Transnistrië

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Heëlesj. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

Transnistrië, officieel: Pridnestrovische Moldavische Republiek

Basisgegaevens

Officieel taal Roemeens (in cyrillisch sjrif), Oekraïens, Russisch

Sjtaotshoof (lies) Jevgenij Sjevtsjoek

premier

Pavel Prokoedin

[[{{{titelhoofregering1}}}]] {{{naomhoofregering1}}}

[[{{{titelhoofregering2}}}]] {{{naomhoofregering2}}}

[[{{{titelhoofregering3}}}]] {{{naomhoofregering3}}}

Religie 91% Russisch-orthodox, 4% Roeëms-katheliek

Opperflaakde
– % water 4.163 km²
2,35%

Inwoeners
– Deechde: 475.665 (2015) ^[1] Anger sjatting: 505.153 ^[2] (2014)
114,2 of 121/km²

Biekómmende gegaeves

Munteinheid Transnistrische roebel (---, PRB)

Tiedzaone UTC +2

Nationale fiesdaag 2 september

Vouksleed 'Мы славим тебя, Приднестровье My slavim tebya, Pridnestrovye,

Web | Code | Tel. .-- | -- | ++373

Transnistrië, officieel: Република Молдовеняскэ Нистрянэ Republica Moldovenească Nistreană (Roemeens), Приднестровская Молдавская Республика Pridnestrovskaja Moldavskaja Respoeblika (Russisch), Придністровська Молдавська Республіка Prydnistrovska Moldavska Respoeblika (Oekraïens), is e langgerek gebeed dat groeëtedeels t'n oeëste va de reveer d'r Dnjestr litt. Officieel huët 't lank bei Moldavië, meh seër 't ind va d'r Kreeg i Transnistrië in 1992 weëd 't gebeed besjtuurd durch 'n separatistische regering, die inkel durch drei anger seperatistische regeringe weëd erkent. Aa d'r oeëskank grens 't gebeed aan Oekraïne. I d'r Twieëde Weltkreeg woeëd get angesj mit Transnistrië gemeind. 't Handelde zich toen uëver e breier sjtök lank tusje de revere d'r Dnjestr en d'r Boeg dat in 1941 veruëverd woar durch de Roemene. Toen kritt 't zinge naam: Transnistrië, waat litterlig aa g'ne uëverziej va d'r Nistru beteëkent.

Besjtuurlige ideling

De besjtuurlige ideling va Transnistrië is geliek aa die va Moldavië. Transnistrië is igedeeld i vieëf rajons, en ligke qua nivo direk unger d'r sjtaat. De hoofsjtad Tiraspol en de sjtad Bender weëde óch op rajon-nivo besjtuurd. 't Lank is wieër opgedeeld in 79 Оращ (Oraş), de sjteëj en de Комуне (Comune), lankroaj. Dees besjtuurlige laag kunt uëveree mit ozze gemingdes. Transnistrië hat óch sjtökker rajon va Moldavië en angesjum. Dit betref deler va de rajons Căușeni en Aneni (i heng va Transnistrië) en d'r rajon Dubǎsari (i heng va Moldavië).

Camenca (Кáменка, Kamenka)
Rîbnița (Рыбница, Rybnitsa)
Dubăsari (Дубоссáры, Dubossary)
Grigoriopol (Григориóполь, Grigoriopol)
Slobozia (Слободзéя, Slobodzeya)

Brón: NL-wiki

Gesjichde

Transnistrië, dat ummer 'n gemingd Sjlavische en Roemeense bevólking haw, behuëde bis 1940 tót de Moldavische ASSR, dat unger de Oekraïense SSR veel. De reveer d'r Dnjestr (of Nistru) woar toen de grensreveer mit de sjtreek Bessarabië, wat noe ungeveër uëvereekunt mit 't hüts Moldavië (oane Transnistrië). D'r diktator Stalin veugde 't sjmal sjtök lank t'n oeëste va die reveer in 1940 bei Bessarabië, dat de Moldavisch Socialistische Sovjetrepubliek woeëd. Ing joar d'r noa, i d'r Twieëde Weltkreeg, woeëd dit gans gebeed unger leiding va d'r fascistische generaal Ion Antonescu geannexeerd durch 't Roemeense leger. Doabei woeëd óch Oekraïens, dös Sovjet-Russisch sjtaatsgebeed, bis aa g'n reveer d'r Boeg igeleëf. Noa d'r kreeg kam dat gebeed wier bei de Sovjet-Unie, en veel 't sjmalle sjtök obbenüts unger de Moldavische SSR. 't Lank bis aa g'ne Boeg, kam wier bei de Oekraïnse republiek.

