1972

1969 - 1970 - 1971 - 1972 - 1973 - 1974 - 1975

1972 (MCMLXXII) waor e sjrikkeljaor wat begós op 'ne zaoterdag op de Gregoriaanse kalender.

Gebäörtenisse

5 jannewarie - President Nixon kóndigt in San Clemente, Californië, de óntwikkeling aan van ein herbruukbaar ruumdevaartuug aan: 't Space Shuttleprogramma.
12 jannewarie - De Amerikaanse televisieserie All in the Family versjient veur 't eësj op de Nederlandse tv.
14 jannewarie - Margrethe II van Daenemarke weurt de ièrsjte vrouweleke monarch van Daenemarke in Modernen Tied
30 jannewarie - Bloody Sunday: biej ein demonstratie in 't Noord-Ierse Londonderry sjut 't Britse leger 13 burgersj doad.
3 fibberwarie - Äöpening van de èlfde Olympische Wèntjersjpele in Sapporo, Japan. 't Zint de eësjte Wèntjersjpele in Azië. De Nederlandse sjaatsploog, mèt ónger angere Ard Schenk, Stien Kaiser, Kees Verkerk en Atje Keulen-Deelstra, wint in totaal veer gouwe, drie zilvere en tweë brónze medailles.
14 fibberwarie - In Brussel wirt 't "Cultuurpact" gesjlaote veur de besjerming van de filosofische en religieuze minderheje. Dit pact moosj eine gezónje basis vorme veur de culturele autonomie. 't Is ein van de sjtappe nao de federale sjtaot Belsj.
29 fibberwarie - Nao nogal emotionele debatte nump in Nederlandj de Tweëde Kamer ein motie-Voogd aan, wo-in de regering wirt opgerope aaf te zeen van häör veurnumme óm de drie van Breda vriej te laote.
15 miert - The Godfather geit in New York in première.
26 miert - Walter Planckaert wint de zevende editie van Nederlands ènnige wielerklassieker, de Amstel Gold Race.
10 april - In Iran truf ein aardbaeving mèt ein krach van 7,2 de sjtad Ghir Karzin in de provincie Fars en ein gebeed van 250 kilomaeter dao-ómhaer. Meë es 5300 luuj kómme óm.
22 april - Veur eige pebliek wint Tsjecho-Slowakije 't waereldkampioensjap ieshockey veur A-lenj.
29 april - Aanval van Hutu-guerrilla's in Burundi op leje van de regerende Tutsi-sjtam, wobiej tösje de 5000 en 15.000 Tutsi's gedoad waere. 't Tutsi-regeringsleger sjleit truk mèt hulp van Zaïre. Eindj mei waere circa 100.000 Hutu's gedoad. Väöl van hun vluchte nao de naoburige sjtate.
22 mei - De Nederlandse damgroatmeister Ton Sijbrands wirt in Hengelo waereldkampioen damme. Saer 1955 waas deze titel allein mer door Russe gewónne.
22 mei - Richard Nixon bezeuk es eësjte Amerikaanse president de Sovjet-Unie. Mèt Leonid Brezjnev besjpruk hae ónger angere de waopereductie.
26 mei - 't SALT I-verdraag tösje de Sovjet-Unie en de Verenigde Sjtate wirt geteikend.
27 mei - Decreet van de Nederlandse Cultuurraod (veurluiper van 't Vlaams Parlemènt in Belsj), rakende 't taalgebruuk biej de eëdaaflègking. Hiebiej wirt veurgesjreve, dat allein de eëd in 't Nederlands gèldj in 't Nederlandstalige landjsgedeilte. Hiejdoor wirt de wèt van 30 juli 1884 opgehaeve.
31 mei - In de Rotterdamse Koep wint Ajax de Europacup door mèt 2-0 Inter Milaan te versjlaon. Allebei de gole waere gemaak door Johan Cruijff. In 't TV-versjlaag wirt veur 't eësj gebruuk gemaak van herhaling van beelde in slow motion.
1 juni - Andreas Baader van de Baader-Meinhof-groep (RAF) geuf zich gewónne nao ein heëvig gevech mèt de Wes-Duutsje peliesie.
6 juni - Leje van de Volksunie (VU) hiese de regionaal Vlaamse leëuwevlag aan de gevel van 't Belzje Parlemènt. De sjtunt, dae nauweliks tweë oer doert, haet noch feitelik noch symbolisch ènnig gevolg.
15 juni - De 37-jaorige Ulrike Meinhof, kopsjtök van de Wes-Duutsje anarchistische Baader-Meinhof-groep wirt aangehawwe in Hannover, same mèt de 27-jaorige óngerwiezer Gerhard Müller.
15 juni - Cathay Pacific vluch-700Z sjtort neer nao ein bómexplosie in Vietnam. Alle 81 inzittende kómme óm 't laeve.
18 juni - Wes-Duutsjlandj wint in Brussel 't EK voetbal door de Sovjet-Unie in de finale mèt 3-0 te versjlaon.
19 juni - In de nach van 19 juni belt de nachwaker Wills, in Washington D.C., de peliesie op, óm te melje dat vief inbraekersj op 't hoofketeer van de democratische partiej zitte. Ze waere aangehawwe. Daomit sjtart 't bekènde Watergate-sjandaal, dat leijt tot 't gedwónge veurtiedig óntsjlaag van president Nixon, tweë jaor later.
23 juli - De Belzje fitserenner Eddy Merckx wint opnuuj - veur de veerde keër - de Runj van Frankriek.
11 augustus - Eine wèndjhoos truf camping Duinaord op Amelandj. D'r valle drie doaje en hónderde gewónje.
22 augustus - De Noord-Hollandsje badplaatsje Callantsoug en Schoorl weigere ein deil van hun sjtrande besjikbaar te sjtèlle veur naaksjrecreatie.
5 september - Biej de 20e Olympische Sjpele in München giezele ach leje van de Palestiense terreurgroep Zjwarte September de Israëlische sjportploog. De giezeling wirt mèt geweldj beèndigd op 't vleegveldj, wobiej zevetieën doaje valle: alle giezelaers en vief terroriste.
30 september - Radio Veronica verhoes van 192 nao 538 maeter in de middegolf. De zeëzenjer is noe in vriewaal gans Nederlandj good te óntvange.
19 december - Mèt de trukkóms van Apollo 17 op aarde kump d'r ein eindj aan 't Project Apollo. De astronaute Cernan en Schmitt zint veuluipig de lètste luuj die op de maon zint gewaes en ouch de lètste die óntsjnapde aan de aardse zjwaortekrach. * 29 december - De allereësjte ramp mèt ein widebody vleegtuug. Eine Lockheed L-1011 TriStar van Eastern Air Lines sjtort neer in de Everglades.

