2013

2010 - 2011 - 2012 - 2013 - 2014 - 2015 - 2016

2013 waor e gewoen jaor wat begós op 'nen daensig.

Gebäörtenisse

jannewarie

1 - In de VS weurt 't sjöljeplafóng bereik en trejt e pakkèt aan zjwaor bezuniginge in wirking. De nach dao-op vèntj 't Congres toch nog 'n akkaord.
7 - Bij 'ne brand in Heugemerveld, Mestreech, koume twie kinder um.
11 - Frankriek begèntj aan 't militair actie in Mali, mit as doel de islamistische rebelle oet 't naorde trök te dringe.
11 - Astronome kunjige de óntdèkking vaan de Large Quasar Group aan, 'nen enorme quasarcluster van 4 mieljard leechjaor in daorsjnaej.
17 - In 'n ieder opgenome interview mit Oprah Winfrey beech Lance Armstrong 't jaorelang oetgebreid gebroek van dopaasj op.
21 - Jeroen Dijsselbloem, de Nederlandse minister van Financië, weurt wie verwach aangeweze es veurzitter van de Eurogroop. Hae volg de Luxemburger Jean-Claude Juncker op.
22 - In Israël zeen verkezinge veur 't parlemènt. De Likudpartie van premier Benjamin Netanyahu verluus sjterk meh blief mit 31 zedele de groetste; de linkse partieje winne get.
27 - In 'n nachclub in Santa Maria, Rio Grande do Sul, Brazilië, brik 'ne brandj oet dae mier as 200 doeje en mier as 100 gewónje eis.

fibberwarie

12 - Naord-Korea veurt obbenuujs 'nen atoompreuf oet.
15 - Kort baove de sjtad Tsjeljabinsk, Ruslandj, sjpat 'ne meteoor oeterein; 't sjokfróntj rich groete sjaoj aan en versjillende meteoriete waere gevónge.
25 - Bie verkezinge veur 't Italiaans parlemènt weurt de centrumlinkse partiej van Pier Luigi Bersani de groetste in zoewel 't Hoes van Aafgevaerdigde as de Senaat.
28 - Paus Benedictus XVI trejt aaf en geit zich paus-emeritus neume.
28 - Nikos Anastasiadis nömp 't Zuid-Cypriotisch prizzedentsjap euver vaan Dimitris Christofias.

miert

8 - Nao nuuj sancties van de Vereinigde Naties beènjig Naord-Korea de waopesjtilsjtandj van 1953 mit Zuud-Korea, al-aevel veurluipig allein in wäörd.
12 - In Zuudoos-Èngelandj, Naord-Frankriek, 't Belsj, Zuudoos-Nederlandj en 't aanpaolend deil van Duutsjlandj vilt zoeväöl sjnie dat 't verkier dedaor weurt óntraegeld. 't Is oetzunjerlik dat dit midde miert nog veurkump.
13 - D'n Argentijnse kardinaal Jorge Maria Bergoglio weurt tot paus gekoze; hae nump de naam Franciscus I aan.
22 - Kim De Gelder weurt in Gent tot laeveslang gevangenis veroerdeild óm de maord op twie klein kinger en 'n juffrouw. De jury vint häöm toeraekeningsvatbaar.
31 - Bij Amie weurt óngewoen groetsjalig forenzisch sjpeurwerk verriech. D'n daag dao-op maak de pelitie bekind dat ze nao 'ne brón van sarin haet gezoch.

april

2 - De gerichshaof in Leeuwarden maak 't verbod op vereiniging Martijn, 'n belangevereiniging veur pedofiele, óngedaon. In juni 2012 had d'n tribbenaal in Assen dees vereiniging wel verboje verklaord.
11 - 't kabinèt-Rutte II en de sociaal partners sjlete e sociaal akkaord.
13 - 't Rieksmuseum in Amsterdam geit nao 'n renovatie van tien jaor weer aope.
14 - De socialis Nicolas Maduro wèntj mit 'n klein mierderheid de presidentsverkezinge in Venezuela. Hae volg ziene gesjtorve partiengenoet Hugo Chavez op.
15 - Aan de finish van de Marathon van Boston weurt 'ne bomaansjlaag geplaeg, wobie drie doeje valle.
17 - In de Munsterkirk van Remunj waere relieke van de 11.000 maagde van Ursula gevónge.
22 - D'n Haof van Discipline bevèstig de ieder oetsjpraok van de tuchrichter taege Bram Moszkowicz. Dae weurt daomit definitief oet 't beroop van avvekaat gezat.
24 - E textielfebrik in Dhaka, de hoofsjtad van Bangladesh, sjtort in. 't Doejetal bliek de volgende daag in de hóngerde te loupe.
25 - De rechter maak de sleting vaan de Mestreechse coffeeshop Easy Going (die kemp had verkoch aon boetelanders) oongedoon. Dees oetspraok trèk 't bestoonsrech vaan de wietpas in twievel.
26 - In de Amsterdamse zedezaak weurt hoofverdachte Robert M. in hoeger beroop tot 19 jaor cel mit tbs veroerdeild, ei jaor mier as in iersten aanlag.
28 - In Italië weurt 't kabinèt-Letta beëidig. Dit markeert 't èndj van 'n maonjelang politieke impas.
30 - Keuning Beatrix van de Nederlenj trejt aaf; ze weurt opgevolg daor häören awdste zaon Willem-Alexander.

