Schouwen-Duivelands
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Schouwen-Duivelands is 't Ziews dialek vaan 't eiland Schouwen-Duiveland in de provincie Zieland.
Wijer indeiling[bewirk | brón bewèrke]
Schouwen en Duiveland waore vreuger twie versjèllende eilen. Subtiel versjèlle tösse de twie gief 't nog ummer. Wijer wiek ouch 't dialek vaan de stad Zierikzee merkbaar aof vaan de aander dialekte, zij 't laank neet zoeväöl wie de stadsdialekte vaan Middelburg, Vlissinge of zelfs Goes. Tot slot steit ouch 't vèssersdörp Bruinisse op ziech, neet zoezier in klaank of grammatica meh wel in woordesjat.
Kinmerke[bewirk | brón bewèrke]
't Schouwen-Duivelands is e vrij modaol Ziews dialek. Alle belaankrieke kinmerke vaan 't Ziews weure gedeild, en zelf heet 't gein groete innovaties of archaïsmes die 't aanders make. Sommege vaan die versjèlle betreffe evels wel dèks veurkoumende wäörd en valle daodoor toch op.
Klaanklier[bewirk | brón bewèrke]
't Wäördsje of 'aof' weurt op gans 't eiland gebruuk. Allein in Zierikzee kump daoneve ouch nog af veur.[1] D'n ierste vörm is 'n Ingweoons relik en daodoor binne 't Ziews 'nen indicator vaan wieväöl invlood e dialek vaan boetenaof heet gehad.
't Wäördsje en verandert nao in.[2] Hei zit gein consequente klaankwèt achter; umtot dit woord hiel väöl veurkump, vèlt 't evels wel op. Dit kump trouwens algemein veur in 't noorde vaan 't taolgebeed.[3]
De transformatie vaan de korte a in 'ne lange, gerunde achterklinker ao is algemein op gans 't eiland: vaolle 'valle'.[4]
Wie dat normaal is in de noordeleke dialekte, kint 't Schouwen-Duivelands twie soorte sjerplang oo. Veur 'n -t weurt dit 'ne centrerenden diftong mèt naoslaag, op aander plaotse is 't 'nen ope monoftong. Me kint daorum groôt en boam.[5]
De zachlang oo oondergeit in de noordeleke dialekte, ouch in 't Schouwen-Duivelands, minder dèks spontaon palatalisatie. Daorum zeet me hei zomer in plaots vaan Walchers zeumer of Zuid-Bevelands zummer.[6]
De korte -o- in e woord wie jo(e)nk weurt op Schouwen bekaans noets geslote ('t is opgegeve veur Noordwelle). Op Duiveland kump dat evels wel veur.[7]
In 't Ziews, mèt oetzundering vaan Goeree-Overflakkee, vèlt de -r- veur 'n -s algemein oet (kes 'keers'). In 't stadsplat vaan Zierikzee gebäört dit evels neet consequent.[8]
Grammair[bewirk | brón bewèrke]
't Voltoejd deilwoord weurt in 't gemein mèt ge- gevörmp (en neet mèt e-).
Vocabulair[bewirk | brón bewèrke]
't Schouwen-Duivelands heet wie alle Ziewse dialekte zien eige vocabulair. E bekind dialekwoord is strao, 'n Schouwse traditie boebij me mèt Ziewse peerd e stök de zie in löp.
Dialekbehaajd[bewirk | brón bewèrke]
't Dialekbehaajd versjèlt per plaots. In Zierikzee sprik al laanger 'n aonzienelek deil vaan de bevolking Algemein Nederlands. In e dörp wie Bruinisse weurt 't Ziews evels nog alum gebruuk. In de jaore negenteg waor toen zelfs nog mie es 90% vaan de joongere Ziewstaoleg.[6] 't Aontal joongere wat mèt 't Ziews opgreujt is sindsdeen evels euveral sterk verminderd; me maag aonnumme tot dat ouch veur dit dörp gelt.
Dialekcultivatie[bewirk | brón bewèrke]
't Schouwen-Duivelands weurt mer beperk op sjrif gebruuk. Henk Blom, oet 't weste vaan Schouwen, sjrijf oonder de naom Endrik columns veur 't hoes-aon-hoesblaad Ons Eiland, die ouch gebundeld woorte oetgegeve.[9] Ieder gaof heer ouch 'ne verhaolebundel oet. 't Biebelbook Ruth versjeen in 2004 in 't 'Noord-Ziews'; hei-aon hadde zoewel vertaolers vaan Schouwen-Duiveland es vaan Tholen en Noord-Beveland mètgewèrk.[10]
In 2016 brach Peter Slager, bassis en tekssjriever vaan de Ziewse (meh Nederlandstaolege) band Bløf, 'n soloplaat oet in 't Schouwen-Duivelands mèt de naom Slik.[11]
Rifferenties[bewirk | brón bewèrke]
- ↑ Dr. Ha.C.M. Ghijsen (red.), Woordenboek der Zeeuwse dialecten. Van Velzen, Krabbendijke, ¹⁰1998: kaart IV
- ↑ Lo van Driel, Taal in stad en land - Zeeuws. Sdu Uitgevers, D'n Haag, 2004: p. 33
- ↑ Ghijsen ¹⁰1998: p. 372
- ↑ Ghijsen ¹⁰1998: kaart V
- ↑ Ghijsen ¹⁰1998: kaarte IX en X
- ↑ 6,0 6,1 De Zeêuwse Taelsite - Tael-info
- ↑ Ghijsen ¹⁰1998: kaart XI
- ↑ Ghijsen ¹⁰1998: kaart XV
- ↑ Endrik. Schouwse stikjes. Boekhandel De Vries, Zierikzee, z.j.
- ↑ Diverse oteurs, ’k Za je dát vertelle... De biebel in ’t Zeeuws. Ruth, Jona, Marcus. De Koperen Tuin, Goes, 2004
- ↑ Streektaalzang.nl - Peter Slager
Extern links[bewirk | brón bewèrke]
- De parabel vaan de Verlore Zoon in 't dialek vaan Renesse