zónger datum

Sietz Leeflang rich in Boxtel ein óngerzeukcentrum op veur kleinsjalige, milieuvruntjelikke landjboew: De Kleine Aarde.
In Reykjavik vundj de tweëkamp óm 't waereldkampioensjap sjake plaatsj. Bobby Fischer versjleit Boris Spasski.

Nobelprieze

Natuurkunde: John Bardeen, Leon Cooper en John Robert Schrieffer "um hun same oontwikkelde theorie veur supergeleiing, gemeinelek de BSC-theorie geneump."
Sjemie:
- Christian B. Anfinsen "um zie werk euver ribonuclease, in 't bezunder umtrint 't verband tösse de aminozoerereeks en de biologisch actief bevesteging."
- Stanford Moore en William H. Stein "um hun bijdrage aon 't begrip vaan 't verband tösse de sjemische structuur en de katalytische wèrking vaan 't actief centrum vaan 't ribonucleasemolecuul."
Geneeskunde: Gerald Edelman en Rodney Porter "um hun oontdèkkinge umtrint de sjemische structuur vaan antiliechame."
Literatuur: Heinrich Böll "um zien sjriefsele die, door hun combinatie vaan e breid perspectief op zienen tied en 'n geveulege hand vaan karakterisere, höbbe bijgedraoge aon 'n vernuiing vaan de Duitse literatuur."
Vrei: neet oetgereik
Economie: John Hicks en Kenneth Arrow "um hun pionerende bijdrage aon de algemein economische evewiechstheorie en de welzienstheorie."

