Kreeg in Hoeëg-Karabach (2020)

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Heëlesj. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

Kreeg in Hoeëg-Karabach (2020)

Datum

27 september 2020 - 10 november 2020

Lokasie

Rippebliek Artsach, Azerbeidzjan

Sjtriejende partieje

Armenië

Azerbeidzjan

Rippebliek Artsach

Syrische huurlinge^[1]

Turkieje (militair sjteun & bewapening)^[2]

Rusland (militair sjteun)^[3]

Israel (bewapening)^[4]

Leijers en commandante

Arajik Haroetjoenjan

Ilham Aliyev

Jalal Haroetjoenjan

Zakir Hasanov

Karen Jalavjan

Hikmat Mirzayev

Sergey Shakarjan

Elchin Guliyev

Nikol Pasjinjan

David Tonojan

Onik Gasparjan

Troepesjterkde

ónbekind

100.000
2.580 Syrische huurlinge^[5]

Verleze

volges Armenië: 2.808 soldoate^[6] 3.577^[7]
Mieë es vieftig burgesj umgekoame^[8], ~ 160 lüj gewónd en
90.000 vluchtelinge^[9]

2.881 soldoate umgekoame^[10]
SOHR: 541 Syrische huurlinge umgekoame^[11]
Zieëker 92 burgesj umgekoame^[8], 416 lüj gewónd^[12] en 40.000 vluchtelinge^[9]

Totaal:

Zieëker 8.000 gewónde, mieë es 5.000 lüj gesjtórve^[8]

D'r Kreeg in Hoeëg-Karabach woar e conflik tussje Azerbeidzjan enerzieds en de Rippebliek Artsach en Armenië angerzieds rónkum de regio Artsach. 't Is de mieës recente escalatie van 'n aod conflik um dees regio, die de jure óp 't grónkgebeed van Azerbeidzjan ligk, mar de facto al seër d'r wapesjtilsjtand van 1994 weëd besjtuurd durch Armene. Artsach weëd bekans oetsjletend durch Armene bewoeënd. 't Is de groeëtste escalatie seër d'r kreeg van 1988-1994, wie Artsach de ónaafhankelikheed oetreep. Doavuur goof 't 'n Azerbeidzjaanse minderheed in Artsach en 'n groeëte Armeense minderheed in Azerbeidjzaanse sjteë, mar pogroms en etnische zuveringe hant bei leng gooddeels mono-etnisch gemaak.^[4]

Hingergrónk

In 1921 woeëd de regio Hoeëg-Karabach per decreet va Stalin touwgeweze aan de Azerbeidzjaanse SSR. Zoeë óntsjtóng d'r Hoeëg-Karabachse Autonome Oblas, e gebeed mit beperkde autonomie. De Armeense SSR en de Armene i g'ne oblas verzatte zich doateëge, wiewaal 't doanoa rilletief ruiig bleef. Etnisch geweld i g'n regio Artsach begós ing tachetiger joare, wie de Sovjet-Unie oeteree veel. Op d'r 20e fibberwaar 1988 noom d'r Sovjet van de autonoom regio Nagorno-Karabach 'n rizzelusie aa woeë-i woeëd geprobeerd de regio van de Azerbeidzjaanse SSR uëver te bringe noa de Armeense SSR. Azerbeidzjan wees dat verzeuk versjillende kiere aaf. Wie d'r autonome sjtatus van Nagorno-Karabach woeëd ingetrokke durch de centraal regering van Azerbeidzjan, woeëd i g'n regio op d'r 10e december 1991 e referendum gehaote. Dat woeëd geboycot durch Azerbeidzjane, die doa 'n minderheed vörmde. Oetintelig sjtumde 99,8% vuur ónaafhankelikheed.

D'r kreeg rizzelteerde in de verplaatsing van 750.000 Azerbeidzjane en 353.000 Armene oet zoeëwaal Azerbeidzjan es Armenië. D'r kreeg indigde in 1994 mit 'ne wapesjtilsjtand, woeëbei Armeense troepe de controle krege uëver 't groeëtste deel van de regio. Tiedes d'r kreeg woeëde óch de umligkende distrikte Agdam, Cəbrayıl, Füzuli, Kəlbəcər, Qubadlı, Laçın en Zəngilan bezat, wiewaal die gebede bauw oetsjletend durch Azerbeidzjane woeëde bewoeënd. Angesjum woeëde Armene verdreve oet de dele van d'r oblas die in heng koame van de Azerbeidzjaanse armee.

Noa 1994 goof 't mieërder sjendinge van d'r wapesjtilsjtand. Döks góng 't um sjuëtewisselinge aa g'n grens tussje Artsach (of Armenië) en Azerbeidzjan. Me hat óch geperbeerd um e ing aan 't geweld te bringe en vreë te sjtichte, mar oane rizzeltaat.^[13] In 2016 goof 't 'ne kótte kreeg, woeëbei 350 lüj zint doeëdgeblieëve.^[14]

In d'r juli van 2020 vónge nui gevechte plaats óp g'n grens tussje Armenië en Azerbeidzjan.^[15] Doezende Azerbeidzjane demonstreerde heinoa vuur kreeg teëge Armenië. Volges Turkse en Azerbeidzjaanse nationaliste guëf 't sjterke etnische, cultureel en historische beng tussje bei leng. Turkieje óngersjteunt doarum de Azerbeidzjaanse regering en maakde propaganda.^[3]

D'r kreeg

Azerbeidzjaans offensief

't Conflik begós in d'r vreuge mörge van 27 september 2020, wie Azerbeidzjan en Artsach zich óngeree besjuldigde van 't sjende van d'r wapesjtilsjtand. Deëzelfde daag woeëd d'r noeëdtouwsjtand en totaal mobilisatie aafgekondig. Azerbeidzjan begós e militair offensief in 't zude van Artsach, dat gemekkeliger te verovere is es 't bergechtige noarde.^[16] Tussje d'r 27e september en d'r 9e november koame versjillende dörpkes en sjteë in heng van de Azerbeidzjaanse armee, woeë-ónger Cəbrayıl, Hadroet en Kovsakan (Zəngilan), Varanda (Füzuli) en Sjoesji (Șușa). De sjtrategische sjtad Berdzor (Laçın) en d'r Laçın-corridor woeëde evvel neet igenoame.