Roemenië mit 't vuurmalig gouvernement Transnistrië

't Transnistrisch conflik

Betrach Kreeg i Transnistrië veur 't hoofartikel euver dit óngerwerp.

Noa de unaafhankeligheedsverklaring va Moldavië op 27 augustus 1990, veel Transnistrië automatisch unger dat lank. De Sjlavische mieërderheed, de Russe en de Oekraïenesj, wilde neet huëre bei e Romaanssjproakig lank. Doaher reep de Russische mieëwerker Igor Smirnov op 2 september 1990 de Socialistische Sovjet-Republiek Transnistrië oet. Hei op untsjtang 'ne kreeg. I Tiraspol, dat de hoofsjtad va d'r sjtaat woeëd, woar e wichtig contingent van 't Sovjet-leger ('t 14^e leger) gevestig. Dat leger woar in 1992 betrókke bei 'ne kótte kreeg, deë Transnistrië won. In en rungelum de sjtad Tighina, dat noa de ilieëving hernömt woeëd tót Bender, woare de gevechte tusje 't separatistische leger en 't Moldavische leger 't heftigs. Noa dees kreeg sjtang en sjteet 't lank nag sjteets bekank as geïsoleerd republiek noa Sovjet-model.

Politiek

Transnistrië hanteert e eekamersjtelsel vuur de wetgevende mach. 't Parlement is hei d'r Oppesjte Sovjet en telt 43 zedele, deë besjteet oet inne verteëngewöadiger per keesdistrik. D'r president weëd jieëker vieëf jöare gekoaze mit mieërderheed va sjtumme. Bei de verkezinge van 2005 wón de partie vernüjing (Obnovleniye) 'n mieërderheed van 23 zedele, dewiel de regerende partie va Smirnov, Republiek (Respoeblika), sjleëts 13 zedele holde. Igor Smirnov woeëd in 2010 opgevolg durch d'r hütse president Jevgenij Sjevtsjoek, noa dat 'r verleer bei de verkezinge va dat joar. De partie va Sjevtsjoek behoalde 25 va de 43 zedele.
Transnistrië sjteet boavedeen bekank as ee va de letste leng dat geregeerd weëd via e communistisch systeem. Me kint in 't sjtroatbild vöal communistische symboliek truukvinge en óch 't officieel wape en d'r vaan hant 't Sovjet-embleem.

Erkenning en politieke relaties

D'r sjtaat Transnistrië woeëd inkel durch drei anger separatistische regeringe erkend, namelig Zuud-Ossetië, Abchazië en Hoeëg-Karabach. Dat dege zieë op 17 november 2006. De Russische regering erkent officieel neet de republiek, meh sjteunt de sjpeciaal sjtatus die 't noe hat. De regering va Transnistrië wil internationaal erkenning en wil deel oetmake va de Russische Federatie. Die wunsje sjproak de regering oet in 2006 en in 2014 ^[3], tieëdes de Krimcrisis en 't untsjtange de eëvenes separatistische republieke Loehansk en Donetsk in 't oeëste va Oekraïne, oeë de etnische Russe óch i de mieërderheed zint. Op 18 september 2006 sjtemde 97,1% vuur aasjluting bei Ruslank. Vuur Ruslank is Transnistrië politiek va sjtrategisch belang. Zikker noa dat Oekraïne en Moldavië vanaaf 2004 'ne pro-Europese koeësj veure. In 1999 beloafde Ruslank op 'n bei-eenkums va de OVSE, 't centraal Europees samewirkingsverbank vuur zeëkerheed, de Russische militaire truuk te late trekke oet Transnistrië en Georgië. Doa aa hat Ruslank zich evvel neet gehote, vaweënge höar wantrouwe teënge-uëver de (militaire) activitete va de NAVO en de Amerikane i de vuurmalige Sovjetrepublieke en 't kót bei geleëge Roemenië. Ruslank zaat waal de militaire nag sjteets te wille truuktrekke, mits dat 't politiek conflik mit Moldavië definitief weëd opgelos.

