Gelaen

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Gelaens. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

Gelaen (Geleen)
Gewaeze gemeinte in Nederlandj

Gevörmp

?

Opgehaeve

Opgegange in

Hoofplaats

Opperflaakde (bie opluffing)

12,2 km²

– daovan water:

? km²

Inwoeners (kort veur opluffing)

36.480 (1971)

– deechde:

3.022^[1]/km²

Lies van börgemeisters

Gelaen is 'n plaats in de gemeinte Zittert-Gelaen, ten zuudweste van Zittert. Tot 2002 vörmde Gelaen 'n zelfsjtendige gemeinte. Mèt vastelaovend is Gelaen bekènd es De Waereldsjtad. Gelaen is vernump nao de Gelaenbaek, wovan de Latiense noam Glana (heldere baek) is.

Gelaen waor ieërtieds 'n dörp en greujde in de twintigste ieëw sjnel oet tot 'n sjtad en 't centrum van de Westelikke Miensjtreek, veurnamelik nao de äöpening in 1926 van de Sjtaatsmien Maurits en de biejbeheuënde Cokesfebrieke Maurits en Emma II. Door de kóms van de koel greujde ouch de chemische indusjtrie van DSM (De Staatsmijnen of Dutch State Mines), wat ouch nao 't sjlete van de Mien Maurits in 1967 nog ummer de belangriekste wirkgaever is.

Gelaen haet tweë sjtasies: Gelaen-Lötterao, aan de sjpoorwaeg Zittert-Mestreech, en Gelaen-Oas, aan de sjpoorwaeg Zittert-Heële.

Historie

De eësjte vermelding van Gelaen is van 1148 es Glene.

Historische inwoneraantalle

Jaor	Aantal	Greuj (gans Limburg)
1830	2.166^[2]	--
1840	2.114^[3]	-2,4% (+5,6%)
1849	2.181^[4]	+3,2% (+4,3%)
1859	2.240^[5]	+2,7% (+4,4%)
1869	2.237^[6]	-0,1% (+4,5%)
1879	2.265^[7]	+1,3% (+7,0%)
1889	2.384^[8]	+5,3% (+6,8%)
1899	2.545^[9]	+6,8% (+10,2%)

Jaor	Aantal	Greuj (gans Limburg)
1909	2.901^[10]	+14,0% (+17,8%)
1920	4.478^[11]	+54,4% (+36,2%)
1930	12.411^[12]	+177,2% (+25,1%)
1947	18.848^[13]	+51,9% (+24,2%)
1956	26.141^[14]	+38,7% (+27,3%)
1960	31.122^[15]	+19,1% (+7,4%)
1971	36.840^[1]	+18,4% (+13,9%)

Opmerking: 't Ciefer veur 1971 is op e gans vieftal aafgerundj.

Rillatief óntwikkeling van 1830 bis 1971

(logaritmische sjaol; x₁₈₃₀=100)

Greun: Gemeinte Gelaen
Blauw: Provincie Limburg

Kerne

Awt-Gelaen (Oud Geleen)
Danike (Daniken)
De Kloes (De Kluis)
Kraonkel (Krawinkel)
De Landjgraaf (Landgraaf)
De Lèndjheuvel (Lindenheuvel)
Lötterao (Lutterade)
Gelaen-Zuid mèt 't veurmalige buurtsjap Sjpaans Neerbaek (Spaans Neerbeek)
Hazelderveldj (Haesselderveld)
Dassekoel (Dassekuil)
De Haze (De Haese)
Mesjtreechterbaan (Maastrichterbaan)
Janskamperveldj (Janskamperveld)

Insignes

Op 13 fibberwarie 1889 kroog Gelaen van d'n Hoage Raod van Adel ein waope toegekènd, wat zich es volg leet ómsjrieve:

In gouwt de sjtaonde beelje van de HH. Marcellinus en Petrus, de kop ómgaeve door 'ne nimbus van gouwt, gekleid in 'ne Romeinse toog van sabel (zjwart), kop en henj van natuurlikke kleur, jeder in de ein handj hawwend ein zwjaard van zilver, 't gevès van gouwt, en mèt de anger handj sjteunend op ein mèt 'ne graovekroan gedèk geverendeild sjild, 't tweëde en veerde keteer van keel (road) mèt 'n achkoppig sjlangekruuts van zilver (wit), 't eësjte en derde keteer van zilver belaoje mèt drie keuk van keel, gezat 2-1.

