Olympische Speule

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

Olympisch ambleem, vasgestèld in 1914

De Olympische Speule zien e prestizjeus veerjaorleks sportevenemint woebij e groet aontal sporte door deilnummers vaan euver de ganse wereld gedoon weurt. 't Gief Olympische Zomerspeule en Olympische Winterspeule. De Olympische Speule zien geïnspireerd op de gelieknaomege speule oet de Aajdheid, die in de plaots Olympia (Griekeland) t'r ier vaan Zeus gehawwe woorte, ouch um de veer jaor, tot 't verpliechstèlle vaan 't christendom door Theodosius de Groete in 393 'n ind aon de Speule maakde.

Oontstoon vaan de modern Speule

In d'n tied vaan 't classicisme woorte hei en dao, veural in Groet-Brittannië en Frankriek, sporteveneminte georganiseerd die de naom Olymische Speule mètkraoge. Die waore evels veural veur 't plezeer en hadde gein ideologische gedachte. Wie in de negentiende iew de reste vaan Olympia bloetgelag woorte en oonder bestumde laoge vaan de bevolking e soort idealisme ziech verspreide, kaom de Fransoos Pierre de Coubertin op 't idee de Speule te doen herleve. Dit idee had ouch 'ne nationalistische component: heer wouw de Franse soldaote fitter en sportiever make, zoetot ze in 'nen oorlog wie de Frans-Prusischen Oorlog (1870) neet mie zoe gemekelek zouwe verlere. In 1890 evels kraog 'r loch vaan de Britse Wenlock Olympian Society, die 't ideaal vaan de Speule te herleve hoeg in 't veendel had stoon. Daodoor geïnspireerd begós heer de speule veur te bereie, en in 1896 woorte veur 't iers nui, internationaol speule gehawwe, in Athene. 245 sportlui vaan 15 len dege mèt.

De Speule door de jaore heer

Vaan 15 naom 't aontal deilnummende len touw tot mie es 200; daobij e paar aofhenkeleke gebeedsdeile mètgerekend. 't Aontal sporte naom ouch sterk touw, wie 't aontal sporters (mie es 10.000 bij de zomerspeule). Es e land de Speule maag organisere gief dit dat land hendeg väöl prestiesj, en dao weurt daan ouch hel um gestreje. Sinds 1924 weure ouch Olympische Winterspeule gehawwe; sinds 1994 gebäört dat in 't jaor midde tösse twie Zomerspeule in.

In de Aajdheid móste bij de Olympische Speule alle Griekse poleis (stadstaote) de waopes laote ligke; wee dees wapestèlstand euvertrooj mós 'n boete betaole. In de modernen tied bleek dat evels ieder andersum: In de Wereldoorlogsjaore 1916, 1940 en 1944 woorte de Speule neet gehawwe. Ouch zien de Speule 't doel gewees vaan terrorisme (in 1972 in München), vaan politiek (in 1936 in Berlien, oonder Adolf Hitler) en vaan e groet aontal boycots. De Speule vaan 2020 woorte um de COVID-19-pandemie vaan dat jaor oetgestèld tot 2021.

De Olympische Speule zien eine kier in 't Belsj gehawwe (Antwerpe, 1920) en eine kier in Nederland (Amsterdam, 1928).

Lies vaan Olympische Speule

Records aon deilnummende len, deilnummende atlete en aontal medajel-eveneminte zien vet gezat.

