1974
1974 (MCMLXXIV) waor e gewoen jaor wat begós op dinsdag op de Gregoriaanse kalender.
Gebäörtenisse[bewirk | brón bewèrke]
- 1 jannewarie - De nuuj gemeinte Zaansjtad wirt gevörmp. De gemeintes Zaandam, Koog aan de Zaan, Zaandiek, Wormerveër, Krommenie, Assedelft en Weszaan hawwe hiejmit op te besjtaon es zelfsjtendige gemeintes.
- 16 jannewarie - Eësjte oetzenjing van 't tv-kènjerprogramma 'De film van Ome Willem' , mèt Edwin Rutten in de hoofrol.
- 19 jannewarie - China nump ein garnizoen van 't Zuid-Vietnamees laeger op de Paraceleilanje gevange en bezèt saer doe deze nog ummer door Taiwan en Vietnam betwiste archipel.
- 30 jannewarie - In ein óngergróndjse sjoelplaatsj van de EOKA boete Limasol wirt generaal Grivas begrave, leijer van de opsjtand taenge de Britte in de jaore 1950 en taenge de regering-Makarios. Ein sjtaatsbegrafenis in Nicosia is door de EOKA geweigerd en aartsbisjop Makarios en zien regering zint neet oetgeneuëdigd. De opkóms van Grieks-Cypriote is aevel massaal.
- 3 miert - Eine Turkse DC-10 sjtort neer op 39 kilomaeter van Paries (346 doaje).
- 3 miert - Tweë Palestiense kapersj sjtaeke op Sjiphol eine VC-10 van British Airways in brandj en gaeve zich daonao euver.
- 31 miert - De Britse lóchtvaartmaatsjappieje BOAC en BEA gaon op in ein nuuj maatsjappiej: British Airways.
- 3 april en 4 april - Ein heël ómvangriek gebeed mèt tornado's trèk euver de Verenigde Sjtate, wo Xenia en Sayler Park in Ohio en Brandenburg in Kentucky 't zjwaorste waere getróffe. D'r valle 315 sjlachoffersj.
- 6 april - ABBA wint 't Eurovisiesongfestival in Londe mèt 't nummer 'Waterloo'.
- 13 april - Gerrie Knetemann wint de neugende editie van de Nederlandse wielerklassieker, de Amstel Gold Race.
- 20 april - 't Team van de Sovjet-Unie prolongeert de waereldtitel biej 't waereldkampioensjap ieshockey in Finlandj.
- 25 april - 't Begin van de Anjerrevelutie in Portugal.
- Begin mei - Introductie van de Volkswage Golf, dae de Volkswage Kever mót gaon opvolge. In plaatsj van eine lóchgekeulde motor achterin haet hae eine watergekeulde motor veurin. De óntwerper is Giorgetto Giugiaro.
- 29 mei - Feyenoord wint es eësjte Nederlandse voetbalclub de UEFA Cup. De taengesjtender in de finale is Tottenham Hotspur. In Londe sjpeelde Feyenoord mèt 2-2 geliek door gole van Willem van Hanegem en Theo de Jong, mèr thoes in De Koep winne de Rotterdam mèt 2-0 door gole van Wim Rijsbergen en Peter Ressel.
- 3 juni - John Newcombe los Ilie Năstase nao veërtig waeke aaf es nummer ein op de waereldranglies van de tennisprofessionals.
- 7 juli - Nederlandj verlus de finale van 't WK voetbal in (en van) Wes-Duutsjlandj mèt 2-1 óndanks eine vreuge veursjprunk door eine door (Johan Neeskens) genómme penalty in de eësjte minuut.
- 15 juli - De Grieks-Cypriotische guerrillabewaeging, die sjtreef nao aansjluting van Cyprus biej Griekelandj (enosis), pleeg eine sjtaatsgreep taenge president-aartsbisjop Makarios, dae op 't nipperke wèt te óntkómme. Turkije reageert ónmiddellik mèt ein invasie op 't noordelik gedeilte van 't eilandj veur de besjerming van 't Turkse deil van de bevolking.