Marcellinus en Sint-Pieter zin de parochieheilege. De zjwaarde drage ze es symbool van de marteldoad die ze allebeij sjtórve. 't Klein waope is van de femielie Huyn Van Awstroa, die ouch Gelaen besjtuurde, en naeve 't döbbel sjlangekruuts al saer miensjehäögenis de drie keuk van Grónsjveld in zien waope droog.^[16]

Gebaore in Gelaen

Paul van Loon, sjriever van kènjerbeuk
Jean Nelissen, sjportverslaaggaever en sjriever, tv-verslaaggaever sjpeciaal euver 't fitserenne
Maartje Paumen, hockeysjpeelster
Eric van Hoof, dichter en oprichter Dichter Bij Jou
Irene Lardy, zangeres
Pim Rietbroek, handjbaltrainer
Prof. Arthur Schrijnemakers, historicus
René Shuman, poparties, zanger, gitaris
Leon Verdonschot, presentator, journalist.

Getaoge in Gelaen

Marijke Helwegen, presentatrice en tv-persoonlijkheid
Egidius Joosten, aannummer en oprichter betaald voetbal in Nederland
Emile Mastenbroek, veurmalig gouverneur van Limburg
Danny Nelissen, veurmalig fitserenner, tv-verslaaggaever
Jan Nolten, veurmalig fitserenner, momenteel Elsloo
Lori Spee, zangeres, songwriter

Rifferenties

Gemeinte Zittert-Gelaen
Sjtae en dörper: Bor · Beech · Buchte · Einikhoeze · Gelaen · Göttekaove · Houtem · Lömmerig · Munstergelaen · Opbeech · Papenhaove · Zittert
Buurtsjappe en gehuchte: Abshaove · Awt-Gelaen · Baandert · Broukzittert · Danike · Dassekoel · Europapark · Euverhaove · Gelaen-Zuid · Graasbrook · De Graathei · Haagzittert-park · Harrekaove · De Haze · Hazelderveldj · Hogenberg · Hóndjsbrook · Hoogveldj · Janskamperveldj · Kempehaof · De Kloes · Kolleberg · Kraonkel · Klein-Holtem · Laarhof · De Landjgraaf · Leiebrouk · De Lèndjheuvel · 't Lömmerigerveld · Lötterao · Mesjtreechterbaan · Ophaove · Rosengarten · Sanderbout · Sjpaans Neerbaek · Sjpaorkóllenie · Sjtadbrouk · Sjipperskèrk · Staaj · Vrangedaal · De Wèndjraak · Wolfrath
Kollenieë: Achbunjer · Teenbunjer

[vt71-1] 1,0 ^1,1 Volkstèlling 1971 - Plaatselikke indeiling

[2] Volkstèlling 1830

[3] Volkstèlling 1840 - Limburg

[4] Volkstèlling 1849 - Hertogdóm Limbörg: gemeintesgewies indeiling van de provincie

[5] Volkstèlling 1859 - Plaatselikke indeiling

[6] Volkstèlling 1869 - Feitelikke of getèlde bevolking in eder gemeinte van 't riek

[7] Volkstèlling 1879 - Limburg: plaatselikke indeiling

[8] Volkstèlling 1889 - Limburg

[9] Volkstèlling 1899 - Limburg

[10] Volkstèlling 1909 - Plaatselikke indeiling

[11] Volkstèlling 1920 - Plaatselikke indeiling

[12] Volkstèlling 1930 - Plaatselikke indeiling

[13] Volkstèlling 1947 - Plaatselikke indeiling

[14] Woaningtèlling 1956 - Veurnaamste gegaeves per gemeinte

[15] Volkstèlling 1960 - Bevolking van gemeintes en óngerdeile van gemeintes

[16] Heraldry of the World - Geleen

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]