Functionere va d'r sjtaat en minsjerechte

Transnistrië gild as 'ne zjwakke sjtaat. 't Lank weëd verdach van 't sjtrucureel sjende va de minsjerechte. Óch de EU haw zich oetgesjproake uëver de touwsjteng in 't lank en de diplomatieke relatie mit Moldavië. ^[4] Minderhede, wie etnische gróppe, weëde dök gediscrimieerd. Zoeë zint de Moldavieësj zint sjtark ungerverteëngewöadig i de politieke participatie. De media is i heng va d'r sjtaat en censuur op informatie, oeë unger óch uëverheedskritische informatie, weëd sjtructureel touwgepas. D'r rechssjtaat gild as beizunger zjwak; politiek gemotiveerde arrestaties zint neet ungewuën en beklagde hant dök geë rech op e normaal proces. Mieërder male, oeë unger in de politieke crisis van 2004, woeëde sjoeële gesjloate vanweënge 't ungerrichte va sjoeëlkenger op 't Roemeens, dat gezieë weëd as sjteunbetuging aa de politieke rivale Moldavië en Roemenië. De protesterende lieërare weëde opgepak. In 2014 woeëd 'ne directeur opgepak va 'n sjoeël die óch gebroekmaak van 't latiens sjrif. Wieër is corruptie en georganiseerde criminaliteet e groeët perbleem in 't lank. Georganiseerde sjmokkel kunt vöal vuur en zelfs d'r Transnistrische sjtaat weëd durch de Oekraïnse regering besjuldig van 't leëvere va wapes aa de pro-Russische rebelle in Oeës-Oekraïne. ^[5]

Economie

Transnistrië is 'n groeëtedeels geïndustrialiseerde regio en is economisch aafhengelig va de groeëte (sjterk verawwerde) industriële bedrieëve die zich gevestig hant i d'r Sovjettieëd. De wapefabriek i Bender (Tighina) en de sjtaalfabriek va Rîbnița zint wieëdoet de wichtigste wirkgevesj i de ganse regio en 't mieëtste weëd verdeend aa export. E anger zieër wichtig bedrieëf is de distilleerderie Kvint, die alcoholische dranke wie vodka en wieën produceert. Óch sjteet 't bedrieëf bekank um zinge wieënbrank, deë weëd verkoch unger d'r naam Brandy. De Transnistrische economie is nag sjterk gekenmerk durch 't communisme. Bedrieëve, meh óch alle anger organisaties wie sjoeële en media, zint i heng van 't sjtaatsbedrieëf Sherrif, dat 'n monopoliepositie hat. Wieër is 't lank aageweëze op hulp va Ruslank, dat 't lank sjteunt middels leninge, subsidies en gaasbevuurradinge. De regering hat evvel de rekeninge va de Russische gaasleverancier Gazprom seër 2007 neet mieë betaald, oeë durch zie mit groeëte sjölde kamp. ^[6]
't Lank is weil 't internationaal neet erkent is, beruch um de georganiseerde criminaliteet, oeë unger geldwasjerie en sjmokkel. In 2005 alling woeëd noa sjtatting 6 miljard aa crimineel geld gewasje.

Fysische geografie

't Lank meet 4.163 km² en is doamit get klinger as Belsj en Nederlands Limburg bei-ee. Wieër velt 't extreem sjmal en langgerekte vorm op. Va noardwes noa zuudoeës mieës d'r sjtaat 202 kilometer. De reveer d'r Dnjestr sjeit Transnistrië va Moldavië, behauve op inkel plaatsje wie Bender en Chițcani. 't Lank litt gemiddeld tusje de 50 en de 200 meter boave zieënivo, mit tuppe bis 260 meter. Dewiel 't noarde heuvelachtig is, wie Moldavië en Oekraïne, is 't zude e plat en deechbevólk gebeed. Hei ligke de sjteëj Tiraspol (135.000 lüj) en Bender (93.000 lüj).

Bevólking

Demografie

Bei de vólkstelling in 2004 woeëde 555.000 minsje geteld. Heiva woar 32,1% etnisch Moldaviër, 30,4% Russisch en 28,8% Oekraïens. Anger minderhede zint Bulgare (2,5%), Jude, Armene, Tatare, Gagaoeze en Wit-Russe. De verdelingva de etnicitete varieert get per gebeed. 'n Poolse minderheed wuënt vuurnamelig in 't Rîbnița-distrik, dewiel de Oekraïnesj doa i de mieërderheed zint. I de rajons Dubǎsari en Grigoriopol vorme de Moldaviësj de mieërderheed. De Russe zint relatief i de mieërderheed i de sjteëj Bender en Tiraspol. 't Dörp Parcani, geleëge tusje Bender en Tiraspol, hat wier 'n absoluut Bulgaars-etnische mieërderheed. Óch is seër d'r census van 1989 'ne touwnaam van 't aatal Russe i Transnistrië te zieë, dewiel 't aatal Moldaviësj significant truukleep. 't Aatal Oekraïenesj blieëf evvel sjtabiel. De letste jöare hat zich de touwnaam va Russe en de truukgang va Moldaviësj gesjtabiliseert.