Militair tactiek

Gəncə, Bərdə en Stepanakert, de hoofsjtad van Artsach, woeëde mieërder kiere besjtook mit ballistische rakette. De rakette veroerzaakde aan bei kante vöal sjaa en sjlachoffesj.^[8] Azerbeidjzan hat evvel d'r kreeg gewónne en volges militair analyste hant drones doabei 'n wichtige rol gesjpeeld. Vuur 't ieësj woeëde óch óp groeëte sjaal Turkse^[1] en Israelische exemplare igezat durch Azerbeidzjan, die wiedoet geavanceerder woare es die van Armenië.^[4]

Vreësakkoord

In de nach van d'r 9e óp d'r 10e november sjlote d'r premier van Armenië, Nikol Pashinyan, d'r prizzedent van Azerbeidzjan, Ilham Aliyev, en d'r prizzedent van Rósland, Vladimir Poetin e sjtaak-'t-vure dat e ing maakde aan de gevechte. 't Sjtaak-'t-vure góng in óp d'r 10e november, en waal percies um twelf oer sjnachs. Óch d'r prizzedent van Artsach, Arajik Harutjoenjan, góng akkoord.

Aafgesjproake woeëd dat:

'n Russische vreësmach noa Artsach kunt vuur de vreë vuur mindestens vief joar te beware en d'r Laçın-corridor te besjerme;
Armeense troepe zich trüktrekke oet de gebede rónkum Hoeëg-Karabach: Kalbajar (dit gebeed kunt óngeveer uëveree mit dat van de Artsachse regio Sjahoemjan), Laçin (Kasjatag) en Ağdam;
in 't zude van Armenië 'ne weëg weëd gebouwd deë de exclave Nachitsjevan verbingk mit de res van Azerbeidzjan.

Bauw alle etnische Armene verlete de umligkende distrikte en sjtoke doabei hun hoezer in brank.^[17] 't Akkoord markeerde 't begin van groeëtsjalige proteste i g'n Armenisje hoofsjtad Jerevan.^[18] Wiejer guëf 't twiefels uëver de effectiviteet van d'r deal. Zoeë blief d'r sjtatus van de enclave nog ummer óndudelik.^[19]

Brónne

[syrdro-1] 1,0 ^1,1 Turkse drones en Syrische huurlingen poken conflict Nagorno-Karabach op. Sarah Lamote - De Tijd, d'r 7e oktober 2020

[2] F-16s Reveal Turkey's Drive to Expand Its Role in the Southern Caucasus. Stratfor, d'r 8e oktober 2020

[APexpl-3] 3,0 ^3,1 AP Explains: What lies behind Turkish support for Azerbaijan. Suzan Fraser - AP, d'r 2e oktober 2020

[israz-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 As Nagorno-Karabakh Conflict Expands, Israel-Azerbaijan Arms Trade Thrives. Yossi Melman - Haaretz, d'r 7e oktober 2020

[Fatsyr-5] Nagorno-Karabakh battles | Fatalities among Turkish-backed Syrian mercenaries jump to 250, and more bodies arrive in Syria'. SOHR, d'r 6e november 2020

[6] Artsakh Defense Army reports 54 more casualties. News.am - d'r 3e april 2021

[7] Forensic examination conducted over bodies of 3,577 people. News.am - d'r 18e fibberwaar 2021

[Amnesty-8] 8,0 ^8,1 ^8,2 ^8,3 Officieel rapport van Amnesty International (2021), p. 5

[OHCHR-9] 9,0 ^9,1 Nagorno-Karabakh conflict: Bachelet warns of possible war crimes as attacks continue in populated areas. OHCHR, d'r 2e november 2020

[10] List of servicemen who died as Shehids in the Patriotic War. 't Azerbeidzjaans ministerie van Defensie, d'r 2e meëts 2021

[11] Death toll of mercenaries in Azerbaijan is higher than that in Libya, while Syrian fighters given varying payments. SOHR, d'r 3e december 2020

[12] Civilian death toll in Armenian attacks reaches 100. Ayya Lmahamad - Azernews, d'r 8e december 2020

[13] Military occupation of Azerbaijan by Armenia. RULAC Geneva Academy, d'r 3e oktober 2020

[14] Background Briefing on the Nagorno-Karabakh Conflict. US Department of State, d'r 16e mei 2016

[15] Armenia/Azerbaijan – Border clashes between the two countries (15 Jul. 2020). Ministère de l'Europe et des Affaires étrangères, 2020

[16] Why Are Armenia and Azerbaijan Heading to War? James Palmer, FP - d'r 28e september 2020

[17] Armeniërs verlaten Kalbajar - maar laten regio verschroeid achter. Pieternel Gruppen - Trouw, d'r 17e november 2020

[18] Armenië zakt weg in politieke crisis, demonstranten gaan dag en nacht de straat op. Jarron Kamphorst - Trouw, d'r 26e fibberwaar 2021

[19] A Stunted Peace in Nagorno-Karabakh. Paul Stronsky - Carnegie, d'r 12e november 2020

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]