Saba
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Saba is 'n eiland in de Caribische Zie, deil vaan de Bovedewindse Eilen oonder de Klein Antille en staotkundeg es bezunder gemeinte deil vaan Nederland. 't Eiland mit mer 13 veerkentege kilometer en heet zoeget 1400 inwoeners.
Historie
[bewirk | brón bewèrke]De historie vaan Saba liek op die vaan Sint Eustatius, al is ze e stök minder bewoge. Saba woort in 1493 oontdek door Columbus, deen 't eiland San Christóbal neumde. Me nump aon tot dit op de kaart woort aofgekort tot "S. †bal", wat daan door 'ne kopiïs es "Saba" woort geleze. Allewijl rös de naom vaan Sint-Christoffel op 't kortbij Saint Christopher of Saint Kitts. In 't begin vaan de zeventiende iew raakde de Spanjole en de Fransoze in 't eiland geïnterseerd; toch waore 't vaanaof 1632 de Hollenders, of beter Ziewe, die 't eiland in han hadde. De bevolking stamp, boete hun, aof vaan Afrikaanse slaove en vaan Sjotse en Ierse zieruivers. Daorum is al sinds iewe 't Ingels de veurtaol op 't eiland. Nao in de Fransen tied e tiedsje oonder Brits gouvernemint te höbbe gestande, kaom 't eiland in 1816 defintief aon Nederland. In de twintegste iew kaom 't eiland hiel laankzaam oet zien isolemint, wat door natuurleke factore bemeujlek woort. Pas in 1947 kaom de eerste weeg veerdeg. In 1960 volgde 'n landingsbaon, die mèt 400 meter de kortste op de wereld is (entans veur commercieel gebruuk). Televisie kaom in 1965, meh permanente elektriciteit volgde pas in 1970. Saba kreeg in 1969 Jospeh Richardson es administrateur; heer waor d'n ierste zwarte op gans de Nederlandse Antille dee dees rol vervölde. Tot 1983 hoort Saba mèt Sint Eustatius en Sint Maarten tot 't Eilandgebied Bovedewindse Eilen; daonao góng 't es zelfstendeg gebeed wijer. Tot in 1993 kós me op 't eiland vrij gemekelek in 'n week e rijbewies hole, wat me in Nederland moch inwissele. Wie Nederland dat verbooj, verloor 't eiland 'n veurnaom bedriefstak. Op 5 november 2004 hoolt me, es oonderdeil vaan de discussie euver de touwkóms vaan de Nederlandse Antille, e referendum euver wat me mèt Saba mós doen. De groete mierderheid koos veur direkte ben mèt Nederland. Nao oonderhandelinge woort bepaold tot Saba, wie Sint Eustatius en Bonaire, 'n bezunder gemeinte vaan Nederland zal weure. Dit góng in op 10 oktober 2010. 'n Poging um op 1 september 2009 al vervreug oet de Antille te stappe bleek neet rechsgeldeg.
Geografie
[bewirk | brón bewèrke]Fysisch
[bewirk | brón bewèrke]Saba is 't kleinste vaan alle Nederlands-Antilliaanse eilen. 't Is mie es drei kier kleinder es Schiermonnikoog ('n verglieking soms gemaak in atlante), meh heet aanderhaaf kier zoeväöl inwoeners. 't Eiland besteit oet ein inkel völkaon, die evels wel veer vuurkóppels heet. Heidoor heet 't eiland e paar bergskes, boevaan 't hoegste, Mount Scenery, mèt 877 't hoegste punt vaan 't eiland en 't gans Keuninkriek vaan de Nederlen is. De combinatie vaan de kleinen umvaank en de hoege bergtop maak 't eiland hendeg steil en manifes oongesjik veur landbouw. 't Klimaot is vochteg en tropisch, wat me daan ouch in de begreujing trökzuut. Noordoostelek vaan 't eiland ligk 't oonbewoend Green Island.
Sociaol
[bewirk | brón bewèrke]De bevolking vaan Saba is verdeild euver veer kerne, vaanein gesjeie door 't ruig landsjap. Hoofplaots is The Bottom (oersprunkelek De Botte), de ander kerne zien Windwardside, Zions Hill en Saint Johns. Bij de volkstèlling vaan 2001 spraok neet minder es 88% vaan de bevolking Ingels ('t Sabaons dialek) es toestaol; 5% hanteerde en Spaons en Nederlands had mer 2%. Nörges op de Nederlandse Antille is dat aondeil zoe lieg. De mieste Sabaone spreke 't Nederlands evels wel, doortot 't oonderwies twietaoleg weurt aongeboje. 58% vaan de bevolking is roems-katholiek; 't twiede groetste genoetsjap is 't anglicanisme mèt 14%.