Zomerspeule Jaor Land Stad Aontal len Aontal atlete Aontal eveneminte Nui sporte Opmerkinge 1896 Griekeland Athene 14 241 43 atletiek, weeg- en baonfietse, gewiechluffe, sjerme, sjete, tennis, turne, woorstele, zwumme Ierste modern Speule, Athene gekoze um historische band mèt Griekeland. Zeile gepland, meh aofgelas. 1900 Fraankriek Paries 24 997 85 boogsjete, cricket, croquet, golf, peerdssport (springe), pelote, polo, roeje, rugby union, touwtrèkke, voetbal, waterpolo, zeile Deil vaan de Wereldtentoenstèlling. Ierste Speule boe-aon vrouwlui mètdege. 1904 Vereinegde Staote St. Louis 12 651 94 bokse, lacrosse, roque, sjoenspringe Deil vaan de Wereldtentoenstèlling. Ierste Speule in Noord-Amerika en ierste boete Europa. 1908 Vereineg Keuninkriek Londe 22 2.008 110 kunssjaatse, Grieks-Romeins worstele, hockey, jeu de paume, motorbootrace Insegste Speule mèt mechanische sporte, daonao verboje. 1912 Zwede Stockholm 28 2.407 102 moderne viefkamp, dressuur, military Ierste Speule mèt gebruuk vaan finishfoto's. 1916 Duitsland Berlijn Aofgelas um d'n Ierste Wereldoorlog. 1920 Belsj Antwerpe 29 2.626 156 ieshockey Ierste Speule oonder 't Olympisch veendel. Lèste kier wintersport op de Zomerspeule. 1924 Fraankriek Paries 44 3.089 126 — Ierste kier tot de Speule veur d'n twiede kier in dezelfde stad woorte gehawwe. 1928 Nederland Amsterdam 46 2.883 109 — Ierste Olympisch vuur. Ierste kier vrouwlui in de atletiek. 1932 Vereinegde Staote Los Angeles 37 1.332 117 — 1936 Duitsland Berlijn 49 3.963 129 basketbal, handbal, kanovare 1940 Japan/Finland Tokio/Helsinki Vaan Japan aofgepak nao agressie tege China, gans aofgelas nao 't oetbreke vaan d'n Twiede Wereldoorlog. 1944 Vereineg Keuninkriek Londe Aofgelas um d'n Twiede Wereldoorlog. 1948 Vereineg Keuninkriek Londe 59 4.104 136 — 1952 Finland Helsinki 69 4.955 149 — 1956 Australië Melbourne 72 3.314 151 — Ierste Speule op 't zuielek haafroond. Inkel len boycotde de Speule nao de Sovjetrussischen inval in Hongarije. 1960 Italië Roeme 83 5.338 150 — 1964 Japan Tokio 93 5.151 163 judo, volleybal Ierste Speule in Azië. 1968 Mexico Mexico-stad 112 5.516 172 — Ierste Speule in Latiens Amerika. 1972 Duitsland München 121 7.134 195 slalom-kanovare Sterk oontseerd door 'nen aonslaag tegen 't Israëlisch team. 1976 Canada Montreal 92 6.084 198 — 1980 Sovjet-Unie Moskou 80 5.179 203 — Geboycot door diverse westerse len. 1984 Vereinegde Staote Los Angeles 140 6.829 221 ritmische gymnastiek, synchroonzwumme Geboycot door diverse Oosbloklen, es vergelding op de westerse boycot veer jaor ieder. 1988 Zuid-Korea Seoul 159 8.391 237 taofeltennis 1992 Spaanje Barcelona 169 9.356 257 badminton, hoonkbal Lèste Speule mèt demonstratiesporte. 1996 Vereinegde Staote Atlanta 197 10.318 271 mountainbike, softbal, strandvolleybal Ierste vrouwevoetbaltoernooj op de Olympische Speule. 2000 Australië Sydney 199 10.651 300 taekwondo, trampolinespringe, triatlon 2004 Griekeland Athene 201 10.625 301 — 2008 China Peking 204 10.942 302 BMX 2012 Vereineg Keuninkriek Londe 204 10.768 302 — Ierste kier tot 'n stad de Speule drei kier organiseert. 2016 Brazilië Rio de Janeiro 207 11.544 306 rugby sevens Ierste Speule in Zuid-Amerika. Ierste kier golf sinds 1904 en ierste kier rugby sinds 1924. 2021 Japan Tokio 206 11.091 324 karate, klumme, skateboarde, surfe Trökkier vaan hoonkbal en softbal op 't program. Oersprunkelek gepland veur 2020, oetgestèld um COVID-19. 2024 Fraankriek Paries n.n.b. 10.500 339 breakdanse Paries weurt, nao Londe, de twiede stad die de Speule drei kier organiseert. 2028 Vereinegde Staote Los Angeles flag football, squash Ierste kier cricket sinds 1900 en ierste kier lacrosse sinds 1908. Hernuiden trökkier vaan hoonkbal en softbal. 2032 Australië Brisbane

