Richard Wagner
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
| Richard Wagner | |||
| |||
| Gebore | 22 mei 1813 | ||
| Gesjtorve | 13 fibberwarie 1883 | ||
| Landj | Sakse, Beiere, Duutsj Riek | ||
| Sjtielperiood | romantiek | ||
| Belankrieke genres | opera | ||
| Invlood van | Ludwig van Beethoven, Carl Maria von Weber, Giacomo Meyerbeer | ||
| Invlood op | Giuseppe Verdi, Giacomo Puccini, Anton Bruckner, Engelbert Humperdinck, Gustav Mahler, Richard Strauss, Claude Debussy, Arnold Schönberg | ||
| Lies van componiste | |||
,_fotogravyr_av_Franz_Hanfstaengl.jpg)
Richard Wagner (Leipzig, 22 mei 1813 - Venetië, 13 fibberwarie 1883) waor 'nen Duitse componis vaan veurnaomelek meziekdrama's. Dit hiel persuunlek genre oontwikkelde heer oet d'n opera, deen heer mèt zien revolutionair inziechte grundeg vernuide. Ouch waor zien muzikaol idioom hendeg modern, veural door 't gebruuk vaan revolutionair harmonieë. In zienen eigen tied waor heer ouch 'ne scribent vaan beteikenis; in de twintegste iew höbbe zien tractaote euver meziek en theater evels aon belaank verlore.
Leve
[bewirk | brón bewèrke]Wagner woort in Leipzig gebore, meh ziene vaajer storf al wie heer zes maond aajd waor. De maan boemèt zien mojer hertrojde, d'n acteur Ludwig Geyer, weurt door sommege veur de natuurleke vaajer vaan Wagner gehawwe; sommege verklaore Wagner zienen aofkier vaan de joede deils dao-oet, tot Wagner ziech tege ziene juudse vaajer aofzat.
Zie joonk leve brach heer groetendeils in 't theater door, boe heer al ambities kraog veur toneelsjriever te weure. Ouch raakde heer in de ban vaan Beethoven. In 1836 brach heer zien ierste drama op de buun, Das Liebesverbot. In 'tzelfde jaor trojde heer mèt Minna Planer, boenao heer inkel wij reize oondernaom, die häöm o.a. nao Riga brachte.
In 1842 verhoesde ze nao Dresden, boe Wagner succes kraog mèt zien opera Rienzi. In Dresden góng 't häöm 'nen tied laank good, tot Wagner in 1849 bij 'nen opstand tege de keuning de kaant vaan de anarchiste koos. Wie de orde herstèld waor, mós heer vlöchte; iers nao Paries, daan nao Zürich. Franz Liszt veurde nog wel in 1850 Lohengrin op.
In 1849 sjreef heer ein vaan zien belangriekste gesjrifte: Das Kunstwerk der Zukunft, boe-in heer zien ideeë euver de muziek in de touwkums oetwèrkde. Absolute muziek wie symfonieë en sonates waore irrelevant gewore, opera's waore te streuf en strèng. In de touwkums zouw 't Gesamtkunstwerk de leiende rol euverneme, boe-in drama, muziek en beeldende kunste same ein groet kunswerk vörmde. Wagner begós aon de veurbereijinge veur zoe'n kunswerk: Der Ring des Nibelungen. Heer oonderbraok dit monsterwerk veur 'n aander muziekdrama: Tristan und Isolde, doortot heer 'n verhajding kraog mèt Mathilde Wesendonck dee Wagners leve gaans op ziene kop zat. Zelf beweerde heer ummer tot de verhajding platonisch waor; in eder geval identificeerde heer ziech mèt de middeliewse sjrievers vaan hoofse lyriek.
In 1864 kaom de jonge keuning Lowie II van Beiere op d'n troen en haolde Wagner nao Beiere touw. Dao naom de keuning de verermde componis in besjerming. In 1865 gong Tristan in premjaer. Wagner kraog in deen tied obbenuits 'n affair, noe mèt Cosima von Bülow, vrouw vaan dirigent Hans von Bülow, dee Wagners muziek dèks oetveurde. De geboorte vaan 'n oonwèttege dochter brach e sleipend sjandaal teweeg. In 1870 trojde Wagner mèt de 24 jaor jonger Cosima.
In 1871 vestegde heer ziech in 't stedsje Bayreuth, boe heer op koste vaan de keuning in 'n groete villa (Wahnfried geneump) gong woene en boe zien Festspielhaus woort gebouwd: e theater boe allein ziene meziek gespeuld zouw weure. In 1876 gong dao Der Ring des Nibelungen in premièr, wat nao 25 jaor indelek veerdeg waor. 't Lèste wèrk wat heer sjreef waor Parsifal. Heer storf in Venetië aon 'nen attak.
Werke
[bewirk | brón bewèrke]Opera's en muziekdrama's
[bewirk | brón bewèrke]Wienie ei jaor is geneump, is dat 't jaor vaan de ierste opveuring. Bij twie jaore is 't ierste jaortal de voltoejing, 't twiede de ierste opveuring/
- Die Hochzeit (1832, oonvoltoejd)
- Die Feen (1834, 1888)
- Das Liebesverbot (1836)
- Rienzi (1842)
- Der fliegende Holländer (1843)
- Tannhäuser (1845)
- Lohengrin (1850)
- Tristan und Isolde (1865)
- Der Ring des Nibelungen (1876)
- Das Rheingold (1869)
- Die Walküre (1870)
- Siegfried (1876)
- Götterdämmerung (1876)
- Die Meistersinger von Nürnberg (1868)
- Parsifal (1882)
Aander werke
[bewirk | brón bewèrke]Neet oetpöttend.
- Symfonie in C
- Wesendonck-Lieder
- Trauermarsch
- Siegfried-Idyll
Wagner en 't antisemitisme
[bewirk | brón bewèrke]Dèks is eint vaan de ierste dinger die me in verbaand mèt Wagner neump zie sterk oontwikkeld antisemitisme. In 1850 sjreef heer e stök getiteld Das Judentum in der Musik. In dat tractaot besjöldegde heer de joede devaan de muziek te corrumpere door hunne groeten invlood es beveurbeeld impresario's. Zo zouw juudse meziek hendeg börgerlek zien. Me moot ziech bedinke tot heer väöl mie sjel-tractate heet gesjreve; e paar jaor ieder waore de christene de sjöldege. Ouch moot zien antisemitisme sterk geveujd zien door ziene persuneleken aofkier vaan Felix Mendelssohn en Giacomo Meyerbeer. Toch is dit artikel dèks tege häöm gebroek, zeker ouch umtot heer Adolf Hitler ziene lievelingscomponis waor en de erve vaan Wagner ziech oonder Hitlers regering hendeg pro-nazistisch höbbe opgestèld. Allewijl kinne zien opera's euver 't algemein weer zoonder probleme opgeveurd weure; in Israël is dit evels nog altied neet meugelek, oondanks de sterke lobby vaan Daniel Barenboim.
Extern linke
[bewirk | brón bewèrke]
- RWagner.net, 'n databaank vaan libretti mèt Ingelse vertaolinge
- De Richard Wagner-site