Weltdeil
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mofers. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
E weltdeil is 'n politieke, cultureel en historische óngerverdeiling vanne werreld. Binne de sociaal geografie besteitj gein eindudige diffenisie, meh de meiste weltdeiler zeen hieël groeate landjmassa's, die politiek gezeen in e tieëntaal aan lenj en staote kónne waere verdeildj. 'n Kleinder landjmassa es e weltdeil is 'n eilandj. Ómringendje eilenj waere meistes ouch toet 't bieligkendj weltdeil geraekendj. Meistes wuuertj de werreld ingedeildj in zeve weltdeiler. Dees zeen, in volgorde van gruuedje:
- Azië (zoeaget 43 608 000 km²)
- Afrika (zoeaget 30 335 000 km²)
- Naord-Amerika (zoeaget 25 349 000 km²)
- Zuud-Amerika (zoeaget 21 069 501 km²)
- Antarctica (zoeaget 13 661 000 km²)
- Europa (zoeaget 10 498 000 km²)
- Oceanië (zoeaget 8 468 300 km²)
De meiste van dees weltdeiler zeen loosligkendje landjmassa's. Tösse Naord- en Zuud-Amerika ligk 'n smaal landjingdje, juus wie tösse Afrika en Azië. Europa is 'n oetzunjering, ómdet 't vaszitj aan Azië. Europa wuuertj aevel dök es 'n apaart weltdeil betrach, ómdet 't 'n sterk aafwiekendje gesjiechte en cultuur haet. Sómtieds waeren Europa en Azië same waal es ei weltdeil gezeen, det Eurazië wuuertj geneump. 'n Anger weltdeil det döks geneump wuuertj is Midden-Amerika, det 'n óngerdeil van Naord-Amerika is.
't Waord "kóntinent" kump oete geologie. Ouchal wuuertj dao döks 'tzelvendje mit gemèndj, 't waord haet 'n get anger meining es 't waord weltdeil. Kóntinente zeen deiler vannen aerdkoosj mit 'n betrèkkelik groeate diekdje en lieëg dichheid, dewiel e weltdeil e deil vanne werreld mit 'n eige cultuur en gesjiechte is. E versjil kan zeen tösse die bei. Bepaoldje eilenj kónne strik genómme neet toet e kóntinent behuuere, meh waere waal toet 't weltdeil geraekendj. Zoea wuuertj Greunlandj waal toet 't weltdeil Europa geraekendj, dewiel 't geologisch gezeen e deil van 't kóntinent Naord-Amerika is. Ouch Ieslandj, det toet gein inkel kóntinent behuuertj, raekentj me meistes toet 't weltdeil Europa.
Toet e kóntinent behuuertj boetedet naeve de landjmassa ouch 't kóntinentaal plat. Dit wuuertj meistes neet toet 't weltdeil geraekendj.