Maranhão

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

Maranhão Sjtaot van Brazilië
Code	MA
Regio	Noordoos
Hoofsjtad	São Luís
Gouvernäör	Flávio Dina
Aantal gemeintes	217 (lies)
Opperflaakde	331.937 km²
Inwoeners – Deechde:	7.000.229 (2017) 21/km²
Tiedzaone	UTC -3

Maranhão is ein vaan de 26 staote vaan Brazilië. De staot, dee nog zjus in de regio Noordoos ligk, grens mèt de klok mèt aon d'n Atlantischen Oceaon, Piauí, Tocantins en Pará. Hoofstad en groetste stad is São Luís. De staot heet nog ummertouw e typisch landbouwkarakter en huurt tot de ermste vaan 't land. Daotegeneuver stèlt 'r 'n groete natuurleke riekdom.

Fysische geografie

Mèt naoventrint 330.000 km² is Maranhão d'n achste staot qua oppervlaakde en in gruutde vergeliekbaar mèt Vietnam. Maranhão berg 'n groete landsjappeleke diversiteit in ziech. 't Noordweste vaan de staot huurt al bij 't Amazonegebeed, al heet oontbossing veur landbouw in d'n twintegsten iew väöl vaan de oersprunkeleke plantegreuj doen verdwijne. In 't noordooste euverheers 'n aander bostyp, gedomineerd door de babaçupalm, die um häör eetbaar olie weurt geëxploiteerd. Ouch hei is väöl bos al gekap of platgebrend. In 't zuie begint 't Braziliaans Hoegland; dao is 't klimaot druger en geit 't de kant vaan de cerrado (savanneland) op.

Door 't tropisch klimaot in e groet deil vaan de staot weurt Maranhão door diverse reviere doorstruimp. De belaankriekste is de Mearim, dee kortbij de hoofstad São Luis e breid estuarium vörmp.

Politiek

Maranhão sjik 18 parlemintariërs nao 't Hoes vaan Aofgeveerdegde. 't Eige staotsparlemint umvat 42 leie. Gouverneur vaan de staot is anno 2018 Flávio Dina vaan de Communistische Partij. Gans dominant is extreemlinks in de staot evels neet; Dina ziene vice-gouverneur, Carlos Brandão, is vaan de centrumrechse Rippublikeinse Partij.

Bevolking

Mèt 'n bevolking vaan zoe'n zeve mieljoen lui is Maranhão de tiende staot vaan 't land. De inwoeners weure maranhenses geneump.

Etnische gróppe

De etnische samestèlling vaan Maranhão is vrij typisch veur 't noordooste. In 2010 gaof 't 68,8% pardos (lui vaan gemingk blood, dèks meh neet per se blaank en zwart), 24,9% blaanke, 5,5% zwarte en 0,7% Indiaone. Allewel tot de Indiaone dus numeriek neet mèt väöl zien, gief 't in Maranhão wel 'n groete diversiteit aon inheimse volker. Ze weure euver 't algemein ingedeild nao taolverwantsjap; zuug daoveur direk oonder.

Taole

De inwoeners vaan Maranhão spreke 't noordoostelek dialek vaan 't Braziliaans Portugees. 't Is ing verwant aon tongvalle oet de naoberstaote, meh väöl vaan de bezunderhede die me in Piauí en Ceará vint ('t zoegeneump noordkösdialek), tröf me hei neet aon.

In Maranhão weure nog e hemfelke inheimse taole gesproke; sommege aandere zien recint oetgestorve. Allemaol hure ze bij de twie groete taolfemilies vaan 't land: de Macro-Jetaole en de Tupitaole. Tot de ierste huren 't Capinayê, 't Canela, 't Krahô, 't Krikati-Timbira en 't oetgestorve Kreye, oonder de twie femilie valle 't Guajá, 't Guajajara en 't Kaapor. Vreuger hadde de Kaapor ouch 'n gebaoretaol, die intösse neet mie weurt gebruuk. Tot slot meint me tot de Macro-Jetaol Gavião, noe in Pará gesproke, zienen oersprunk in Maranhão heet.

Economie

Belaankriekste exportprodukte vaan Maranhão.

Maranhão had in 2014 'ne minseleken oontwikkelingsindex (HDI) vaan 0,678, wat neerkump op 'gemiddeld oontwikkeld'. De staot zit daomèt hendeg oonder 't lendelek gemiddelde; heer waor dat jaor gedeild 24e vaan de 27 federaol einhede. De staot waor wel wijer oontwikkeld tegeneuver 2000 en 2010, wie d'n index 0,476 respectievelek 0,639 bedroog en Maranhão d'n einnaolèste staot waor, en opgezeen vaan 1991, wie d'n HDI op 0,357 stoont en 't zelfs de lèste staot waor. Wie in gans Brazilië is veural de graod vaan oonderwies verbeterd, meh ouch de aander indicatore zien veuroet gegaange.

