Lübeck
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Valkebergs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
- Dit artikel geit euver de sjtad in Sjleeswiek-Holsjtein; veur de Noordrien-Wesfaalse sjtad, zuuch: Lübbecke.
Lübeck (Nederduutsj: Lubek of Lubeek; adjectief: Lübisch, Lübsch) of voloet Hansestadt Lübeck ies 'n sjtad in 't zuudoaste van Sjleeswiek-Holsjtein, einen deilsjtaat in Naord-Duutsjland. Zie sjteit historisch um häör belangriek positie es Hanzesjtad, deiloetmakentere van de Hanzeliga: de handelsjtae in Naord- en Wes-Europa, wie-ouch Brögke, Greuninge, Hambörg en Tallinn dat waore. Ze liegk ikkenomisch sjtrategisch aan de baai van de Oasziè en aan ei kanaal wat de Oasziè verbink mèt de reveer de Elbe.
De universiteitssjtad Lübeck ies mèt miè es 200.000 inweunersj nao de Sjleeswiek-Holsjteinse houfsjtad Kiel de groatste sjtad van dae sjtaat. Qua oppervlaakte ies ze mèt 214 km² de absolute groatste van Sjleeswiek-Holsjtein en eine van de veer regionaal centra van de sjtaat. Lübeck ies lid van de Metropoolregio Hambörg en behuèrt ouch tot de Hansebelt: woa ouch Lauenburg, Ostholstein, Segeberg en Stormarn tot behuère.
Historie
[bewirk | brón bewèrke]De belangriek Hanzesjtad woort opgeriech in 1143 op de allewiel locatie, kreeg sjtadsrechde in 1160 en sjteit ouch bekind es de Stadt der Sieben Türme en Tor zum Norden. Van 1226-1810 en van 1813-1871 waor Lübeck häöre eige zelfsjtendige sjtaat. Daonao woort Lübeck deil van 't Duutsj Keizerriek.
Ze gilt es de Köningin en Mutter der Hanse, die saer de 12e ièw bies de Moderne Tied door vriejhandel en samewirking veur groate welveert in Lübeck en naoberse sjtae zörgde. De St.-Marien-Kirchem, ofwaal de Mariakèrk, gilt es ein van de houfgeboewe en es Mojerskirk (Mutterkirche) van de zoagenaamde Baksjteingotiek, die die in hoagtiejdaag van de Hanzeliga breid gedrage woort in Naord-Europa. Vanaaf de late 14e ièw weure de Hanzesjtae dominant in Noord-Europa. De Mariakèrk haet väöl bekindheid gekrege in de late 17e ièw en vreuge 18e ièw wie de Lübeckse componis Dietrich Buxtehude dao organis woort. In 1703 zou Georg Friedrich Händel Buxtehude opvolge. Hae bedankde ivvels, umdat Buxtehude van zienen opvolger eisde dat dae mèt zien dochter zouw trouwe. 't Sjtartsjot vink aan in 1356, wie in Lübeck mèt de zoagenaamde Hanzedaag bekans alle Hanzesjtae veur 't ièrsj bie-ein komme.
In 1981 kaom Lübeck in 't Europees nuuts umdat in de lokaal rechbank Marianne Bachmeier op 6 mièrt dat jaor de vermodelike maordenaar van häör zevejaorig döchterke doadsjoot.
Bekinde Lübeckersj
[bewirk | brón bewèrke]- Dietrich Buxtehude (1637-1707), Daens-Duutsje componis
- Johan X van Lübeck, prinsbisjop van Lübeck (1606-1655)
Bron
[bewirk | brón bewèrke]- Duutsjtalige Wikipedia