Oezbekistan

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

Oesbekistan
Basisgegaevens
Officieel taal	Oesbeeks
Huidsjtad	Tasjkent
Sjtaotsvörm	Rippebliek
Sjtaotshoof	Islom Karimov (sins 1991)
premier	Sjavkat Mirzijajev
[[{{{titelhoofregering1}}}]]	{{{naomhoofregering1}}}
[[{{{titelhoofregering2}}}]]	{{{naomhoofregering2}}}
[[{{{titelhoofregering3}}}]]	{{{naomhoofregering3}}}
Religie	{{{religie}}}
Opperflaakde – % water	447.400 km² 4,9%
Inwoeners – Deechde:	27.372.000 (2007) 59/km²
Biekómmende gegaeves
Munteinheid	Oesbeekse Som (UKS)
Tiedzaone	UTC +5
Nationale fiesdaag	1 september
Vouksleed	Oesbeeks Volksleed
Web | Code | Tel.	.uz | UZB | +998

Oesbekistan is e land is Centraol-Azië, gedeiltelek in steppeland, um de revier de Amoe-Darja. De hoofstad is Tasjkent; ander stei zien Samarkand, Boechara en Noekoes. 't Land grens aon Kazachstan, Kirgizië, Tadzjikistan, Afganistan en Toerkmenistan.

Bestuurleke indeiling

Oesbekistan is ingedeild in twelf provincies en ein otonoom rippebliek: Karakalpakstan. Daobij vörmp de stad Tasjkent 'n eige distrik. De 12 provincies (vilojatlar, inkelvoud vilojati) zien:

• Andijan (Andijan)
• Boechara (Boechara)
• Fergana (Fergana)
• Jizzach (Jizzach)
• Chorazm (Urgentsj)
• Namangan (Namangan)
• Navoi (Navoi)
• Kasjkadarjo (Karsji)
• Samarkand (Samarkand)
• Sidarjo (Guliston)
• Soerchondarjo (Termez)
• Tasjkent (Tasjkent)

Demografie

Oesbekistan is e land mèt 'n veural agrarische bevolking. Oondanks de steppe, die e good deil vaan 't land besleit, is Oesbekistan diechter bevolk es welk aander land in de regio ouch. 't Groetste deil vaan de bevolking is etnisch Oesbeeks, dewijl Tadzjieke, die 't land sinds doezende jaore bewoene, 'n minderheid vaan 15% vörme. Ouch leve d'r kleinder minderhede vaan Karakalpakke, Kazache en Tatare, en immigrantegemeintes vaan Russe en Koreane. 88% vaan de bevolking is moslim, ouch 't Russisch-orthodox christendom is vertegewoordeg. De officieel taol is 't Oesbeeks, meh veural de stei in 't ooste zien wiedgoond gerussificeerd.

Historie

Oesbekistan, Transoxianië of (te deil) Bactrië geneump in de aajdheid waor deil vaan 't Perzisch Riek, en wel veur de groete expansie vaan de Perzische keuninge begós. De bewoeners vaan toen waore Perzischtaoleg en zien noe es minderheid vertegewoordeg es de Tadzjieke (zuug bove). In 327 v.Chr. vereuverde Alexander de Groete 't gebeed, boe heer zwoeren tegestand oondervoont en mèt Roxanne, zien levelingsvrouw, trojde. In de achste iew woort 't gebeed door de Arabiere ingenome, die dao ouch d'n islam brachte, en 'n iew later kós de inheimse Perzische dynastie vaan de Samanide dao de mach euvernumme. De Persiche cultuur bleujde dao weer op tot 1220, wie Dzjengis Khan 't land vereuverde. In zie spoor kaome de Oezbeke 't land binne. De veertiende iew zaog d'n opkoms vaan Timoer Lenk, 'ne prins dee de Mongole verdreef en versjèllende campanjes tege de Arabiere en de Törke veurde. Heer sloot ouch e verband mèt de Europese vorste en zoe heet 'r helpe veurkoume tot Europa door de Törke euverhiers woort. Heer vestegde zien residentie in Samarkand, wat noe nog väöl monuminte oet deen tied heet. Later brökkelde dit riek get aof en kaome klein moslim-stäötsjes op die sterk oonder Perzischen invlood stoonte.

In 1865 begós mèt de Russische vereuvering vaan Tasjkent e tiedpèrk vaan Russische euverhiersing, al doorden 't nog inkel jaore ietot alle stäötsjes vereuverd waore. In 1876 woort 't Chanaat vaan Kokand oontboonde en stoont 't gans gebeed oonder Russische control. In 1924 woort Oesbekistan binne de USSR 'n eige rippebliek. In de Sovjettied woort de landbouw, veural ketoen en graon, sterk gestimmeleerd, mèt water oet de Syr-Darja en kunsmes. Jaorelaank euvervloedeg gebruuk daovaan heet detouw geleid tot 't Aralmeer haaf verdruug is en väöl vaan de landbouwbojem vergifteg. In 1991 maakde Oesbekistan ziech los oet de USSR, allewel tot 't nationalisme neet sterk aonwezeg waor in dit land. Wie in de naoberlen pakde de leismaan vaan de oonaofhenkelekheidskamp, Islam Karimov, al snel de mach mèt gemanipuleerde verkezinge. Heer heet sinsdeen 'n nationalistische polletiek geveurd en väöl vaan de Russe zien nao Rusland geëmigreerd. In de jaore negeteg woorte versjeie aonsleeg gepleeg op Karimov, en in mei 2005 oonstoont nog eineg verzèt, wat evels door 't groet en good getrained leger gaw oonderdrök woort.