- 21 juli - De Belzje fitserenner Eddy Merckx wint de Runj van Frankriek.
- 23 juli - Nao ein ballingsjap van èlf jaor kump de Griekse ex-premier Konstantinos Karamanlis truk in Athene, womit ein definitief eindj kump aan 't kolonelsregime. Ouch beroemde ballinge zoa-es componist Mikis Theodorakis, de actrice Melinao Mercouri en de politicus Andreas Papandreou kómme weer nao Griekelandj truk.
- 8 augustus - De Amerikaanse president Richard Nixon versjient op TV en verklaort "... en daoróm zal ik mörgemiddig aaftraeje es president". Dit waas mètein de ultieme consequentie van 't bekènde Watergatesjandaal.
- 13 augustus - Waopesjtilsjtandseuvereinkóms op Cyprus, wobiej Turkije 't besjtuur euver ein derde van 't eilandj behilt.
- 31 augustus - De populaire zeëzenjers Radio Veronica en Radio Noordzeë Internationaal make hun lètste programma's en beëindige hun oetzendinge óm 18.00 oer respectievelik 20.00 oer. Per 1 september wirt namelik ein nuuj wèt van krach die mitwirking aan 't oetzenje vanaaf de zeë verbeejt. De Belzje zeëzenjer Radio Mi Amigo geit waal door mèt oetzenje en deit dat mèt in Sjpanje opgenómme programma's.
- 3 september - Andreas Papandreou en anger oet ballingsjap trukgekómme lènkse Griekse politici richte de Panhellenistische Socialistische Partiej ofwaal Pasok op.
- 12 september - De keizer van Ethiopië, Haile Selassie, dae al ènnige tied feitelik de gevangene is van revolutionair offesere, wirt officieel aafgezat.
- 13 september - 't Japans Roaj Leger bezèt de Franse ambassade in Den Haag en giezelt de aanwezige perseneëlsleje. Eis is vriejlaoting van ein van hun leje oet Franse gevangesjap.
- 16 september - Insjtèlling van de Daag van de Marrons door André R.M. Pakosie. Hae teikent in 1974 in 't Fatima clubgeboew in Paramaribo, es veurzitter van de organisatie van jóngern oet 't bènnelandj van Suriname, Akifonga (veurhaer ABJO), 't document dat de insjtèlling van de Dag van de Marrons inhilt, ouch waal Loweman dei geneump. De eësjte viering van de Dag van de Marrons vundj op 10 oktober 1974 plaatsj.
- 5 oktober - Bómme óntploffe in tweë pubs in Guildford, Èngelandj en doaje 5 luuj. 't Zouw in 't volgend jaor leije tot de ónterechte veraordeiling en gevangesjap van de Guildford Four.
- 31 oktober - Eindj van de giezeling, begónne op 26 oktober, in de Sjeveningse gevangenis. Ónger de kirkdeens hejje vief gewaopende gedetineerde de leje van 't koar "Ut captivi Gaudeant" ('opdat gevangene zich verblieje'), en hun femielieleje, in giezeling genómme. De gebruukde waopes bleke de gevangenis te zeen bènnegesjmókkeldj door Broeder Mattheus ónger ziene habiet.
- 1 november - In Nederlandj wirt ein verangering in de Waegeverkeërswèt van krach, wodoor de peliesie waeggebrukersj kent controlere op alcoholgebruuk door middel van 't blaospiepke en de bloodproof. De horeca haet vreës veur ziene ómzèt.
- 6 november - Eësjte TV-oetzenjing van 't Simplisties Verbóndj van Kees van Kooten en Wim de Bie.
- 20 november - In Nederlands Limburg waere de lètste kaole gedólve in de lètste kaolemien, de Julia.
- 24 november - In Nederlandj en Egypte (landj) waere Palestiense gevangene vriejgelaote nao de kaping van ein Brits vleegtuug dat waas gelandj in Tunis.
- 28 november - 't Britse Lagerhoes en Hoagerhoes numme ein wètsóntwerp aan van minister Roy Jenkins van bènnelandjse zake óm de Provisionele IRA te verbeje.
