Naar inhoud springen

Sergipe

Van Wikipedia

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.


Sergipe
Sjtaot van Brazilië

Code SE
Regio Noordoos
Hoofsjtad Aracaju
Gouvernäör Belivaldo Chagas Silva
Aantal gemeintes 75 (lies)
Opperflaakde 21.915 km²
Inwoeners
Deechde:
2.278.308 (2018)
104/km²
Tiedzaone UTC -3

Sergipe is ein vaan de 27 federaol einhede vaan Brazilië. 't Is de kleinste staot vaan 't land, 't Federaol Distrik neet mètgerekend. Sergipe maak deil oet vaan de regio Noordoos en grens mèt de klok mèt aon Alagoas, d'n Atlantischen Oceaon en Bahia. Hoofstad en groetste stad is Aracaju. Oondaanks zien rillatief hoeg bevolkingsdiechheid leve väöl lui nog vaan de landbouw.

Fysische geografie

[bewirk | brón bewèrke]

Mèt zien 21.195 km² is Sergipe de kleinste staot vaan 't land. 't Is zjus get groeter es de hèlf vaan Nederland, en oongeveer zoe groet wie El Salvador. Same mèt Alagoas is 't d'n insegste Braziliaanse staot dee kleinder is es Nederland of 't Belsj. Door ziene geringen umvaank en ligking kort aon zie besteit de staot veur 't groetste deil oet vlaak liegland of leech heuvelechteg terrein: 85% vaan de groond ligk oonder de 300 meter. 't Klimaot is tropisch mèt e (rillatief) druugsezoen, As volgens Köppen. Nao 't weste touw (in de zoegenaomde sertão of achterland) weurt 't land dudelek druger. Bij aonhawwende aoflandege wind kin 't druugsezoen laanger dore es gebrukelek.

Belaankriekste reviere zien de São Francisco (op de grens mèt Alagoas) en de Sergipe, boe de staot ziene naom aon oontlient.

Umtot Sergipe gein groete bevolking heet, sjik 't mer ach parlementariërs nao 't Hoes vaan Aofgeveerdegde. 't Eige parlemint umvat 24 leie.

Gouverneur is anno 2018 Belivaldo Chagas Silva vaan de middepartij PSD.

Bevolking

[bewirk | brón bewèrke]

Sergipe heet anno 2018 bekaans 2,3 mieljoen inwoeners. De groetste stad is de hoofstad Aracaju. Twiede stad is Nossa Senhora do Socorro, 'n veurstad vaan Aracaju; daarde stad is Lagarto, wat mie nao 't binneland ligk. Aander gemeintes koume (per 2018) neet bove de hoonderddoezend inwoeners oet; in Itabaiana woene bekaans 95.000 lui en São Cristóvão, de aw hoofstad, heet 89.000 inwoeners.

Etnische gróppe

[bewirk | brón bewèrke]

Wie euveral in 't Noordooste zien de pardos (lui vaan gemingk blood) in Sergipe de groetste gróp: 61,08%. Daonao koume blaanke mèt 31,21%, dewijl de zwarte 7,22% vaan de bevolking oetmake. Inheimse zien mèt 0,28% en Aziaote mèt 0,21%.

't Braziliaans Portugees wie dat in Sergipe weurt gesproke vèlt oonder 't Bahiaans dialek. De versjèlle mèt de taol vaan de aander staote in 't Noordooste zien subtiel meh wel huurbaar.

Inheimse taole weure in Sergipe allaank neet mie gesproke.

Exportprodukte vaan Sergipe anno 2012.

Allewel tot 't mieste geld allewijl umgeit in d'n tertiaire sector, is Sergipe nog veur e groet deil op de landbouw geriech. 't Veurnaomste exportproduk is vröchtesap, in 't bezunder vaan appelsene. Ouch weurt hei, wie algemein in 't noordooste, vrij väöl sókkerreet verbouwd. De veeteelt is in vergelieking mèt aander staote koelek oontwikkeld. Mijnbouw weurt op besjeie sjaol gedoon; Sergipe produceert eerdolie, eerdgaas, kalkstein en kalium. In de industrie is veural de productie vaan sjeun belaankriek, al koume de groondstoffe (rubber en leer) veural oet aander staote.

De bevolking vaan Sergipe is wie gans 't noordweste rillatief erm. Bij de volkstèlling vaan 2010 woort de minseleke oontwikkelingsindex (HDI) vasgestèld op 0,665 - oongeveer gemiddeld veur de regio.

De ajdste spore vaan minseleke bewoening in Sergipe stamme vaan oongeveer 9000 v.Chr. Neve minseleke reste en potsjervele vint me hei ouch rotsteikeninge. Archeologe oondersjeie drei precabralijnse culture: de Canindé, de Aratu en de Tupi-Guaranívolker.

Europese intrèsse veur 't gebeed kaom in de loup vaan de zèstienden iew op gaank, in ierste instantie nog neet bij de Portugeze meh bij de Franse. Zij vestegde ziech hei neet definitief meh waore hendeg geïntrèsseerd in 't hout wat dao greujde. Op 't ind vaan d'n iew besloot Portugal de Franse te verjaoge en 't gebeed definitief te kolonisere. Zoe woort op nuijaorsdaag 1590 São Cristóvão gestiech. De stad woort de zetel vaan 't zoezjus oetgegeve kapteinsjap Sergipe, wat direk oonderhureg waor aon Bahia.

In 1637 pakde de Nederlanders de staot; ze wiste häör mer tot 1645 te hawwe. São Cristóvão waor compleet in pojn gelag en Sergipe laog boete 't blikveld vaan gouverneur Maurits, zoetot de staot economisch achter kaom te stoon. Nao 't herstèl vaan 't Portugees gezag bleef 't langen tied rösteg. Pas in 1821, bij decreet vaan keuning Jan VI vaan Portugal, woort de staot gans otonoom.

In 1855 woort de hoofstad vaan São Cristóvão nao Aracaju verplaots. 'n Incident veur de kös vaan Sergipe in augustus 1942, boebij Duitse torpedo's drei Braziliaanse sjeper dege zinke, brach dictator Getúlio Vargas detouw d'n oorlog te verklaore aon de Asmachte en ziech in d'n Twiede Wereldoorlog te minge.

Dit artikel is gebaseerd op, meh neet vertaold oet, de corresponderende Ingelstaolege (in dees versie) en Portugeestaole (in dees versie) artikele.

[bewirk | brón bewèrke]
 
Sjtaote van Brazilië
Vaan van Brazilië
Acre · Alagoas · Amapá · Amazonas · Bahia · Ceará · Espírito Santo · Federaol Distrik · Goiás · Maranhão · Mato Grosso · Mato Grosso do Sul · Minas Gerais · Pará · Paraíba · Paraná · Pernambuco · Piauí · Rio de Janeiro · Rio Grande do Norte · Rio Grande do Sul · Rondônia · Roraima · Santa Catarina · São Paulo · Sergipe · Tocantins


Aafkomstig van Wikipedia, de Vriej Encyclopedie. "https://li.wikipedia.org/w/index.php?title=Sergipe&oldid=470871"