Georges Méliès
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Marie Georges Jean Méliès (Paries, 8 december 1861 – dao, 21 jannewarie 1938) waor 'ne Franse filmpionier en goocheleer.
Méliès woort gebore es zoon vaan 'ne rieke stievelemaker. In 1884 góng heer nao Londe um zien Ingels te verbetere en kaom heer terech bij 't Egyptian Theater, gerund door twie Ingelse goochelere. Dao besloot heer ouch goocheleer te weure, boe heer zien ierste pebliek optrejje had. In 1888, wie ziene pa mèt pensioen góng, verkoch Georges de zaak um dao 't Theatre Robert-Houdin vaan te koupe, e verlaote theater in Paries. Later beweerde heer tot heer op 28 december 1895 eine vaan de lui waor dee de ierste veurstèlling vaan de gebreurs Lumière bijhojsde. Allewel dit neet gans zeker is, is 't wel zjus tot August Lumière in deen tied 'n appartemènt häörde bove Méliès en häöm d'r dus zaw euver kènne höbbe vertèld. Méliès raakde geïnteresseerd in 't koncep en wilde heer ouch zoeget um touw te voge aon ziene show. De gebreurs Lumière weigerde 't evels aon häöm te verkoupe. Via d'n Ingelsmaan Robert W. Paul kraog Méliès illegaal 'ne projector, gebaseerd op de technologie vaan de kinetoscoop vaan Thomas Edison. Op 5 april 1896 kós Méliès in zien theater filmveurstèllinge geve.
Méliès wilde wijer gaon. Nao dee projector te höbbe bestudeerd bouwde heer same mèt Lucien Koster 't apparaat vaan R.W. Paul um tot 'ne filmcamera. Vaanaof mei 1896 maakde heer zien eige films en had heer zien eige productiemaotsjappij. Méliès waor hendeg productief: tösse 1896 en 1912 brach heer mie es 520 filmpkes oet. Daoneve deed heer gans en al zelf. Heer zörgde veur de regie, sjèlderde de decors, bedach trucs en akteerde.
In jannewarie 1897 riechde heer Star Film op en bouwde heer de ierste filmstudio vaan gans Europa in Montreuil (Seine-Saint-Denis). In 1899 begós heer te experimentere mèt kleur en in 1901 wis heer wie filmmontage te gebruke, boemèt heer illusies op film creëerde. Ouch experimenteerde heer mèt superimpositions, boebij mie beelde euver mekaar weure gelag. Zoe vörmde Méliès in zien eintsje 'n orkes in l'Homme Orchestre oet 1900. Heer waor gesjaold in achttiende-eeuwse epiek, wat ouch te zien waor in de films. Heer gebruukde decors en kostuums oet 't theater en leet zien aktäörs aon 't ind vaan 'ne scène buige, mer heer paste ouch speciaal effecte oet 't theater touw op zien films.
In 1902 kaom zien bekinste film oet, Le voyage dans la lune, boe-in 'n gróp weitesjappers nao de maon reis ('ne bekènde scène is de lending vaan de rakèt in 't oug vaan de maon), boe de weitesjappers stuite op vreemp maonmennekes. In 1904 brach heer Le Voyage à Travers l'Impossible (de reis die oonmeugelek te gereize is) oet, mèt 22 menute woersjijnlek de langste film vaan zienen tied. Alletwie de films doen dinke aon de beuk vaan Jules Verne, 'n inspiratiebrón vaan Méliès.
Oondergaangk
[bewirk | brón bewèrke]Tegeliekertied kaom Méliès drachter tot zien films illegaol woorte gekopieerd in de VS. Geer vroog 't autäörsrech aon op 27 december 1902 veur zien eige bedrief Star Film en begós e filiaol in New York City, oonder leiing vaan ziene broor Gaston. Vaanaof 1905 kraog heer 't meuilek. Allewel zien films bis de populairste vaan zienen tied behuurde, kraog d'n theatermaan Méliès, aofhenkelek vaan kèrmisse, concurrentie vaan de ierste cinema's vaan Léon Gaumont en Charles Pathé (de Gebreurs Pathé). De industrie veranderde, mer Méliès kós ziech neet aonpasse. Heer wis neet genóg in te speule op de geëvolueerde smaak vaan zie pebliek. Vaanaof 1911 begós Pathé zien films te vertoene. In 1914 woort zien theater geslote en raakde heer baankrót/
In 1923 waor heer financieel aon de groond. Oet päör gif en oonmach liquideerde heer al de negatieve die heer had.
In 1925 had Méliès alles verlore en wèrkde heer same mèt zien vrouw in 'n kiosk bij de Statie Paries Montparnasse. Roontelum deen tied woort zien reputatie weer herstèld door de surrealiste, die häöm es 'ne surrealistische pionier zoge. Op 16 december 1929 woort d'r zelfs 'ne gala-aovend veur häöm georganiseerd in de bekènde cinema Studio 28. In 1931 woort heer geierd mèt de Franse Legioen vaan Ier en kraog heer 'n appartemènt vaan de staot, boe heer de res vaan zie leve doorbrach. Geld verdeende heer evels emper. Begin 1938 hiemelde her erm, mie es 500 films naolaotend. Zien films zien 'n belaangriek inspiratiebrón gewees veur väöl filmmakers wie D.W. Griffith en Charlie Chaplin.