- 4 december - Óngerwaeg nao Mekka raak ein DC-8 vleegtuug van Martinair eine bergwandj op Sri Lanka. Alle 191 inzittende kómme óm: 184 Indonesische pelgrims en zeve Nederlandse bemanningsluuj.
- 12 december - De Nederlandse band The Nits maak hun debuut op ein sjtudentefeës in De Brakke Gróndj in Amsterdam.
- 13 december - Malta wirt ein repebliek.
- 25 december - De orkaan Tracy verrinneweert Darwin.
- 31 december - De lètste kaolemien van Nederlandj, de Oranje-Nassau 1 in Heërle, wirt gesjlaote.
- zónger datum
- Eësjte wereldkampioenschap hockey voor vrouwen.
- De kernreactor Doel I wirt in Belsj in gebruuk genómme.
- 't Nederlands Roams-katholiek daagblaad De Tijd wirt ein waekblaad.
- De AK-74 wirt óntwikkeld.
Nobelprieze[bewirk | brón bewèrke]
- Natuurkunde: Martin Ryle en Antony Hewish "um hun baonbrekend oonderzeuk in de radio-astrofysica: Ryle um zien observaties en oetvindinge, in 't bezunder de eupeningsynthesetechniek, en Hewish um zien sleutelrol in de oontdèkking vaan pulsars.
- Sjemie: Paul Flory "um zie fundamenteel werk, zoewel theoretisch en experimenteel, umtrint de fysische sjemie vaan macromolecule."
- Geneeskunde: Albert Claude, Christian de Duve en George E. Palade "um hun oontdèkkinge umtrint de structuur- en functie-organisatie vaan de cel."
- Literatuur:
- Eyvind Johnson "veur 'n vertèlkuns, rojmdinkend in plaots en tied, in deens vaan de vrijheid."
- Harry Martinson "veur gesjrifte die de dauw vaange en de kosmos weerspiegele."
- Vrei:
- Seán McBride, "veurzitter vaan 't Internationaol Vreidesbureau, veurzitter vaan de Commissie veur Namibië, um zien sterke intrèsse in minserechte: 't door de Raod vaan Europa loodse vaan de Europese Minserechteconventie, 't helpe stiechte en leie vaan Amnesty International en ziene laankjaoregen deens es secretair-generaol vaan de Internationaol Zjuristecommissie."
- Eisaku Satō, premier vaan Japan, um zien aofwiezing vaan de nucleair optie veur Japan en zien inspanninge um verzeuning in de regio te bevordere."
- Economie: Gunnar Myrdal en Friedrich Hayek "um hun baonbrekend werk in de theorieë euver geld en economische fluctueringe en um hun deepgravende analyse vaan de samehaank vaan economische, sociaol en institutioneel versjijnsele."
Maan vaan 't Jaor[bewirk | brón bewèrke]
Keuning Faisal vaan Saoedi-Arabië
Gebore[bewirk | brón bewèrke]
gebaore op 18 jannewarie 1974.
gebaore op 13 fibberwarie 1974.
gebaore op 17 april 1974.
.jpg)
gebaore op 3 oktober 1974.