Winterspeule Jaor Land Stad Aontal len Aontal atlete Aontal eveneminte Nui sporte Opmerkinge 1924 Fraankriek Chamonix 16 258 16 biatlon, bobsleeë, curling, langlaufe, Noordse combinatie, sjaatse, sjansspringe Kunssjaatse en ieshockey waore ieder al op de Zomerspeule gedoon. Biatlon nog oonder de naom militair patrouille. 1928 Zwitserland Sankt Moritz 25 464 14 skeleton 1932 Vereinegde Staote Lake Placid 17 252 14 — 1936 Duitsland Garmisch-Partenkirchen 28 646 17 alpineskië 1940 Japan Sapporo Aofgelas um d'n Twiede Wereldoorlog. 1944 Italië Cortina d'Ampezzo Aofgelas um d'n Twiede Wereldoorlog. 1948 Zwitserland Sankt Moritz 28 669 22 — 1952 Noorwege Oslo 30 694 22 — 1956 Italië Cortina d'Ampezzo 32 821 24 — 1960 Vereinegde Staote Squaw Valley 30 665 27 — 1964 Oosteriek Innsbruck 36 1.091 34 rodele 1968 Fraankriek Grenoble 37 1.158 35 — 1972 Japan Sapporo 35 1.006 35 — 1976 Oosteriek Innsbruck 37 1.123 37 iesdanse 1980 Vereinegde Staote Lake Placid 37 1.072 38 — 1984 Joegoslavië Sarajevo 49 1.272 39 — 1988 Canada Calgary 57 1.423 46 — 1992 Fraankriek Albertville 64 1.801 57 shorttrack, vrijestielskië 1994 Noorwege Lillehammer 67 1.737 61 — Ierste Winterspeule in e neet-olympisch jaor. 1998 Japan Nagano 72 2.176 68 snowboarde Trökkier vaan curling op 't program. 2002 Vereinegde Staote Salt Lake City 78 2.399 78 — Trökkier vaan skeleton op 't program. 2006 Italië Turijn 80 2.508 84 — 2010 Canada Vancouver 82 2.566 86 — 2014 Rusland Sotsji 88 2.873 98 — 2018 Zuid-Korea Pyeongchang 92 2.905 102 — 2022 China Peking 91 2.871 102 — Peking is de ierste stad die zoewel de Zomer- es de Winterspeule heet gehoesvès. 2026 Italië Milaan Nog te bepaole E deil vaan de Speule zal plaotsvinde in Cortina d'Ampezzo, boe in 1956 de Winterspeule ouch al waore.

Opmerking: Neet edere sport dee debuteerde in e bepaold jaor is sindsdeen (oonaofgebroke) oonderdeil vaan 't program gebleve.

Olympische symbole

In de ruwien vaan Olympia voont me e symbool vaan vief ring die inein griepe. Dit woort in 1913 tot 't modern logo verwèrk, en in 1914 door 't IOC aongenome. In 1920, op de Speule vaan Antwerpe, waor 't veur 't iers te zien.

De opening en sleting vaan de Speule zien ganse shows en ceremonies. Bekind zien de parade vaan de atlete en veural 't oontsteke vaan 't Olympisch Vuur. Dit weurt altied in Olympia mèt 'ne zonnespiegel aongestoke en daan weurt de fakkel nao de plaots vaan de speule gebrach. Mèt dee fakkel oontstik me daan 'ne zuil, woe-in 't vuur blijf branne tot 't bij de sleting weer gedouf weurt.

't Olympisch Vuur woort veur 't iers gebruuk bij de Speule in Amsterdam. 't Woort neet oontstoke door 'ne sporter, mer door 'ne medewèrker vaan 't gaasbedrief.

Neveprojekte

Sinds 1960 weure de Paralympics gehawwe, Olympische speule speciaol veur gehandicapde. Al sinds 1924 bestoon de Deaflympics (veur douf lui); ouch gief 't de Special Olympics veur geistelek gehandicapde lui.