Kirchroa

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Kirchröadsj. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

Gemeinte Kirchroa (Kerkrade)

Provincie

Limburg

Hoofplaats

Kirchroa

Börgemeister (lies)

Petra Dassen-Housen (CDA)

Opperflaakde
– daovan water

22,17 km²
0,24 km²

Inwoeners
– deechde:

47.303 (1-4-2011)
2157/km²

Kirchroa, Nederlands: Kerkrade, is ing jemeende en ing sjtad in 't zuudóste va Hollendsj Limburg. De lü kalle Ripuarisch-Fränkisch, wie och i Bóches, Zumpelveld en i Vols. Jet jans angesj wie de mieëtste Limburjer lü kalle. De sjtad houw óp 1 jannewaar 2006 49.344 i-woeënere. Burjemeester is Petra Dassen-Housen van 't CDA. Kirchroa is tsezame mit Heële, Lankgraaf en 't Dütsje Roa (Herzogenrath), a jen angere zie van de jrens, ing agglomeratie. Ejentlieg vörmt 't ing sjtad mit Roa. Mit Roa is de jemeende de "Europasjtad" Eurode. Doa-oave ligkt 't óch nit wied va Óche (Aachen).

Sjtadsjesjiechte

De sjtad hat jing jesjiechte als jroeëse handelssjtad, woadurch me i Kirchroa ummezuns zal zukke noa vöal ouw jebouwe. Ze is vuur 't wichtigste deel noa d'r krig entsjtange – de nui sjtadsvieëdele vulle de löcher óp tusje de ouw dörper, die me döks noch jód tseruk ziet. Wieër is Kirchroa bekand um zieng wieë anlaag, parke wie d'r Botaniesje Jaad die de bewoeënere lof mósse jeëve. Tsezame mit Heële en Lankgraaf weëd Kirchroa waal "Parksjtad Limburg" jenómpd. I 2005 is i Kirchroa d'r ieësjte richtieëje Limburgse zoo óp jange: d'r Jaiajaad.

Wie väöl plaatsje i Limburg woar Kirchroa al in de Romeinse tsiet bewoeënd. Archeologiesj óngerzuk hat zoeëjaar bewoeëning oes de prehistorie beweëze. De ieëtsjte moal dat't dörp weët jenómpd is in 960, in dat joar woeëd in 't dörp Rode ing kirch jebóuwd. De abdij Rolduc braat de plaatsj in de Middelieëwe tse bluij, en in 1630 woeëd 't tot herliechheed verhoave. Noa d'r Achtsiegjöarige Krig bloof de plaatsj in Sjpaanse heng, sjpieëder in Österaichse. Sait 1815 is de plaatsj vuur 't jroeëtste deel Hollendsj, bis ee jrensprobleem mit Pruse d'r vuur zörjet dat 't in tswai sjtukker verdeeld woeëd - 't anger deel is Hertseroa/Roa, de Nieuwstraat/Neustraße/Nuisjtraos en d'r Worm zund de jrens.

Al in d'r tswelfde ieëw woeëte i Kirchroa koale jewonne. Noa de Franse tsiet zunt de koele in kotte tsiet jroeëser woeëde; durch de immijratsioeën waset Kirchroa mit, van e jroeës dörp bis ing richtieje sjtad. Noa 1900 noom Heële evvel de laitoeng.

D'r Joep, ozze koempel is e beeldje op d'r maat.

Wappe

Óp 26 fibberwaar 1887 krig Kirchroa van d'r Hoeëge Road van Adel e wappe tsouwjekaank, dat ziech zoeë liet umsjrieve:

In ee veld va jood (jeël) 't bild van d'r H. Lambert, jekleed mit pluviale va keël (roeëd), mit mantelkrans va jood, woa-ónger inne alba va zilver (wies), hoadend i jen rechterhank ee zjweëd va zilver en i jen linke inne bisjofssjtaf va jood; haufweëg oeskómmend hinger ee sjild va zilver, beloa mit inne lieëw va keël, mit doebbele sjtart, jetónk en jekrald va jood; hinger 't sjild pikkelhammere en sautoir.

Vuur de Franse tsiet maachet Kirchroa as sjepebank en herliechheed deel oes van 't Land va Roa. D'r lieëw va keël is 't wappe va (Hertse)Roa. D'r Lambert is d'r petroeën va Kirchroa. Ooch op ao zieëjele zunt dizze tswai simbole tse vinge. Bij 't aavroage van 't wappe woar Kirchroa al ing jrosse koempelesjtad, vandoa dat de tswai pikkelhammere as simbole va jenne koel woeëte tsouwjevoogd.^[1]

Historische inweunertsale

Hei-ónger is jód tse zeen wie 't dörp Kirchroa vanaaf d'r tswaide helft van d'r nüngtsiende ieëw oeswees bis ing riechtieje sjtad. Doatseënuëver sjteet dat d'r krimp hei ooch ieëder begós: me zuut dat al in de joare zessieg. Dizze krimp jeet bis op d'r daag van hüj durch.

Joar	Tsaal	Waas (jans Limburg)
1830	3.425^[2]	--
1840	3.830^[3]	+11,8% (+5,6%)
1849	4.240^[4]	+10,7% (+4,3%)
1859	4.800^[5]	+13,2% (+4,4%)
1869	5.037^[6]	+4,9% (+4,5%)
1879	6.105^[7]	+21,2% (+7,0%)
1889	7.017^[8]	+14,9% (+6,8%)
1899	9.389^[9]	+33,8% (+10,2%)

Joar	Tsaal	Waas (jans Limburg)
1909	15.666^[10]	+66,9% (+17,8%)
1920	25.494^[11]	+62,7% (+32,6%)
1930	36.705^[12]	+44,0% (+25,1%)
1947	40.641^[13]	+10,7% (+24,2%)
1956	47.131^[14]	+16,0% (+27,3%)
1960	49.184^[15]	+4,6% (+7,4%)
1971	47.350^[16]	-3,7% (+13,9%)

Bemerkoenge

Alle tsale zunt nog oane Ejelze wat ieësj in 1982 bij Kirchroa koam.
De tsale vuur 1971 zunt aafjerunk óp janse vunneftsale.