- 3 jannewarie - Robert-Jan Derksen, Nederlandse golfer
- 12 jannewarie - Melanie Chisholm, Britse zangeres (o.a. Spice Girls)
- 14 jannewarie - Lies Visschedijk, Nederlandse film-, toneël-, televisie- en sjtömactrice
- 16 jannewarie - Kate Moss, Brits fotomodel
- 18 jannewarie - Arie Boomsma, Nederlandse televisiepresentator
- 18 jannewarie - Prinses Claire van Belsj
- 26 jannewarie - Kim van Kooten, Nederlandse actrice
- 28 jannewarie - Ramsey Nasr, Nederlandse dichter, sjriever en acteur
- 1 fibberwarie - Fabienne de Vries, Nederlandse televisiepresentatrice
- 4 fibberwarie - Mijntje Donners, Nederlandse hockeyster
- 6 fibberwarie - Olaf Lindenbergh, Nederlandse voetballer
- 9 fibberwarie - Jordi Cruijff, Nederlands-Sjpaanse voetballer en zoon van Johan Cruijff
- 13 fibberwarie - Robbie Williams, Britse zenger
- 18 fibberwarie - Jevgeni Kafelnikov, Russische tennisser
- 21 fibberwarie - Roberto Heras, Sjpaanse fitserenner
- 24 fibberwarie - Susan Smit, Nederlandse heks, publiciste, sjriefster, columniste en fotomodel
- 26 fibberwarie - Martin Hersman, Nederlandse sjportcommentator en sjaatser
- 27 fibberwarie - Hiroyasu Shimizu, Japanse sjaatser
- 13 miert - Thomas Enqvist, Zjweedse tennisser
- 1 april - Paolo Bettini, Italiaanse fitserenner
- 1 april - Sandra Völker, Duutsje zjwömster
- 6 april - Nívea Stelmann, Braziliaanse actries
- 11 april - Àlex Corretja, Sjpaanse tennisser
- 17 april - Victoria Beckham, Britse zangeres en vrouw van sjtervoetballer David Beckham
- 19 april - Gerald Sibon, Nederlandse voetballer
- 28 april - Penélope Cruz, Sjpaanse actrice
- 1 mei - Lornah Kiplagat, Nederlandse atlete
- 7 mei - Lynden David Hall, Èngelsje zenger en tekssjriever (gesjtorve 2006)
- 16 mei - Laura Pausini, Italiaanse zangeres
- 25 mei - Lars Frölander, Zjweedse zjwömmer
- 26 mei - Barbara de Loor, Nederlandse sjaatsster
- 1 juni - Alanis Morissette, Canadese zangeres
- 1 juni - Michael Rasmussen, Deense fitserenner
- 3 juni - Tooske Ragas, Nederlandse televisiepresentatrice
- 14 juni - Jeroen Kijk in de Vegte, Nederlandse radio- en televisiepresentator
- 15 juni - Marzio Bruseghin, Italiaanse fitserenner
- 30 juni - Barbara Barend, Nederlandse televisiepresentatrice
- 10 juli - Andrea Nuyt, Nederlandse sjaatsster
- 11 juli - André Ooijer, Nederlandse voetballer
- 13 juli - Jarno Trulli, Italiaanse autocoureur
- 17 juli - Tonny de Jong, Nederlandse sjaatsster
- 23 juli - Maurice Greene, Amerikaanse atleet en olympisch kampioen (2000)
- 27 juli - Christian Kane, Amerikaanse acteur (o.a. Lindsey McDonald in de televisieserie Angel)
- 29 juli - Robin Korving, Nederlandse atleet
- 11 augustus - Tamara van Ark, Nederlandse politicus
- 16 augustus - Krisztinao Egerszegi, Hongaarse zjwömster en olympisch kampioene
- 29 augustus - Kenneth Perez, Deense voetballer (o.a. AZ)
- 29 augustus - Anouk Smulders, Nederlands fotomodel
- 31 augustus - Andrej Medvedev, Russische tennisser
- 6 september - Tim Henman, Britse tennisser
- 9 september - Ana Carolina, Braziliaanse zengeres-sjriefster
- 9 september - Miriam Oremans, Nederlandse tennisster
- 11 september - Angela Brouwers, Nederlandse zangeres (Angel-Eye in 't duo Shuman & Angel-Eye)
- 14 september - Fleur van der Kieft, Nederlandse actrice
- 26 september - Gary Hall Jr, Amerikaanse zjwömmer
- 28 september - Joonas Kolkka, Finse voetballer
- 3 oktober - Marianne Timmer, Nederlandse sjaatsster
- 23 oktober - Sander Westerveld, Nederlandse voetbalkeeper
- 24 oktober - Gábor Babos, Hongaarse voetbalkeeper