mei

4 - Op 't sjpoor bie Wetteren (provincie Oes-Vlaondere) vluug 'nen trein mit sjemische waar in brandj. Hiebie valle einen doeje en 17 gewónje.
5 - Helmin Wiels, leisman van de Curaçaose partie Pueblo Soberano, weurt op 't sjtrandj doedgesjote.
16 - Jean-Marie Dedecker (LDD) verluus nao 'n zitting in de plenair Kamer zien parlemèntair ónsjenbaarheid. Die is häöm aafgenome ómdat hae anger politici haet laote besjpionere.
18 - Presidentj François Hollande zèt zien handjteikening ónger 'n wèt die 't hoewelik veur homosjtelle opesjtèlt. Frankriek is daomit 't veertiende landj wat 't homohoewelik legaliseert.
19 - De twie breurs oet Zeist, die saer twie waeke vermis waore en nao waem op versjillende locaties in Utrech en Nederlands Limburg is gezoch, waere doed gevónge in de ómgaeving van Cothen (gemeinte Wijk bij Duurstede, Utrech).
20 - 'nen Óngewoen sjterken tornado tröf d'n Amerikaanse sjtaot Oklahoma. Dit haet tientalle doeje en enorm materiaal sjaoj tot gevolg.
25 - FC Bayern München wèntj de Champions League door in de finaal mit 2-1 Borussia Dortmund te versjlaon

juni

14 - Hassan Rohani weurt tot de nuje presidèntj van Iran gekaoze. Van alle door de geiselike toegelaote kandidate gelt hae as de mies progressieve.
24 - Silvio Berlusconi weurt veroerdeild tot 7 jaor gevangenis en iewige oetsjleting van publieke functies. Ómdat hae baove de 70 is, zal hae dae sjtraaf neet mótte oetzitte.
30 juni - Hissène Habré, de vreugeren dictator van Tsjaad, weurt in Senegal gearresteerd.

juli

1 - Kroatië trejt toe tot de EU.
2 - Camiel Eurlings weurt veurgedrage es nuuj IOC-lid. Hae zouw keuning Willem-Alexander moette vervange, dae um zien kroaning opsjtapde.
3 - De Egyptische armee zèt presidentj Moehammad Morsi aaf. Wiewel Morsi democratisch gekoze is, waor de aafgeloupe waeke 'nen opsjtandj taege häöm oetgebraoke.
6 - Bie 'ne brandj in 'ne sjtal in Kelpe-Oler kómme mier as 10.000 hènne óm. Ouch kump daor de brandjsjaoj asbes in de loch.
21 - Keuning Albèr II deit aafsjtandj van de regering. Hie-op volg de inhöljiging van de nuje keuning Filip.
21 - De Britse renner Christopher Froome wèntj de hóngerdste Runj van Frankriek.
24 - 'nen Hoegesjnelheidstrein vluug in Santiago de Compostella van de baon; hiebie valle 78 doeje. De machinis had in dezen drej väöls te hel gevare.
31 - In Zimbabwe weurt de zittende presidentj Robert Mugabe herkaoze; zien partiej haolt daobiej de twiedardemierderheid in 't parlemèntj. Ziene veurnaamsten opponentj Morgan Tsvangirai sjprèk van fraude.

augustus

5 - Mark Post, professor fysiologie aon de Universiteit vaan Mestreech, presenteert in Londe veur 't iers 'nen hamburger gekweek oet stamcelle vaan 'n kooj.
6 - De naftaleiing vanoet de have van Rotterdam nao Chemelot in Gelaen sjleit laek bie Bor. Óm 't brandjgevaer doert 't tot de volgenden daag iedat dit kan waere gedich.

september

2 - In Egelze brengkt inne bedriefsloods op 't Julia-terrein oet.
21 - Bie 'nen aansjlaag op e winkelcentrum in Nairobi, Kenia, valle zaeker 68 doeje en 175 gewónje. D'n aansjlaag weurt opgeëis door de islamistische terreurgróp Al-Sjabaab as vergeljing veur de Keniaanse interventie in Somalië.
22 - Bie de verkezinge veur de Bóndjsdaag wintj de CDU/CSU van bóndjskanseleerse Angela Merkel sjterk. Häören hujige coalitiepartner FDP kump aevel neet euver de keesdörpel en de linkse partieje haole same 'n mierderheid; Merkel zal daoróm nao 'n anger coalitie mótte zeuke.
22 - Bo Xilai, 'ne vreugere functionnair van de Chinese communistische partie, weurt óm corruptie tot laeveslank veroerdeild.

oktober

1 - Óp 'n brök bie Rimmezjdel (Voere) óntsjpaoërt inne geujertrein mit auto's. Gewónde valle neet, meh de sjao is enorm.
11 - 'n Akkaord van 't kabinèt-Rutte II mit oppositiepartieje D66, ChristenUnie en SGP brik de Rieksbegroeting veur 2014 aope. Dit akkaord waor nujig óm de begroeting ouch in de Ierste Kamer te doon goodkäöre.

