Waopes vaan Nederlands Limbörg

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

De provincie Nederlands Limbörg dreug, wie alle Nederlandse provincies, e waope. 'tzelfde gelt veur de gemeintes en watersjappe, zoewie veur de mieste veurmaolege gemeintes en watersjappe. Ouch zien sommege (bestaonde en veurmaolege) gemeintes vaan waope veranderd, dèks mèt 'n herindeiling es rei. Waopes vaan opgelufde gemeintes weure allewijl nog dèks geveurd es oonofficieel dörpswaopes.

Types vaan Limbörgse waopes

Nederlands-Limbörgse waopes versjèlle in väöl gevalle vaan waopes oet de res vaan 't land. Gemeintes in Holland en Zieland waore miestens rechsopvolgers vaan aw ambachshierlekhede, die begin negentienden iew al e waope hadde (soms sinds iewe). In Limbörg hadde e paar stei wel hiel aw waopes (en continueerde die ouch, zuug beveurbeeld Mestreech en Zittert), meh de plattelandsgemeintes in dees provincie kaome voort oet sjepebenk, neet oet hierlekhede, en die benk droge gemeinelek allein e zegel. Väöl plattelandsgemeintes in Limbörg bleve daorum laank zoonder waope; versjèllende höbbe 't pas in d'n twintegsten iew aongevraog. Zelfs 'n stad wie Wieërt had tot 1918 gei waope.^[1] Versjèllende gemeintes zien ouch opgeluf zoonder oets e waope te höbbe gedrage; zuug oonder.

Es me oetindelek toch e waope aonvroog, leet me ziech dèks inspirere door 't aajd zegel vaan de sjepebaank. Dat zegel vertuinde dèks e kèrkelek symbool: 'nen heilege. Dèks, meh neet ummer, woort deen heilege daan gecombineerd mèt 't sjèld vaan de vreugere hier euver 't dörp. Dees oplossing waor bezunder populair in Zuid-Limbörg, meh kump ouch in 't midde en noorde vaan de provincie wel veur (zuug beveurbeeld 't waope vaan Mook en Middelar). Soms trejt d'n heilege allein es sjèldhawwer op. Populairsten heilege is zeker Sint-Maarten, dee same mèt de bedeleer trökkump in de waopes vaan Groêselt, Hare, Houtem Ittere, Lin, Stein en Tegele.

De keus veur 'ne vreugeren hier heet neet euveral veur unieke waopes gezörg. In väöl dörper waor dezelfden hier aon de mach, zoetot 't waope vaan ein femilie of ei voorstedóm talloes kiere kin trökkoume. Zoe drage versjèllende Midde-Limbörgse waopes de drei heures vaan 't graofsjap Häör, en kump in Zuid-Limbörg 't slangekopkruus vaan de femilie Van Awstroa väöl veur, gemeinelek in combinatie mèt de drei keuk vaan Groêselt.

E paar Limbörgse waopes drage riekskleure: e veld vaan lazuur (blauw) mèt 'n figuur vaan goud, de kleure vaan 't waope vaan de Nederlen dus. Die kleure kraog me touwbedeild es me 'n neet-ingekleurde teikening zoonder bijgoonde besjrieving inlieverde. Dat waor dèks 't geval bij waopes die vaan zegele waore aofgeleid (zegele kinne jummers gein kleure höbbe).

Provinciewaope

In tegestèlling tot Belsj Limbörg veurt de Nederlandse provincie Limbörg e samegestèld waope, wat de zier complexe politieke historie vaan de provincie deils weergief. 't Waope, wat op 17 december 1886 bij Keuninklek Besluut woort verliend, liet ziech zoe umsjrieve:

Geverendeild: I. In zèlver (wit) 'nen dobbelstartege liew vaan keel (roed), geklaajd vaan goud en gekroend vaan 'tzelfde; II. In goud 'nen oongekroende liew vaan sabel (zwart), getongk en geklaajd vaan keel; III. In goud drei heures vaan keel, gezat 2 en 1, veurzeen vaan ban vaan zèlver; IV. In lazuur 'nen dobbelstartege liew vaan goud, gekroend vaan 'tzelfde en getongk vaan keel; euver alles heer e hartsjèld vaan zèlver mèt 'nen dobbelstartege liew vaan keel, geklaajd vaan goud en getongk vaan 'tzelfde. 't Sjèld gedèk mèt 'n hertogskroen.

