Naar inhoud springen

Waopes vaan Friesland

Van Wikipedia

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

De Nederlandse provincie Friesland heet wie de aander èlf provincies e waope. Datzelfde gelt veur de gemeintes, zoewie veur alle vreuger gemeintes. 'n Bezunderheid aon Friesland is tot hiel väöl dörper (zoe'n 200) 'n eige waope höbbe zoonder zelf oets 'n gemeinte te zien gewees - me kin Friesland rösteg 't 'land vaan de dörpswaopes' neume.

Soorte waopes

[bewirk | brón bewèrke]

Es me 'nen trend moot aonwieze in de Friese waopes, daan is 't d'n have Rieksadeleer dee in versjèllende waopes trökkump. Heer steit veur de rieksoonmiddelleke (otonome) status dee 't gebeed oets had (zuug oonder). De väöl dörpswaopes basere hun waopes dèks op states en stinze ('n soort hofstei) die bij 't dörp ligke of laoge, meh sommege zien pas väöl later oontwikkeld en zien mie sprekend of beeldend vaan aard.

Provinciewaope

[bewirk | brón bewèrke]

Waope vaan de provincie Friesland (Fryslân).
De provincie Friesland dreug 't volgend waope:

In lazuur (blauw) twee goonde liewe vaan goud, vergezèld vaan zeve ligkende blökskes vaan 't zelfde, gezat 2, 2, 3. 't Sjèld gedèk mèt 'n gouwe kroen vaan vief blaajer en veer perele en gehawwe door twie liewe vaan goud.

Friesland woort vaanaof d'n daartienden iew in lien gegeve aon Holland, 't Stiech en Gelder, meh allein de Hollenders lökde 't (oonder graof Floris V) um Wes-Friesland te oonderwerpe. (De Hollandse graove neume ziech wel 'hier vaan Friesland', d.w.z. gans Friesland.) De res vaan 't gebeed bleef de facto zelfstendeg. 't Veel oeterein in twie entiteite: 't zier lendelek gebeed tösse Lauwers en Eems (later oonderworpe es de Groninger Ummelen) en 't mie versteidelek gebeed tösse Vlie en Lauwers (allewijl de provincie Friesland). Dit gebeed droog aonvenkelek gein eige waope, meh dat veranderde in de veertienden iew. Daan versjijnt in de Hollandse Kroniek e waope zoegeneump vaan d'n achsten-iewse keuning Radboud: vaan lazuur bezejd mèt penninge vaan zèlver, mèt twie goonde liewe vaan goud. (Dit is natuurlek oonzin, umtot de heraldische traditie neet wijer trökgeit es roond 1100.) Dit zal gemeind zien um de Hollandse claims op Friesland te oonderbouwe, want Radboud weurt ouch de stamvaajer vaan 't Hollands graovegeslach geneump.

Ouch de Bourgondische graove duie, mèt wisselend succes, hunne claim door; ze wèlle zelfs d'n titel 'keuning van Friesland' (veur de lèste kier gedrage in d'n achsten iew) in han kriege en gebruke veur hun claims 't Radboud-waope. Roond 1500 make de penninge in 't waope plaots veur gouwe blökskes. Oonder de Habsburgers, bij Filips II um perceis te zien, weurt 't aontal blökskes tot 7 trökgebrach, en kaom de keuningskroen drop. De vrij Staote vaan Friesland, die ziech bij d'n Opstand aonslote, naome dit waope euver, meh mèt de Rieksadeleer es sjèldhawwer (de Frieze hadde ieder tijdelek de Rieksoonmiddelleke status gehad) en 'n graovekroen. Nao de Vrei vaan Munster (1648), wie de Nederlen formeel oet 't Duits Riek stapde, kaome twie liewe veur d'n adeleer in de plaots. Aoventouw versjijnt 'n waopespreuk, Nisi Dominus nobiscum frustra ('Es Slivvenier neet mèt us is, is 't veur niks'). Sindsdeen veranderde 't waope allein op details. D'n huiege vörm woort definitief vasgelag bij Keuninklek Besluut vaan 11 fibberwarie 1958.[1]

't Fries waope is ouch trök te vinde in 't waope vaan de provincie Noord-Holland. 'n Aander fictief waope vaan keuning Radboud, de basis veur 't Fries veendel (in zèlver drie linkersjuinsbelk vaan lazuur, vergezeld vaan harte daan wel pompeblaajer vaan keel [roed]), kump trök in 't waope vaan Groninge.

Gemeintewaopes

[bewirk | brón bewèrke]

N.B. De Friese naome zien allein daan tösse häökskes gezat wienie de gemeintes in 't Fries taolgebeed ligke, en wienie d'n officieel vasgestèlde Friese naom ouch de plaotseleke is. Bij sommege gemeintes mèt twie naome is de Friese officieel, bij aandere de Nederlandse; zuug daoveur de artikele euver de gemeintes zelf.

De gemeinte Waadhoeke dreug nog gei waope.

Vreuger gemeintewaopes

[bewirk | brón bewèrke]
Zuug ouch: Lies vaan geweze gemeintes in Friesland

Dörpswaopes

[bewirk | brón bewèrke]

Rifferenties

[bewirk | brón bewèrke]
  1. ↑ Hubert de Vries, Wapens in de Nederlanden. De historische ontwikkeling van de heraldische symbolen van Nederland, België, hun provincies en Luxemburg, Amsterdam, Uitgeverij Jan Mets, 1995: pp. 91-103, 209-10
Waopes in Nederlandj

Drenthe | Euverijssel | Flevolandj | Frieslandj | Geljerlandj | Groninge | Limburg | Naord-Braobentj | Naord-Hollendj | Utrech | Zielandj | Zuud-Hollendj

Aafkomstig van Wikipedia, de Vriej Encyclopedie. "https://li.wikipedia.org/w/index.php?title=Waopes_vaan_Friesland&oldid=466934"