Hoes De Dael

Dit artikel is gesjreve in 't Valkebergs. Ómdat 't plaatsgebónge is, maogs doe 't ómzètte nao 't Nuts, es te dit dialek sjpriks.

Hoes De Dael ies 'n landhoes, gelege in 't dal van de Pletsjbaek, ziebeek van de Gelaenbaek, in 't dörp Nut. 'ne Andere, historische, naam ies Hoes Oelsbrook. Brook beteikent: moerassig terrein. Oel zou kènne truukgoon nao 't gesjlach Oensel.
Nao aanlèk van de sjpoorweeg en de autobaan A 76, liek 't landhoes allewiel ingeklemp tösje waeg.

De boew

't Kesjtièlechtig hoes en 't poortgeboew zint geboewd van baksjtein. Opvallend zint de horizontaal sjpeklaoge van mergel in alle gevele en de blök op de heuk. 'n Veurbeeld van Maaslandse sjtiel. In 1830 waor 't 'n umgrach complex rónd 'ne veerkentige cour aan de Pletsjbeek. Allewiel besjteit 't complex oet 3 vleugele rónd 'n u-vörmige binneplaats. 't Poortgeboew haet 'ne torenechtige opboew mèt 'n soort mengsel van zadel- en sjilddaak. Dao zint twiè trapgevele te zeen, woa tösje ziech 'n baogvörmige bekroaning bevingk mèt dao bovenop 'n seervaas en 'ne gevelsjtein oet 1775. Bie 'n renovatie zint de vènstere verbreid.
Binne zint 'n sjouw en tummeraafwèrkinge te zeen in Lewie XV-sjtiel. Nevebie sjteit 'n sjuur mèt 'ne gezjwenkde tuupgevel mèt 't jaortal 1734.

Gesjiedenis

In de 17e ièw woort Hoes de Dael Oelsbrook geneump. 't Waor 'n lièn van de proosdie van 't Sint Servaoskapittel in Mestreech. In 1571 ies sjpraoke van 'ne Wolter van Elsrack, dros van Wittem en sjepe van Aoke, dae daomèt waor beliènd. In 1621 ies jónkhièr Hendrik van Blitterswijk geneump Passart eigenaer. In 1665 geit 't good euver in heng van 't Duutsje adelik gesjlach Von Hartsleben. Dat zal bekans 'n ganse ièw dao blieve wone. In daen tied weurt 't geboew waarsjienlik vernuujd. Door vererving in de vrouwelike lien kump 't hoes aan de baronne Van Elmt, van hoes Dammerscheid in Voelender. In 1735 weurt 't verkoch aan Joppen oet Mestreech. In 1773 ies Nicolaus Strens (drossaard van de graafsjap Gelaen) eigenaer, tot 1920. Nao de Twiède waereldoorlog ies d'r 'n hotel-restaurant in gevestig. Allewiel haet 't landhoes wir 'n woonfunctie.

brón: o.a. Kastelen in Limburg (2005), ISBN 90-5345-269-9