Naar inhoud springen

Hilversum

Van Wikipedia

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.


Gemeinte Hilversum

Veendel vaan Amsterdam

Waope vaan Amsterdam

Gemeinte Hilversum in Noord-Holland

Provincie Noord-Holland
Hoofplaats Hilversum
Börgemeister (lies) Pieter Broertjes (PvdA)
Opperflaakde
– daovan water
46,24 km²
0,67 km²
Inwoeners
deechde:
85.080 (1-4-2011)
1867/km²

Hilversum (Goois: Hullevesum) is 'n plaots mèt steidelek karakter en gemeinte in Noord-Holland, in de landstriek 't Gooi, boevaan ze 't steidelek (verzörgins)centrum is. De gemeinte heet zoen 85.000 inwoeners en 'n oppervlak vaan 26,19 km2, boevaan 0,21 km2 water. Hilversum heet spoorweegverbindinge mèt Amsterdam, Schiphol, Utrei en Amersfoort, en ligk aon de A1 en de A27. Hilversum heet veural in de twintegsten iew beteikenis gekrege es toesstad vaan radio en televisie.

Stadsfuncties

[bewirk | brón bewèrke]

De media zien 'ne veurnaome werkgever veur de stad en de ganse regio. In Hilversum-Noord ligk 't Nederlands Mediapark, boe-in o.m. de NOS, e paar studio's en 'n aontal umroopvereineginge gevesteg zien. De aander umreup zitte op aander plaotse in de stad. Wijer veurzuut Hilversum 't Gooi vaan 'nen hospitaol en vaan versjèllende oonderwies-instèllinge, woe-oonder inkel sjaolegemeinsjappe en de Media-Academie. Aon de ren vaan de stad vint me liechte (zuver) industrie, wie 't Nederlands hoofketoer vaan Nike.

Hilversum heet ouch 'n belaankrieke recreatief functie, door 't väöl greun roontelum. Op sportgebeed is de stad vaan belaank door zien golfclub (ein vaan de awwer vaan Nederland), boe dèks de Dutch Open weurt gespäöld, en door de tennisbaone vaan 't Melkhuisje. Ouch heet de stad 'n amateurvoetbalvereineging, FC Hilversum, die in de Topklasse oetkump.

Stadsgeziech

[bewirk | brón bewèrke]
Raodhoes vaan Hilversum, oontworpe door Willem Dudok

Hilversum, wat iewelaank e dörps karakter had, heet wieneg aw gebouwe. Veural 't straotepetroen en straotnaome wie brink, groest en meent rappelere aon de historie vaan Hilversum es brinkdörp. 't Ajdste gebouw is d'n torie vaan de Nederlands-hervörmde kèrk (vieftienden iew, laat-gotiek; de kèrk weurt Groete Kèrk geneump). Wijer gebouwe vaan veur 1800 zien veural aw boerderije. Wie Hilversum vaanaof de negentienden iew in trèk kaom bij rieke lui, woorte dao ummer mie villa's en landhoezer gebouwd, in alle meugeleke stijle (al nao gelaank d'n tiedgeis). De Katholieke Renaissance brach in 't veural katholiek Gooi groetsjaolege (neogotische) kèrkbouw op gaank; de Vituskèrk oet 1892 vaan Pierre Cuypers is mèt zienen 98 meter hoegen torie de veerde hoegste kèrk vaan Nederland. Aander kèrke vaan rond 1900 zien de ouch al neogotische Slevrouwekèrk oet 1910 en de neorenaissancistische Aajd-katholieke kèrk oet 1889 en Groete Kèrk (boete d'n torie dus) oet 1892.[1] Ouch 't veurmaoleg raodhoes oet 1880, aon de Kèrkbrink, is opgetrokke in neorenaissance.

De bekindste architectuur in Hilversum is evels modernistisch. Vaanaof 1915 wèrkde Willem Dudok in opdrach vaan de gemeinte. 't Hilversums raodhoes (1931; foto) gelt es zien opus magnum. Wijer vint me vaan häöm nog e gemaal en twie begraffenisaula's. Me heet in Hilversum zelfs 'n speciaol wandelroute oetgezat veur zien werke.[2] 'n Aander opvallend gebouw vaan 't modernisme is Sanatorium Zonnestraal vaan Jan Duiker. Nog hiel väöl aander gebouwe oet 't Interbellum (wie de Schouwburg Gooiland en versjèllende radiostudio's) zien hei te vinde.[3] Eint vaan de opvallendste gebouwe oet de lèste jaore is 't Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid ('t museum vaan de Publieken Umroop) oet 2006, vaan Willem-Jan Neutelings en Michiel Riedijk.

Immaterieel cultuur

[bewirk | brón bewèrke]

De inheimse inwoeners vaan Hilversum zien vaanajds roems-katholiek. Petroenheilege is Sint-Vitus, wie in gans 't Gooi. De oersprunkeleke Gooise boerefamilies stoon bekind es Erfgooiers; 't drage vaan 'nen typischen Erfgooiersnaom is 'ne zekere bron vaan trots.