Etniciteet	Procentueel	Aatal
Moldavisch	32,1%	177.785
Russisch	30,4%	168.687
Oekraïens	28,8%	160.069
Bulgare	2,50%	13.858
Gagaoeze	0,74%	4.096
Dütsjesj	0,37%	2.071
Pole	0,32%	1.791
Jude	0,23%	1.259
Angesj	4,66%	25.890

't Lank hat te make mit 'ne continu bevolkingskrimp. Dit kunt vöaral durchdat juug geë perspectief hant in eige lank en doadurch 't lank verlate met vergrieëzing va de lokaal gemeensjap as gevólg. Dit versjinsel is evvel neet ungewuën in Oeës-Europa.

Brón: Demographics of Moldova, Demographic history of Transnistria

Religie

Vólges de Transnistrische uëverheed is 91% Russisch-Orthodox. I Transnistrië weëd de boew va nüj Russisch-Orthodoxe kirke aagemudig en financieel gesjteund. De kathelieke vorme wieër 'n significante minderheed van 4% in 't noardelige Rîbnița-distrik (dees minderheed besjteet unger anger oet Pole). Óch guëf 't vöal anger religieuze gemingsjappe, oeë unger protestante. Inkel protestantse gemingsjappe, wie de Jehova's getuges, weëde vervólg vanweëge beivuurbild 't verweigere va militaire deens. In 2007 veruëdeelde Christian Broadcasting Network oet de VS de vervólging va kling protestantse gemingsjappe.

Galerie

D'r Dnjestr bei Bender
Zich op Rîbnița
D'r Oppesjte Sovjet i Tiraspol
't Transnistrisch parlement mit sjtankbild va Lenin
Russische soldate bewake de grens tusje Moldavië en Transnistrië
't Leger sjpieëlt 'ne wichtige rol in 't lank

Referenties

Commons

In de categorie Transnistria van Wikimedia Commons zeen media gerelateerd aan dit óngerwerp te vènje

Dit attikel baseert zich groeëtedeels op 't corresponderend Nederlandssjproakig attikel, en waal in dees versie. Wieër is óch gebroekgemaak van 't Dütsj corresponderend attikel en 't Ingelsj corresponderend attikel.

Brónne

Lenj in Europa
Albanië · Andorra · Armenië¹ · Azerbeidzjan¹ · Belsj · Bosnië en Herzegovina · Bulgarieë · Cyprus¹ · Daenemarke · Duutsjlandj · Eslandj · Finlandj · Frankriek · Georgië¹ · Griekelandj · Hongarieë · Ierlandj · Ieslandj · Italië · Kroatië · Letlandj · Liechtenstein · Litouwe · Luxemburg · Malta · Moldavië · Monaco · Montenegro · Nederlandj · Noord-Macedonië · Noorwege · Oekraïne · Oesteriek · Pole · Portugal · Roemenië · Ruslandj¹ · San Marino · Servië · Sjlovenië · Sjlowakieë · Sjpanje · Tsjechië · Turkieë¹ · Vaticaansjtad · Vereineg Keuninkriek · Wit-Ruslandj · Zjwaede · Zjwitserland
Betwis of neet-erkèndj: Abchazië¹ · Hoeg-Karabach¹ · Kosovo · Naord-Cyprus¹ · Transnistrië · Zuud-Ossetië¹
1. Dit landj lik gedeiltelik of gans in Azië meh weurt óm cultureel en historische raejes ouch bie Europa ingedeild.
Zuug ouch: Aafhenkelike gebejer in Europa

[1] ttp://gov-pmr.org/item/6831

[2] ttp://www.citypopulation.de/Moldova.html

[3] ttp://www.trouw.nl/tr/nl/4496/Buitenland/article/detail/3630901/2014/04/08/Transnistrie-wil-zich-aansluiten-bij-Rusland.dhtml

[4] ttps://web.archive.org/web/20150722154502/http://www.europa-nu.nl/id/vi9md74zx5xu/transnistrie

[5] ttps://web.archive.org/web/20160409092850/https://freedomhouse.org/report/freedom-world/2015/transnistria

[6] ttps://web.archive.org/web/20160409092850/https://freedomhouse.org/report/freedom-world/2015/transnistria

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]