Oes-Limburgs
- Dit artikel is gesjreve in 't Mestreechs. Ómdat 't plaatsgebónge is, maogs doe 't ómzètte nao 't Remunjs, es te dit dialek sjpriks.
't Oos-Limburgs is ein vaan de hoofverdeilinge vaan 't Limburgs. Oos-Limburgse dialekte weure veural in Nederlands Limburg gesproke (en umgekierd: zudelek vaan Venlo zien de mieste dialekte Oos-Limburgs) en in 't Rienland. De tóngvalle in kwestie höbbe mier Ripuarische (Duitse, oosteleke) kinmerke es 't Centraal-Limburgs, meh neet zoeväöl wie 't Ripuarisch-Limburgs. In de Oos-Limburgse gróp valle oonder mie 't Krieëvelsj, 't Remunjs, 't Zittesj en 't Gelaens.
Aofgrenzing
[bewirk | brón bewèrke]In 't noorde - vaan Krieëvel (Krefeld) tot Kepel (Panningen) weurt de grens gevörmp door de Uerdinger Linie (grens tösse ik [noorde] en ich [zuie]). Bij Kepel spliet ziech de Panninger Linie vaan de Uerdinger Linie aof; dees isoglos, de grens tösse s- (weste) en sj- (ooste) in wäörd wie s(j)tein, s(j)lum en s(j)miete, is de wesgrens vaan 't Oos-Limburgs. Bij Moelinge en Voere is de Germaans-Romaanse taolgrens de boetegrens, in 't zuidooste is dat de zeggen-sagenlijn (vaan Voere tot aon Krieëvel).
In dit gebeed kint me dus ich (tege ik in beveurbeeld Venlo), sjtein (tege stein aon beveurbeeld de Maoskant) en zègke (tege zage in beveurbeeld Heële). Ouch kint me in alle Oos-Limburgse dialekte de Limburgse klaanke in ies, hoes, kruus, neet, good (tege ijs etc., huis etc., kruis etc., nie(t) en goed in veural Belsj Limburg) en kint me euveral 't wäördsje doe (in 't Centraal-Limburgs is dat miestens dich, ouch in 't oonderwerp).
Oonderverdeiling
[bewirk | brón bewèrke]'t WLD deilt 't Oos-Limburgs wijer in, meh hèlt ziech allein bezeg mèt dialekte oet Nederland en 't Belsj. Dat lievert twie gróppe op:
- Noordelek Oos-Limburgs: begint in Tegele en löp langs Kepel, Rogkel, Heitse, Hael, Lin en Mofert; D'n Deelgaard is de zuidelekste plaots in 't gebeed. In Duitsland löp dit gebeed door tot aon en um Veëse (Viersen) en Krieëvel.
- Zuidelek Oos-Limburgs: heet Pej (Ech neet) es noordelekste plaots. De grens löp wijer langs Zöstere, De Nuujsjtad, Lömmerich, Gelaen, Baek (Aelse neet), Meersje, Amie, Hier (Wiek neet, Mestreech-stad ouch neet), Groêselt, Riekelt (Èèsjde neet, meh zuug oonder) en Moelinge, boe ze de taolgrens raak. De oosgrens löp langs (oostelek vaan) Voere (S'n Maeëte neet), Sjlennich, Gulpe, Kunder, Voelender, Gebrook (Heële neet) en Broensem; ouch de dörper vaan de Zelfkant valle nog in 't zuidelek Oos-Limburgs gebeed.
Boe de Panninger Linie percies löp is neet dudelek; de bronne spreke ziech oonderein tege. Zoe meint Notten (2000) tot Meersje westelek vaan de Panninger Linie ligk, en zeet Bakkes (2007) 'tzelfde vaan Mofert. Eisde ligk volges sommege bronne weer oostelek vaan dees lijn. Daan zouwe dus dees drei plaotse in de verkierde gróp zien ingedeild.