De economie vaan Maranhão waor in de negentienden iew de sterkste vaan gans Brazilië, meh wie nao 't ind vaan d'n Amerikaanse Börgeroorlog de katoenexport instortde, kaom de staot in 'ne crisis boe 'r noe nog de gevolge vaan dreug. De oontwikkeling woort gestuit door de isolatie; pas vaanaof de jaore zèsteg is me weeg en spoorweeg nao aander staote goon aonlègke. Ouch noe nog geit e groet deil vaan de economie um in de primaire sector. In de landbouw is veural de sojabouw belaankriek; väöl daovaan weurt nao 't boeteland geëxporteerd (veural es veeveur). Daoneve weurt hei ries, cassaaf, mais en d'n al geneumde katoen verbouwd. In de mijnbouw is Maranhão vaan belaank es vindplaots vaan iezererts, bauxiet en goud; hei-in liekent de staot op 't Amazonegebeed. De industrie spits ziech veur e groet deil touw op de productie vaan rouw iezer en aluminium oet die groondstoffe. D'n tertiaire sector greujt, meh besteit veur e groet deil oet toerisme. Sinds de jaore tachteg gief 't bij Alcântara ouch 'ne rakètlanceerbasis.

Historie

De binnestad vaan São Luís.

't Is meugelek tot de Spaonsen oontdèkkingsreizeger Vicente Yáñez Pinzón in 1500 de kös vaan Maranhão al aondeeg. In 1534 woort 't evels toch door Portugal es kapteinsjap gestiech. 't Woort achterein aon diverse edele in lien gegeve, meh tot kolonisatie kaom 't veuriers neet. Dat dege de Franse oetindelek wel: nao jaore vaan oontdèkkingsreize vestegde ze in 1594 'n factorij op 't eiland Upaon-Açu. De kolonie die daoroond oontstoont woort La France Équinoxiale geneump. Zij stiechde dao kortbij ouch 't Fort Saint-Louis en kinne daomèt es stiechters vaan de hoofstad gelle. In 1615 wiste de Portugeze de Franse te verdrieve; noe begóste ouch zij werk te make vaan de kolonisatie. Vaanaof 1621 woorte de kapteinsjappe Maranhão, Pará en Ceará vereineg tot de 'Staot Maranhão'. Dit waor 'n apaarte kolonie, die tot 1774 formeel los bleef vaan Brazilië. De jezuïete woorte in dezen tied ouch actief um 't christendom oonder de inheimse bevolking te verspreie. Vaan 1641 tot 1644 waor Maranhão deil vaan Nederlands-Brazilië. In 1684 waor Maranhão plaots vaan de Beckmanrevolte, 'nen opstand tege 't handelsmonopolie vaan 't koloniaol bewind meh ouch tege de jezuïete.

Nao de inlieving begós ziech in Maranhão 'n plantage-economie te oontwikkele: veur de katoenbouw woorte groete gróppe slave nao 't gebeed gehaold. Heimèt góng de staot demografisch mie op de res vaan 't noordooste liekene. De bevolking greujde heidoor ouch explosief. In de Braziliaansen Oonaofhenkelekheidsoorlog koos Maranhão neet direk de kant vaan d'n opstand; pas in 1823 wis 't leger vaan keizer Peter de Portugeze hei, mèt hölp vaan de Britsen admiraol Thomas Cochrane, oet te drieve. Cochrane, dee es beloening tot markies woort gemaak, bleef daonao in Brazilië woene en woort gouverneur vaan Maranhão.

Umtot in 't zuie vaan de Vereinegde Staote ouch ummer mie katoen woort verbouwd, waor de touwkoms vaan Maranhão e groet deil vaan de negentienden iew oonzeker. In 1838 kaome 't tot 'nen opstand vaan de slave, liberaole en erm lui, bekind es de Balaiada. Nao aonvenkelek succes kierde de kanse wie 't keizerlek leger drop aof woort gesjik. Ouch verloor de beweging steun vaan de liberaole wie ze radicaliseerde. In 1841 waor gans de provincie weer gepacificeerd. Nao d'n oorlog oontwikkelde Maranhão ziech laankzaam vaan 'ne geïsoleerde landbouwstaot tot 'n diverser economie, oonder mie daankzij d'n aonlag vaan 'n modern ziehave in São Luís en spoorweeg wijer 't binneland in.

Bronne

Dit artikel is gebaseerd op, meh neet vertaold oet, de corresponderende Ingelstaolege (in dees verise) en Portugeestaolege (in dees versie) artikele.

Extern links

• Officieel site