Maaslandse renaissance

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Valkebergs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

Maaslandse renaissance ies 'n Renaissancecultuursjtiel, binne de Maaslandse sjtiel, daterend oet de 17e en 18e ièw, die veural toegepas woort in 't boewe in de sjtreek rónd de Maas, in Zuud Limburg, Belsj Limburg, provincie Luuk, de Voorsjtreek en 't Land van Herf. De Maaslandse renaissancesjtiel volg op de periode van de Maasgotiek (13,14 en 15e ièw).

't Ies 'n deftige en decoratieve sjtiel van boewe, toegepas op hièrehoezer, villa's, hièrehäöf, kesjtièle en kloastersj. Väöl pande, die geboewd zin in de 17e en 18e ièw, drage de kenmerke van de Maaslandse renaissance, meh ouch elemente oet de Maaslandse barok (18e ièw).

Dèks ies 't 'n truukkieke of vervanging van vakwerkboew nao sjteinboew, woabie sjtiel en vörm bewaard ies gebleve (vakverdeiling). De gebruukde materiale zint inheems. Maaslandse kalksjtein, aafkómstig van de berg in de provincie Luuk, bekènd ónder de name helsjtein, blauwsjtein, arduin en Naamsje sjtein. Daoneve weure baksjtein en mergel toegepas. Lambert Lombard introduceerde de renaissance in 't Maasland.

Kenmerke

Gevele kómme (dèks) te röste op 'n hoag plint van helsjtein oet Name, de zoa geneumde Naamse sjtein of blauwsjtein. Aan de bovekant weurt de gevel aafgesjlote door 'n mergelsjteine kroanlies op weus geprofileerde consoles. In 't begin kriege de kruusvènstere en twièleechvènstere 'n umliesting van aafwieselend groate en klein blök blauwsjtein. De horizontaal deile van de natuursjteine keziene weure euver de ganse moer in de vörm van beng doorgetrokke, terwiel de gevel op de heuk weurt gesjlote met hookblök van helsjtein of mergel.

In 't miede van de 17e ièw prefereert me miè einheid in materiaal. Ganse gevele weure dan mèt helsjtein bekleid in 'n bepaalde vakverdeiling. Veurbeelde zin diverse sjtraotgevele in Mestreech en 't gemeintehoes van Bilze.

Tot in de 18e ièw blief 't de mode um de gevelindeiling van baksjtein te combinere mèt grieze helsjtein en/of gaele mergel. In väöl variante. 't Boewe mèt sjpeklaoge ies dao 'n veurbeeld van. De geblokde umliestinge weure dan neet miè toegepas, meh in plaats dao van weure vènstere en deure umlies door rechte blök natuursjtein oet ein sjtök. Dan versjient de verticaal en horizontaal indeiling van de gevel, dèks geinspireerd op de sjtiele en lègkersj in de vakwerkboew.
't Maaslands zaaldaak (ouch: 't Mestreechs dweersjdaak) kènmerk ziech door daakvlakke, die vanoet de veur- en achtergevel oploupe nao 't miede. Hiedoor krieg de gevel 'n horizontaal ing, wat nog ins weurt benaodrök door 'n geprofileerde kroanlies van mergel op consoles. De daakvlakke weure verlevendig door 'n paar groate daakkapelle in de sjtiel van 't hoes.

Veurbeelde

Maison de Batta in Hoei (1575)
Binnesjtad van Mestreech: diverse sjtraotgevele en kloastersj
Kritzraethoes in Zittert (1620)
kesjtièl Eijsde in Èèsjde
Kesjtièl Maer in Maer
Kesjtieël Gebrook (Hoensbroek)
Kesjtieël va Ruyff (1634) (Wellekete)
Curtiushoes in Luuk (1600-1610)
Musée de la Vie Wallonne (17de ieëwse verboewing van middelieëws (1243) Franciscanerkloeëster)
Weuninge in Pepinster en Klaerment (Clermont)
De Commanderie in Sint-Pieters-Voere (1652-1661)
Kesjtièl Vogelsanck
Hoes De Dael (Nut)
Kesjtieël Wiënesraoë (gedeiltelik) in Wienesrao
Kesjtièl van Rullingen
't Subberhuuske op Sub
In Bilze en Peer de veurmalige sjtadhoezer
Borgloon, 't sjtadhoes (Gravenhoes)
Sint Michielscollege in Bree
't Hoes De Sjteine trappe in Remunj (1666)
Hoes De Gouwe liew in Wiek (1704)
Chateau St. Gerlach (1706) en de kloasterkèrk (1720) in Sint Gerlach (Houtem (Valkeberg)