de plate divergere, dös oeterein bewege.

De economie vaan Burundi is veurnaomelek agrarisch. Same mèt d'n hoege bevolkingsgreuj heet dit geleid tot groetsjaolige oontbossing en boojemerosie. 't Gief wijer twie nationaol parke die oonder mie bedreigde diersoorte wie chimpansees herberge. Bei nationaol parke woorte in 1982 opgeriech um de diersoorte te besjerme.

Bestuurleke indeiling[bewirk | brón bewèrke]

Burundi besteit oet zevetien provincies, die nao hun hoofstad verneump zien. De hoofstad Bujumbura daobij heet 'n eige stadsprovincie.

Demografie[bewirk | brón bewèrke]

Vaan de bevolking vaan Burundi besteit 85 procent oet Hutu's en oongeveer twelf procent oet Tutsi's. Traditioneel heerse de Tutsi's euver de Hutu's, wat door de ganse historie tot conflikte geleid heet. Vaan de res zien de Twi, meugelek ing verwant mèt de pygmeeë, mèt ein procent de veurnaomste gróp. De Hutu's en de Tutsi's vertuine gein versjèlle in materieel cultuur, taol of religie; me dink tot de twiedeiling ieder trökgeit op e klasseversjèl.

80% tot 90% vaan de bevolking, aofhenkelek vaan de definitie, hingk 't christendom aon, 5% beoefent de traditioneel religies. Oongeveer 2% tot 5% is islamitisch. Vaan de christene is oongeveer twie daarde katheliek en 15% tot 25% protestants.

Ermooj[bewirk | brón bewèrke]

Vólges 't VN-oontwikkelingsprogram leef 68% vaan de Burundese bevolking oonder de ermoojgrens.

Historie[bewirk | brón bewèrke]

Op ze lès in de zèstienden iew woort 't oonaofhenkelek keuninkriek Burundi gestiech; de awwer historie is oonbekind. In 1903 woort Burundi, mèt Rwanda, es ei vaan de lèste len in Afrika vaanoet Tanzania gekoloniseerd door Duitsland. Nao d'n Ierste Wereldoorlog mós Duitsland 't gebeed op las vaan de Volkerboond aofstoon en in 1923 woort 't oonderdeil vaan 't Belsj mandaotgebeed Roeanda-Oeroendi. In 1962 woort Burundi mèt keuning Mambutsa IV aonaofhenkelek. Veer jaor later woort Mambutsa aofgezat door ziene zoon Ntare V. Datzelfde jaor nog woort heer door 'ne coup aofgezat en woort de rippubliek ingestèld. In 1972 woort de veurmaolege keuning vermaord, en dat leide tot 'ne börgeroorlog tösse de Hutu's en de Tutsi's dee door president Michel Micobero mèt groof geweld oonderdrök woort. In 1976 kaom zoe Micobero zien regering aon häör ind door 'ne coup vaan generaol Jean Baptiste Bagaza, ouch 'ne Tutsi, meh gemaoteg. Bagaza veurde geliekheid tösse Hutu's en Tutsi's in, meh woort door de jaore eweg ummer wreder. Zoe kraog in 1987 Pierre Buyoya nao 'ne nui coup de mach in Boeroendi. In 1993 sjreef heer verkezinge oet, woebij heer verslage woort door de Hutu Melchior Ndadaye. Tege häöm woort datzelfde jaor 'ne nuie staotsgreep georganiseerd en allewel tot dee mislökde woort Ndadaye wel vermaord. De spanninge lepe in 1995 oet op 'ne nui börgeroorlog, dee indegde mèt 't obbenuits installere vaan Buyoya es president en 'n veurziechtege verbetering vaan de stabiliteit. In 2003 is d'n Hutu Domitien Ndayizeye aon de mach gekoume en sinds 2005 is Pierre Nkurunsiza president vaan 't land.

In juni 2005 vreug de Veiligheidsraod vaan de VN in resolutie 1606 um de opriechting vaan 'n Bezunder Kamer binne 't rechsysteem vaan Burundi, die oonderzeuk deit nao genocide en ander misdaode die gepleeg woorte in d'n börgeroorlog vaan 1993 tot 2005. In 2007 woort 'n akkoord bereik euver de vörming vaan 't tribunaal en november dat jaor woort ouch e akkoord bereik euver de vörming vaan de stuurgróp.

Polletieke oonrös sinds 2015[bewirk | brón bewèrke]

In april 2015 brak obbenuits oonrös oet naodat de sinds 2005 regerende partij de zittende president Nkurunsiza veur 'n derde termijn wouw aonstèlle es presidentskandidaot. Groetsjaolige demonstraties waore 't gevólg, boe-bij tot noe mie es 1.100 doeje zien gevalle. 380.000 lui zien gevlöch en 5.000 lui zien gearresteerd. Ouch woort op 13 mei 2016 'n couppoging gepleeg oonder leiing vaan ginneraol-majoor Godefroid Niyombare, die evels mislökde.[1]

Referenties[bewirk | brón bewèrke]

  1. BBC - Burundi crisis: Amnesty claims evidence of 'mass graves'
Lenj in Afrika
Algerieë · Angola · Benin · Botswana · Burkina Faso · Burundi · Centraal-Afrikaanse Repebliek · Comore · Congo-Brazzaville · Congo-Kinshasa · Djibouti · Egypte · Equatoriaal Guinee · Eritrea · Ethiopië · Gabon · Gambia · Ghana · Guinee · Guinee-Bissau · Ivoorkös · Kaapverdië · Kameroen · Kenia · Lesotho · Liberia · Libië · Madagaskar · Malawi · Mali · Marokko · Mauritanië · Mauritius · Mozambique · Namibië · Niger · Nigeria · Oeganda · Rwanda · São Tomé en Príncipe · Senegal · Seychelle · Sierra Leone · (Noord-)Soedan · Somalië · Swazilandj · Tanzania · Togo · Tsjaad · Tunesië · Zambia · Zimbabwe · Zuud-Afrika · Zuud-Soedan
Betwis en neet-erkèndj: Somalilandj · Westelike Sahara
Aafhenkelike gebejer: Azore · Canarische eilenj · Ceuta · Madeira · Mayotte · Melilla · Réunion · Sint-Helena
Aafkomstig van Wikipedia, de Vriej Encyclopedie. "https://li.wikipedia.org/w/index.php?title=Burundi&oldid=443774"