In Hilversum spraok me vaanajds e dialek, wat wie de mieste Gooise dialekte haafum oonder 't Utrechs-Alblasserwaards te plaotse vèlt. 't Dialek waor evels al ind negentienden iew sterk in verval en roond 1950 gooddeils verdwene. E deil vaan de bevolking sprik wel nog dialectisch gekleurd Nederlands. Ei bezunder kinmerk vaan 't Hilversums, de zoegeneumde 'Gooise r', heet ziech via de media intösse euver gans Nederland verspreid.

De naom Hilversum verraojt 'n aw aofkoms, door 't Ingweoons elemint hille 'heuvel'; Hilversum, roond 't jaor 1000 es Hilvertshem opgeteikend, is daan ouch 'nen 'heim tösse de heuvele'. Door zien relatief hoeg ligking is 't Gooi al sinds vreug tije bewoend gewees, umtot 't neet euverstruimde. De kierzij vaan 't woene op dezen erme groond waor tot d'n akkerbouw beperk waor in umvaank. Terf kós hei neet greuje, daorum verbojde en aot me bokend. De veer korrele in 't waope vaan Hilversum verraoje dat nog ummertouw. Wijer heel de bevolking ziech evels veural mèt viehawwerij bezeg - door 't hawwe vaan sjäöp kós Hilversum e centrum vaan de wolproductie weure. 't Vee graasde op versjèllende meinte, die soms wied boete 't dörp, korter in de buurt vaan Huizen en Bussum, laoge. De Hilversumse boere vereinegde ziech in de late middeliewe es de Erfgooiers. Zij hele tot laat in d'n twintegsten iew groete deile vaan de gemeinte in han, en pioneerde ouch bij 't aonplante vaan natuurgebeed.[4]

De wol woort aonvenkelek in Naarden, aajdtieds 't economisch centrum vaan 't Gooi, verhandeld. In de zeventienden iew veranderde dat evels. Vaanoet Amsterdam woort e kenaal gegraove nao 't weste vaan 't Gooi. De Staote vaan Holland sjeide 't weste vaan Hilversum aof en gaove dat aon Amsterdamse hiere in lien; hei woort in 1625 's-Graveland gestiech. Amsterdam groof dao zavel aof veur de bouw vaan de grachtegordel. Hilversum, wat dao hel tege protesteerde, bedóng wel tot 't kenaal woort doorgetrokke tot in 't dörp. Heimèt kraog dit zien eige binnehave; umtot transport in deen tied (in 't weste entans) gooddeils euver water góng, kóste de Hilversummers hun wol noe zelf goon aofzètte. Dit markeerde 'n aonzeenkeleke greuj vaan 't dörp, wat op d'n door belaankrieker woort es Naarden. In 1867 had de gemeinte Hilversum al mie es 6000 inwoeners,[5] bekans drei kier zoe väöl wie Naarden.[6]

In de negentiende iew kaom 't Gooi in trèk bij rieke Amsterdammers die ziech boete de stad wouwe vestege. Hilversum woort in 1874 op 't spoorwegenèt aongeslote, woedoor 't in direkte verbinding mèt Amsterdam kaom. Heidoor begós 't dörp nog väöl sneller te greuje. In 1919 begóste de radio-oetzendinge, woenao Hilversum ummer mier inwoeners góng aontrèkke tot 't 'n middelgroete stad woort. De televisieoetzendinge woorte aonvenkelek in Bussum gehawwe meh kaome door de bouw vaan 't Mediapark tösse 1960 en 1986 ouch nao Hilversum. Nao de bouw vaan de Hilversumse Meent vaanaof de jaore 1970 stagneerde de stad evels.[7]

Gebaore in Hilversum

[bewirk | brón bewèrke]
  1. 't Gooi.info - Kerken - Grote Kerk Hilversum
  2. Staatopdekaart.nl - Dudok route Hilversum (sic)
  3. Hilversum, stad van jonge monumenten (folder vaan de gemeinte)
  4. Gemeente Hilversum - De Erfgooiers
  5. Gemeente Atlas van Nederland, 1865-1870: Hilversum
  6. Gemeente Atlas van Nederland, 1865-1870: Naarden
  7. Gemeente Hilversum - Van Hilvertshem tot Hilversum (bron veur 't bèste deil vaan de paragraaf)
[bewirk | brón bewèrke]
 
Provincie Noord-Holland
Vaan van Noord-Hollandj

Aalsmeer · Alkmaar · Amstelveen · Amsterdam · Bergen · Beverwijk · Blaricum · Bloemendaal · Castricum · Den Helder · Diemen · Dijk en Waard · Drechterland · Edam-Volendam · Enkhuizen · Gooise Meren · Haarlem · Haarlemmermeer · Heemskerk · Heemstede · Heiloo · Hilversum · Hollands Kroon · Hoorn · Huizen · Koggenland · Landsmeer · Laren · Medemblik · Oostzaan · Opmeer · Ouder-Amstel · Purmerend · Schagen · Stede Broec · Texel · Uitgeest · Uithoorn · Velsen · Waterland · Wijdemeren · Wormerland · Zaanstad · Zandvoort

Opgeheve gemeintes

Aafkomstig van Wikipedia, de Vriej Encyclopedie. "https://li.wikipedia.org/w/index.php?title=Hilversum&oldid=456458"