De vief sjèlder stoon veur respectievelek veur 't Land van Valkeberg (wat groete bezittinge in 't Heuvelland had), 't hertogdom Gulik (Bor en umgeving, zoewie gebeed in de huiege Parkstad), 't graofsjap Häör (oetgebreide stökker vaan Midde-Limbörg), Gelder (Noord- en Midde-Limbörg) en 't Hertogdom Limbörg. Dat lèste hertogdom besloog oonder 't ancien régime mer e klei stökske in 't uterste zuie vaan 't huieg Limbörg, meh allein al umtot de provincie denao verneump is, en de keuning d'n titel (groet)hertog vaan Limbörg claimde en op de provincie touwpasde, besloot me dit waope op te numme. De provincie Limbörg in de Vereinegde Nederlen deeg 't mèt allein 't aajd hertogelek waope, zjus wie de Belzje provincie nao de splitsing in 1839. 't Nederlands deil, wat tot 1866 bij d'n Duitse Boond hoort, heel 't aonvenkelek ouch. Wie 't gebeed evels oet de Boond góng en mier 'n gewoen provincie vaan Nederland woort, oontstoont de zöch nao 'n eige waope, wat tot slot in 1886 woort gehonoreerd.

Tot de waopes vaan Valkeberg en 't Hertogdom geliek zien, is min of mie touwvalleg: 't land vaan Valkeberg, officieel gein deil vaan 't Hertogdom, woort door 'n tak vaan de femilie Vaan Limbörg geregeerd.^[2]

Gemeintewaopes

Vreuger gemeintewaopes

De waopesjèlder die me hei-oonder zuut, zien veur 't groetste deil vaan opgelufde gemeintes.

Opmerkinge:

De gemeinte Nut woort in 1819 bevesteg in 't heraldisch gebruuk vaan Sint-Bavo in waperösting, meh zoonder sjèld. Dit waor dus gein ech waope; de veurstèlling woort evels soms wel oonofficieel es waope (mèt e sjèld drum heer) geveurd.^[3]
De volgende veurmaolege gemeintes höbbe noets 'n eige waope gedrage: Breusj, Ittervoort, Misj, Nunem, Oêsj, Pol en Panhael, Riekelt, Rimburg, Sjin, Sjtröch en Vaosje.^[4] Ouch aon Valkeberg-Houtem is formeel noets e waope touwgekind; dees gemeinte heet evels ummer 't aajd waope vaan Valkeberg gebruuk.^[5]

Rifferenties

↑ Heraldrywiki - Weert
↑ Hubert de Vries, Wapens in de Nederlanden. De historische ontwikkeling van de heraldische symbolen van België, Nederland, hun provincies en Luxemburg, Amsterdam, Uitgeverij Jan Mets, 1995: pp. 139-42, 207
↑ Heraldrywiki - Nuth
↑ Waopes oet Nederlands Limburg. Zuug de pazjes vaan de individueel gemeintes veur wijer informatie.
↑ Heraldrywiki - Valkenburg-Houthem

Waopes in Nederlandj
Drenthe \| Euverijssel \| Flevolandj \| Frieslandj \| Geljerlandj \| Groninge \| Limburg \| Naord-Braobentj \| Naord-Hollendj \| Utrech \| Zielandj \| Zuud-Hollendj

[1] Heraldrywiki - Weert

[2] Hubert de Vries, Wapens in de Nederlanden. De historische ontwikkeling van de heraldische symbolen van België, Nederland, hun provincies en Luxemburg, Amsterdam, Uitgeverij Jan Mets, 1995: pp. 139-42, 207

[3] Heraldrywiki - Nuth

[4] Waopes oet Nederlands Limburg. Zuug de pazjes vaan de individueel gemeintes veur wijer informatie.

[5] Heraldrywiki - Valkenburg-Houthem

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]