november

1 - Bernard Wesphael, ónaafhenkelik lid van 't Welsj parlemènt, weurt in Oostende gearresteerd op verdènking van de maord op zien vrouw.
7 - Oppe Ruiver giezelt 'ne bewaopende vader zie driejarig kindj in 't hoes van zien ex-vrouw. Later op de daag bliek hae 't maedje en zichzelf te hebbe vermaord.
19 - Gibraltar sjpaelt zienen iersten officiële voetbalmatch.

december

17 - 't Kabinèt-Merkel III weurt geformeerd. 't Sjteunt op 'n groete coalitie (CDU/CSU-SPD), die is meugelik gemaak naodat de SPD dao ieder mit insjtumde.
19 - In de mergelkojl bij Mestreech weurt 't fossiel vaan Ganopristis leptodon, 'n zeegvès, oontdèk.

Nobelprieze

Natuurkunde: François Englert en Peter Higgs "um de theoretische oontdeking vaan e mechanisme wat bijdreug aon us bezej vaan d'n oersprunk vaan massa vaan subatomair deilkes, en wat recintelek woort bevesteg door de oontdèkking vaan 't veurspäöld fundamenteel deilke door de ATLAS- en CMS-experimente bij de Large Hadron Collider vaan 't CERN."
Sjemie: James E. Rothman, Randy W. Schekman en Thomas C. Südhof "um hun oontdèkkinge vaan 't mechanisme wat 't vesikelverkier, e veuraonstoond transportsysteem in eus celle, regelt."
Geneeskunde: Martin Karplus, Michael Levitt, Arieh Warshel "um de oontwikkeling vaan miesjaolege modelle veur complexe sjemische systeme."
Literatuur: Alice Munro, "meisterès vaan 't modern kort verhaol."
Vrei: Organisatie veur 't Verbod op Sjemische Waopes "um zien oetgebreide inspanninge um sjemische waopes oet te banne."
Economie: Eugene Fama, Lars Peter Hansen en Robert J. Shiller "um hun empirische analyse vaan activaprieze."

Persoen vaan 't Jaor

Paus Franciscus

Films

Jubilea

Op 22 mei is 't 200 jaor geleie dat Richard Wagner woort gebaore.
Op 9 oktober (of 10 oktober) is 't 200 jaor geleie dat Giuseppe Verdi woort gebaore.

Gebaore

22 juli: George van Cambridge, Britse prins

Gesjtorve

6 jannewarie: Gerard Helders, Nederlandse politicus (107)
6 jannewarie: Bart Van den Bossche, Belzje zenger en prizzentator (48)
10 jannewarie: Christel Adelaar, Nederlandse actries en zengeres (77)
13 jannewarie: Leo Nelissen, Nederlandse prizzentator (91)
30 jannewarie: Roger Raveel, Belzje sjilder (91)
13 fibberwarie: Pieter Kooijmans, Nederlandse politicus (79)
19 fibberwarie: Partick De Witte, Belzje journalis en columnis (54)
22 fibberwarie: Atje Keulen-Deelstra, Nederlandse sjaatsster (74)
26 fibberwarie: Marie-Claire Alain, Franse organiste (86)
27 fibberwarie: Van Cliburn, Amerikaanse pianis (78)
28 fibberwarie: Theo Bos, Nederlandse voetballer en voetbaltrainer (47)
5 miert: Hugo Chávez, Venezolaanse politicus (58)
16 miert: Jason Molina, Amerikaanse zenger-sjriever (39)
8 april: Margaret Thatcher, Britse politica (87)
14 april: Marcella Pattyn, Belzje lekezöster (92)
17 april: Tiny Muskens, Nederlandse bisjop (77)
23 april: Walter Boeykens, Belzje klarinèttis (75)
27 april: Jérôme Heldring, Nederlandse journalis (95)
1 mei: P.C. Paardekooper, Nederlandsen taalkóndige (92)
4 mei: Christian de Duve, Belzje biosjemicus (95)
5 mei: Helmin Wiels, Curaçaose politicus (54)
6 mei: Giulio Andreotti, Italiaanse politicus (94)
17 mei: Jorge Videla, Argentiense militair en politicus (87)
22 mei: Henri Dutilleux, Franse componis (97)
28 mei: Frans Lodeizen, Nederlandse beeldend kónstenaer (81)
1 juni: Miel Cools, Belsj-Limburgse zenger (78)
24 juni: Jo Gijsen, Nederlandse bisjop (80)
26 juli: J.J. Cale, Amerikaanse popmusicus (74)
28 juli: Rita Reys, Nederlandse jazzzengeres (88)
12 augustus: Johan Friso van Oranje-Nassau-van Amsberg, Nederlandse prins (44)
10 oktober: Wilfried Martens, Belzje politicus (77)
27 oktober: Lou Reed, Amerikaanse rockmusicus (71)
5 december: Nelson Mandela, Zuud-Afrikaanse vrieheidssjtriejer en politicus (95)