Rillatief entwiklóng van 1830 bis 1971

(logaritmische sjoal; v₁₈₃₀=100)

Jrun: Jemingde Kirchroa
Bloa: Provins Limburg

Eveneminte

Orlandofestival, e joarlichs festival vuur kamermoezziek.
Wereld Muziek Concours, veerjoarlichs internationaal moezziekfestival.

Jehuchte en buurtsjappe

Jehuchte en buurtsjappe va Kirchroa:

Berenboesj (Berenbos)
Blieërhei (Bleijerheide)
Eresjteng (Erenstein)
Egelze (Eygelshoven)
Haander (Haanrade)
Ham
De Heilust (Heilust)
De Hoots (Holz)
De Jraat (Gracht)
Kaalhei (Kaalheide)
Kloeësterbusj (Kloosterbos)
Krichelenberg (Krekelenberg)
Kirchroa (Kerkrade)
De Klink (Klink)
De Loeët (Locht)
't Mucherveld (Mucherveld)
Nulled (Nulland)
Panneshei
Rolduckerveld
Sjevemet (Chèvremont)
Sjpekhei (Spekholzerheide) en Ónger Sjpekhei
Terwinsele
Valkenhoeze (Valkenhuizen)
Vauputs
De Vink

Bekinde Kirchröadsjer

Willy Brokamp, foesballer MVV, Ajax en Oranje
Wiel Coerver, bekankde foesbaltrainer
Piet Giesen, foesballer va Roda Sport, PSV, ADO, Fortuna, AS Oostende en 't Nederlands elftal
Frans Haselier, buutereedner
Gerard Hoenen, foesballer van Roda Sport, PSV, MVV
Andrew van Horssen, óesvinger en politieker
Sjaak Janssen, buutereedner
Ger Kockelkorn, politieker
Ger Senden, foesballer va Roda JC.
Ralf Krewinkel, politieker
Wiel Kusters, diechter en sjriever
Tij Kools, sjriever en publicist
Niek Ploum, zenger, sjriever
Ludwig Rutar, bekind va Leni & Ludwig
Hein Simons (Heintje), zenger
Yvonne Timmerman-Buck, vuurzitter Ieësjte Kamer
Jack Vinders, theaterman en zenger
Paul Weelen, sjriever en dichter
Frans Wiertz, bissjof
Thijs Wöltgens, politieker

Dörpsveraine

D'r Wawwel, dialekverain
Harmenie Sint Pancratius Nullet

Extern linke

Rifferensies

Jemingde Kirchroa
Dörper: Egelze \| Kirchroa \| Rolduc \| Sjevemet \| Sjpekhei \| Terwinsele
Buurtsjappe en gehuchte: Berenboesj \| Blerhei \| Bovenste Locht \| Eresjteng \| Haander \| Ham \| De Heilust \| De Hoots \| Hootsbrook \| De Hopel \| De Jraat \| Kaalhei \| Kaffeberg \| De Klink \| Kloeësterbusj \| Krichelberg \| De Loeët \| 't Mucherveld \| Nulled \| Ónder Sjpekhei \| Panneshei \| Rolducerveld \| Sjifferhei \| Valkenhoëze \| Vauputs \| De Vink \| Waobicherveld

Provincie Limburg

Baek · Baekdale · Baerge · Bezel · Broensem · Ech-Zöstere · Èèsjde-Mergraote · Gennep · Gulpe-Wittem · Haors aan de Maas · Heële · Kirchroa · Lankgraaf · Leudaal · Maasgoew · Meersje · Mestreech · Mook en Middelar · Ni-jwieërt · Pieël en Maas · Remuunj · Roerdale · Stein · Valkeberg aan de Geul · Venlo · Venroj · Voelender · Vols · Wieërt · Zittert-Gelaen · Zumpelveld

Opgeheve gemeintes

50° 52' NB, 6° 4' OL

[1] Heraldrywiki - Kerkrade

[2] Volkstsellóng 1830

[3] Volkstsellóng 1840 - Limbörg

[4] Volkstsellóng 1849 - Hertiegdóm Limburg: jemingdesjewies indelóng va jen provins

[5] Volkstsellóng 1859 - Plaatsjlieje indelóng

[6] Volkstsellóng 1869 - Egentlieje of jetselde bevölkeroeng in eder jemingde van 't riek

[7] Volkstsellóng 1879 - Limburg: plaatsjlieje indelóng

[8] Volkstsellóng 1889 - Limburg

[9] Volkstèlling 1899 - Limbörg

[10] Volkstsellóng 1909 - Plaatslieje indelóng

[11] Volkstsellóng 1920 - Plaatsjlieje indelóng

[12] Volkstsellóng 1930 - Plaatsjlieje indelóng

[13] Volkstsellóng 1947 - Plaatsjlieje indelóng

[14] Woeënóngtsellóng 1956 - Wiechtiegste jejeëves per jemingde

[15] Volkstsellóng 1960 - Bevölkeroeng va jemingde en óngerdele va jemingde

[16] Volkstsellóng 1971 - Plaatsjlieje indelóng

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]