Maan vaan 't Jaor

Richard Nixon (twiede kier) en Henry Kissinger

Gebore

5 jannewarie - Sasha, Duutsje zenger
23 jannewarie - Marcel Wouda, Nederlandse zjwömmer
24 jannewarie - Daan Schuurmans, Nederlandse acteur
24 jannewarie - Ulla Werbrouck, Belzje judoka
28 jannewarie - Léon van Bon, Nederlandse fitserenner
11 fibberwarie - Steve McManaman, Èngelsje voetballer
22 fibberwarie - Michael Chang, Chinees-Amerikaanse tennisser
22 fibberwarie - Claudia Pechstein, Duutsje sjaatsster
29 fibberwarie - Pedro Sánchez, Spaonse politicus
4 miert - Jos Verstappen, Nederlandse autocoureur
6 miert - Marianne Thieme, Nederlandse dereactiviste, politica en publiciste
20 miert - Daniela Hunger, (Oas-)Duutsje zjwömster en olympisch kampioen
22 miert - Prins Pieter-Christiaan, zoon van Prinses Margriet en mr. Pieter van Vollenhoven
23 miert - Rubens Barrichello, Braziliaanse autocoureur
23 miert - Jonas Björkman, Zjweedse tennisser
23 miert - Guus Meeuwis, Nederlandse zenger
27 miert - Jimmy Floyd Hasselbaink, Nederlandse voetballer
13 april - Rein Baart, Nederlandse voetbalkeeper
18 april - Annette Sekrève, Nederlandse prinses
19 april - Rivaldo, Braziliaanse voetballer
20 april - Froukje de Both, Nederlandse actrice en televisiepresentatrice
22 april - Sabine Appelmans, Belzje tennisster en televisiepresentatrice
16 mei - Andrzej Duda, Poolse prizzedènt
28 mei - Michael Boogerd, Nederlandse fitserenner
3 juni - Marjon de Hond, Nederlandse waervrouw

22 juni - Jeroen van der Boom, Nederlandse televisiepresentator en zenger
22 juni - Emanuel Filibert van Savoye, kleinzoon lètste keuning Umberto II van Italië
23 juni - Zinédine Zidane, Franse voetballer
24 juni - Robbie McEwen, Australische fitserenner
25 juni - Danny Stam, Nederlandse fitserenner
17 juli - Jaap Stam, Nederlandse voetballer
30 juli - Dennis Looze, Nederlandse triatleet
2 augustus - Corinne Rey-Bellet, Zjwitserse skiester en misdaadsjlachoffer (gesjtorve 2006)
28 augustus - Beertje van Beers, Nederlandse televisiepresentatrice
30 augustus - Cameron Diaz, Amerikaanse actrice
30 augustus - Pavel Nedvěd, Tsjechische voetballer
6 september - Dinand Woesthoff, Nederlandse zenger (Kane)
9 september - Miriam Oremans, Nederlandse tennisster
10 september - Mariano Bombarda, Nederlands-Argentijnse voetballer

11 september - Ricky Koole, Nederlandse actrice
7 oktober - Loek van Wely, Nederlandse sjaker
13 oktober - Prins Jaime en zien tweëlingzöster Margarita, kènjer van prinses Irene
16 oktober - Flea, Amerikaanse bassis (Red Hot Chili Peppers)
17 oktober - Eminem, Amerikaanse rapper
18 oktober - Karl Nehammer, d'n allewiele bondskanseleer van Oasteriek
4 november - Luís Figo, Portugese voetballer
7 november - Josh Duhamel, Amerikaansen acteur
25 november - Stefan Everts, Belzje motorcrosser
29 november - Rodrigo Pessoa, Braziliaanse sjprèngruter
7 december - Hermann Maier, Oasteriekse skiër
22 december - Vanessa Paradis, Franse zangeres en actrice
28 december - Patrick Rafter, Australische tennisser