- 24 oktober - Roemjanao de Haan, Nederlandse danseres
- 3 november - Sonja Bakker, Nederlandse gewichsconsulente
- 6 november - Frank Vandenbroucke, Belzje fitserenner
- 8 november - Annette Barlo, Nederlandse actrice en televisiepresentatrice
- 9 november - Alessandro Del Piero, Italiaanse voetballer
- 9 november - Bridget Maasland, Nederlandse televisiepresentatrice
- 11 november - Leonardo DiCaprio, Amerikaanse acteur
- 15 november - Ingrida Šimonytė, polletieka, premier vaan Litouwe
- 4 december - Anke Huber, Duutsje tennisster
- 11 december - Maarten Lafeber, Nederlandse golfer
- 18 december - Bram de Groot, Nederlandse fitserenner
- 31 december - Mario Aerts, Belzje fitserenner
Gesjtorve[bewirk | brón bewèrke]
- 21 jannewarie - Jan Arends (48), Nederlandse sjriever en dichter
- 2 fibberwarie - Jean Absil (80), Belzje componist en meziekgeleërde
- 2 fibberwarie - Imre Lakatos (51), Hongaarse wis- en natuurkundige
- 4 fibberwarie - Satyendra Nath Bose (80), Indiase natuurkundige
- 8 miert - Wim Sonneveld (56), Nederlandse cabaretier
- 2 april - Georges Pompidou (62), Franse president
- 15 april - Irene van Griekelandj (70), prinses van Griekelandj en Denemarke
- 25 april - Guus Lutjens (89), Nederlandse voetballer
- 30 april - Agnes Moorehead (73), Amerikaanse actrice
- 18 juni - Georgi Zjoekov (77), Sovjet-Russische maarsjalk
- 22 juni - Darius Milhaud (81), Franse componis
- 1 juli - Juan Perón (78), Argentijnse president
- 1 juli - Kick Smit (62), Nederlandse voetballer
- 4 juli - Frits Diepen (63), Nederlandse óngernummer en lóchvaartpioneer
- 9 juli - Sonia Gaskell (70), Nederlandse choreografe en danspedagoge
- 29 juli - Erich Kästner (75), Duutsje sjriever
- 23 augustus - Roberto Assagioli (86), Italiaanse psycholoog
- 26 augustus - Charles Lindbergh (72), Amerikaanse lóchvaartpioneer
- 30 augustus - Achilles Mussche (78), Vlaamse dichter, essayist en (toneël)sjriever
- 4 september - Jean-Baptiste Piron (78), Belzje militair
- 8 september - Wolfgang Windgassen (60), Duutsje operazenger
- 9 oktober - Oskar Schindler (66), Tsjechisch-Duutsje indusjtriejeel
- 12 oktober - Pink Anderson (74), Amerikaanse bluesmuzikant
- 13 oktober - Josef Krips (72), Oasteriekse dirigent
- 24 oktober - Frits Peutz (78), Nederlandse architek
- 23 november - Cornelius Ryan (54), Iers-Amerikaanse sjriever
- 25 november - Nick Drake (26), Britse zenger en songwriter
- 25 november - U Thant (65), Birmees secretaris-generaal van de Verenigde Naties
-
Georges Pompidou, gesjtórve op 2 april 1974. -
Juan Peron, gesjtórve 1 juli 1974. -
Charles Lindbergh, gesjtórve op 26 augustus 1974. -
Maha Thray Sithu U Thant, gesjtórve op 25 november 1974.
Meziek[bewirk | brón bewèrke]
Album-top 10 (brón: pópdossier.nl)
- Jesus Christ Superstar - Original Soundtrack
- Introspection - Thijs van Leer
- Vroeger of later - Robert Long
- In the still of the night - Jack Jersey
- Band on the run - Paul McCartney & Wings
- Ella - André Moss
- Hot Baker - George Baker Selection
- Rock your baby - George McCrae
- Love in your eyes - The Cats
- Greatest hits - Demis Roussos
- The Hostage - Donnao Summer
The Nits brènge in 2003 ein album oet genaamp 1974, wat refereert nao hun oprichtingsjaor.
Literatuur[bewirk | brón bewèrke]
- Aleksandr Solzjenitsyn sjrief De Goelag-Archipel.
- De Nederlandse psychiater Andries van Dantzig bereik ein groat pebliek mèt "Normaal is niet gewoon", wo-in hae de geistelikke gezóndjheidszörg op de korrel nump.
