Velaire nasaal
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mofers. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
De velaire nasaal of velair naasklank is 'ne mitklinker det in väöl gespraoke tale veurkump. 't Symboeal det bie 't Internationaal Fonetisch Alfabet gebroek wuuertj is [ŋ].
Kènmirke
[bewirk | brón bewèrke]De kènmirke vanne retroflexe nasaal zeen:
- De meneer van oetspraok is occlusief, det mèntj det t'r wuuertj gemaak doordet de lóchstroum in 't spraokkenaal wuuertj toegepaotj. Ómdet deze mitklinker ouch nasaal is, wuuertj de geblokkeerdje lóchstroum ómgelèdj dore naas en is t'r 'ne nasaal;
- De oetspraokplaats is velair, det inhèltj det t'r wuuertj oetgespraoke mitte baktóng taengen 't zaach verhieëmeldje;
- De artikulaasje is gewuuenlik stumhöbbendj, waat mèntj det de stumbenj trille bieje oetspraok;
- Hae is 'ne nasale mitklinker, waat mèntj det de lóch eweg kan kómme dore naas, zowaal ech allein dore naas (nasaal oetsjeijing) of dore naas en ouch de móndj;
- Ómdet dees klank neet wuuertj gemaak door lóchstroum euvere tóng, geldj de dichotomie van centraal taenge lateraal mitklinkers neet;
- 't Lóchstroummechanisme is pulmonisch, det mèntj det de klank wuuertj gemaak door lóch die allein dore lónge en 't middereef wuuertj geduujdj, wie bieje meiste klenk.
Limbörgs
[bewirk | brón bewèrke]In 't Limbörgs kump de bilabiale nasaal väöl veur, in alle dialekte. ie bieje anger sonoranten in 't Limbörgs kan d'r verlingk waere wen de veuropkómmendje klinker 'ne klinker mit sleiptoean is ennen opvolgendje mitklinker 'nen obstruent is, wie in krink [kr̥ɪ́ŋ̊:k] (hie is t'r ouch door auslautverhärtung vannen obstruent döks stumloeas). Wen geine mitklinker völg is de palatale nasaal praktisch noeatj lank (juus wie de palatale nasaal); dit ómdet de velaire nasaal hie ummer 't gevolg is van verstoeating (vergeliek krink [kr̥ɪ́ŋ̊:k] taenge kring [kr̥ɪ̀ŋ]). De velaire nasaal is e gevolg vanne klankversjuving [ng] > [ŋg], mit auslautverhärtung nao [ŋk]; wo in 't Nederlandjs de [g] is aafgesleten is dae op 't Limbörgs bieje sleiptoean gebleven es [k] (vergeliek Limbörgs dink en zank mit Nederlandjs ding en zang). De velaire nasaal is in 't Limbörgs 'n nasaal oetsjeijing. Gewuuenlik is de velaire nasaal stumhöbbendj in 't Limbörgs, behauve allofoon in stumloeas ómgaevinge.
Inne beginposiesje kump de palatale nasaal neet veur in Limbörgse irfwäörd en aaj lieënwäörd (entans veure meiste dialekte). Dit kump vanwaenge dñ allofonen oearsprónk dae allein inne midden en anen ènj van wäörd zich haet gególje. Waal kump t'r in interjecties sómtieds veur ane begin van e waord.
| Oetspraok nao posiesje | ||
|---|---|---|
| posiesje | IPA | spèlling |
| begin | ([ŋɑˀ]) | (ngah) |
| tösse twieë klinkers | ['zɪŋə] | zinge |
| allein anen ènj | [tʊ̀ŋ] | tóng |
| ènjcluster | [bɑ́ŋ̊:k] | bank |
| [brɪ̀ŋ̊k] | bringk | |
De velaire nasaal kan waere gezeen es 'nen allofoon vannen alveolaire nasaal bie 'ne velaire kónteks: krink [kr̥ɪ́ŋ̊:k] /krɪ́n:(g)k/; wo me neet drek 'nen opvolgendje velaire klinker haet zów me 'm kónnen analyseren es /ng/ of /nɰ/: kring [krɪ̀ɲ] /krɪ̀ng ~ krɪ̀nɰ/. In hieël strikte zin vörmp t'r dus gei foneem inne Limbörgse dialekte. In taengestèlling toette palatale nasaal is dees analysering aevel betrèkkelik zeldjzaam en wuuertj ane velaire nasaal meistes toch de staot van foneem toegekandj.
Juus wie bie de anger nasalen in 't Limbörgs wuuertj döks 'ne (zaachte) plosief oetgespraoke wen de nasaal wuuertj opgevolg door 'ne sibilant of fricatief.
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||