Waopes vaan Groninge

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

De provincie Groninge (provincie) vèlt historisch en sociologisch oeterein in Stad en Ummelen. Ouch in de waopes is dat trök te vinde. Dewijl de stad Groninge al vreug 'n eige waope had, bestoonte de Ummelen oet boeregemeinsjappe, gooddeils zoonder feodaole structuur. De waopes vaan die plaotse zien daorum in groete mierderheid later opgemaak. Appingedam, hiel laank de instegste aander stad in 't gewes, kin wel op 'n aajd waope boge, versjèllende aander jurisdicties koume in de Vreugmodernen Tied mèt waopes.

Soorte waopes

Door de rieksoonmiddelleke status vaan de stad Groninge en de Friese len zuut me op versjèllende plaotse de Rieksadeleer. Alleriers natuurlek in 't waope vaan de stad zelf, wat es vrijkerteer ouch veurkump bij Haren, Muntendam en Onstwedde/Stadskanaal. Wijer zuut me d'n adeleer bij Stedum, en in 't waope vaan de fusiegemeinte Loppersum.

Provinciewaope

De provincie Groninge bedeent ziech vaan 't volgend waope:

Geverendeild: I en IV. in goud 'nen dobbelen adeleer vaan sabel (zwart), dragend op de boors e sjèldsje vaan zèlver, belaoje mèt 'nen dweersbalk vaan sinopel (greun); II en II. in zèlver drie linkersjuinsbelk vaan lazuur (blauw), vergezèld vaan èlf sjuinsgeplaotsde harte vaan keel (roed). 't Sjèld gedèk mèt 'n gouwe kroen vaan vief blaajer en veer perele en aon beiskante gehawwe door 'ne liew vaan goud.

Dit waope is geverendeild vaan de stad Groninge (I en IV, zuug oonder) en de Groninger Ummelen ('t platteland; II en III), boe-oet dit gewes is opgebouwd. Oersprunkelek droog de stad allein 't hartsjèld mèt d'n dweersbalk. Dit waope is op versjèllende munte en zegele oet d'n daartienden iew te vinde. De stad maakde ziech in de loup vaan de jaore ummer mie los vaan 't wied Utrech, en nao 1420 góng ze ziech verstoon es vrij rieksstad (dus mèt geinen aanderen hier es d'n Duitse keizer). Es symbool vaan deze status woort d'n Duitse Rieksadeleer es sjèldhawwer touwgeveug. Neet zoe gek väöl later woort d'n adeleer zelf op e sjèld gezat.

't Waope vaan de Ummelen is joonger. Dit gebeed stoont in de middeliewe bekind es Friesland tösse Lauwers en Eems, en zjus wie Friesland tösse Vlie en Lauwers (de huiege provicie Friesland) woort 't in de loup vaan de iewe door versjèllende voorste geclaimp meh neet blievend oonderworpe. In 1474 woort 't gebeed zelfs officieel rieksoonmiddellek verklaord. Zjus roond dezen tied versjijnt in e Frans waopebook veur 't iers e waope mèt sjuinsbelk en harte, zoegezag vaan de Keuning vaan Friesland. Dit waope is aofgeleid vaan 't waope vaan keuning Magnus I vaan Zwede, en woort touwgesjreve aon d'n achsten-iewse keuning Radboud. Mèt de Scandinavische connectie - de Frieze meinde ouch tot Radboud vaan Noordsen aofkoms waor - zatte de Ummelanders hun claims krach bij. In deen tied kump 't waope in versjèllende vörm veur, gemeinelek mèt rechtersjuinsbelk en soms mèt de harte op de lazure belk in plaots vaan 't zèlvere veld. 'ne Variant op dit waope vint me in 't Veendel vaan Friesland (meh neet in 't waope vaan die provincie).

Bij de Reductie vaan Groninge in 1594 sloot ziech de stad bij de Rippubliek aon. De stad verloor heibij wel häöre rieksoonmiddelleke status; ze woort noe mèt de Ummelen tot ei gewes vereineg. Hei-op versjeen direk 't geverendeild waope, mèt 't Ummelands waope intösse in de vörm die veer kinne. De kroen versjijnt al dalek, en de twie liewe es sjèldhawwers zien ouch al in de zeventienden iew te vinde. Bij Keuninklek Besluit vaan 30 december 1947 weurt de ganse compositie bevesteg.^[1]

Gemeintewaopes

Vreuger gemeintewaopes

Zuug ouch: Lies vaan geweze gemeintes in Groninge

Opmerkinge

De volgende gemeintes hadde gein eige waope: Bourtange,^[2] Harkstede,^[3] Siddeburen,^[4] Westerlee,^[5] Windeweer.^[6]

't Waope vaan Onstwedde is geliek aon 't waope vaan Stadskanaal (of umgekierd: Stadskanaal oontstoont oet oonder mie Onstwedde).^[7]

Dörpswaopes

De provincie Groninge kint e paar dörpswaopes.

Rifferenties

↑ Hubert de Vries, Wapens van de Nederlanden. De historische ontwikkeling van de heraldische symbolen van Nederland, België, hun provincies en Luxemburg, Amsterdam, Uitgeverij Jan Mets, 1995: pp. 114-21, 208.
↑ Heraldrywiki - Bourtange
↑ Heraldrywiki - Harkstede
↑ Heraldrywiki - Siddeburen
↑ Heraldrywiki - Westerlee
↑ Heraldrywiki - Windeweer
↑ Heraldrywiki - Onstwedde

Waopes in Nederlandj
Drenthe \| Euverijssel \| Flevolandj \| Frieslandj \| Geljerlandj \| Groninge \| Limburg \| Naord-Braobentj \| Naord-Hollendj \| Utrech \| Zielandj \| Zuud-Hollendj

[1] Hubert de Vries, Wapens van de Nederlanden. De historische ontwikkeling van de heraldische symbolen van Nederland, België, hun provincies en Luxemburg, Amsterdam, Uitgeverij Jan Mets, 1995: pp. 114-21, 208.

[2] Heraldrywiki - Bourtange

[3] Heraldrywiki - Harkstede

[4] Heraldrywiki - Siddeburen

[5] Heraldrywiki - Westerlee

[6] Heraldrywiki - Windeweer

[7] Heraldrywiki - Onstwedde

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]