Gesjtorve

1 jannewarie - Maurice Chevalier (83), Franse zenger
3 jannewarie - Frans Masereel (82), Belzje houtsjniejkunstenaer
12 jannewarie - Henri Pieck (76), Nederlandse architect, teikenaer en kunssjilder, tweëlingbroor van Anton
14 jannewarie - Frederik IX (72), Deense keuning
27 jannewarie - Mahalia Jackson (60), Amerikaanse gospelzangeres
31 jannewarie - Mahendra (51), Nepalese keuning
11 fibberwarie - Jan Wils (80), Nederlandse architect
13 fibberwarie - Marinus Jan Granpré Molière (88), Nederlandse architect en sjtejeboewer
17 fibberwarie - Pieter Wijdenes (99), Nederlandse wiskundige
25 fibberwarie - Hugo Steinhaus (85), Poolse wiskundige
26 fibberwarie - Tom Manders (50), Nederlandse teienaer en cabaretier
8 miert - Erich von dem Bach-Zelewski (73), Duutsje SS-offeseer en Holocaustpleger
20 miert - Gerard Bosch van Drakestein (84), Nederlandse fitserenner
20 miert - Jan Engelman (71), Nederlandsen diechter
27 miert - Maurits Cornelis Escher (73), Nederlandse kunstenaer
3 april - Ferde Grofé (80), Amerikaanse componist en arrangeur
4 april - Sieuwert Bruins Slot (66), Nederlandse politicus (ARP), parlemèntslid en hoofredacteur van Trouw
4 april - Stefan Wolpe (69), Amerikaanse componist
14 april - Johan Cortlever (86), Nederlandse zjwömmer en waterpoloër
14 april - Niño de Ricardo (68), Sjpaanse gitarist en componist
23 april - Hein Vos (68), Nederlands socialistisch politicus en opsjtèller van 't Plan van de Arbeid
27 april - Kwame N'krumah (62), Ghanese sjtaatsman
2 mei - J. Edgar Hoover (77), Amerikaanse directeur van de Federal Bureau of Investigation (FBI)
14 mei - Theo Haze (68), Nederlandse sjpion en verzètsman
22 mei - Margaret Rutherford (80), Britse actrice
22 mei - Cecil Day-Lewis, Iers-Èngelsje dichter, criticus en prozasjriever
24 mei - Asta Nielsen (88), Deense actrice
28 mei - De Hertog van Windsor (77), Britse keuning Eduard VIII (1936)
31 mei - Watchman Nee (68), Chinese predikant
5 juni - Louis Mottiat (82), Belzje fitserenner
20 juni - Bernardina Midderigh-Bokhorst (92), Nederlandse kunstenaer
7 juli - Talal van Jordanië (63), Keuning van Jordanië
8 juli - Ghassan Kanafani (36), Palestiense sjriever en dramatist
10 juli - Gejus van der Meulen (69), Nederlandse voetbalkeeper
25 juli - Joep Nicolas (74), Nederlandse glazeneer, sjilder
14 september - Piet Jacobszoon (69), Nederlandse zjwömmer
16 september - Jan de Natris (76), Nederlandse voetballer en atleet
22 september - Benedicto Kiwanuka (50), Oegandese politicus
20 oktober - Harlow Shapley (86), Amerikaanse astronoom
1 november - Robert H. MacArthur (42), Amerikaanse ecoloog
12 december - Harry S. Truman (88), 33ste president van de Verenigde Sjtate
21 december - Paul Hausser (92), Duutsje militair
23 december - Andrej Toepolev (84), Russische lóchvaartpioneer en vleegtuugboewer