Gebrook (Heële)

Dit artikel is in versjillende Limburgse dialekte gesjreve. Ómdat 't plaotsgebónje is maogs doe 't ómzètte nao 't Breuker, as te dit dialek sjpriks.

---

Gebrook (Hoensbroek) Gewaeze gemeinte in Nederlandj
{{{locatie}}}
Gevörmp	1388
Opgehaeve	1982
Opgegange in	Heële
Provincie	Nederlands Limburg
Hoofplaats	Gebrook
Opperflaakde (bie opluffing)	8,92 km²
– daovan water:	0,11 km²
Inwoeners (kort veur opluffing)	22.670 (1971)
– deechde:	2.541/km²
Lies van börgemeisters

Veur anger plaatse mit deze naam, zuug Gebrook

---

De volgende sectie van dit artikel is gesjreve in 't Sjènnes.

---

kèsjtiel Gebrook

Gebrook (Nederlands: Hoensbroek) is ei dörp in de gemeinte Heële. Bekènd is Gebrook gewoore van 't kèsjtiel Gebrook. Dit kèsjtiel wovan 't oudste deil sjtamt oet 1250, haet mae es 40 kamesj. Gebrook dank ziene naam aan de katholieke graaf Adriaan van Hoensbroek, dae d'r veur zörgde dat de in 1388 verworve hiërlikheid Hoensbroek bie Sjpanje bleef huère.

Aanvankelik waor Gebrook mer ein gans klein dörp. Meh dit verangerde radikaal wie in 1902 door de regering in Den Haag woord besjlaote om Sjtaatsmiene te gaon boewe. Gebrook woort aangeweze om dao de twiëde koel te gaon boewe, de Sjtaatsmien Emma. Noe haet de Emma noats ech in Gebrook gelaege. De Koel haet gans zien besjtaon ömmer op grondjgebied van de gemeinte Haelder gelaege, wobie die gemeinte eigelik veer koele how: de Oranje Nassau I biej de sjtaasje en de Oranje Nassau III en IV in respectievelik Haelderhei en op de Hekseberg. Meh de Emma woord ömmer aangeduid mèt Gebrook of Treebeek es vestigingsplaatsj. Mèt de aanlègk woort begonne in 1908 en in 1913; sjus veur d'r aesjte weltaorlog woort de aesjte koal geproduceerd. De aafveur ging via ein eige sjpaor dat oet Brunssum kaom van de Sjtaatsmien Hendrik, dwaasj door Gebrook via Nöth euver Sjènne nao de have van Stein. De Emma woord in 1975 gesjlaote, en op 't terrein haet nog eine ganse tied ein ongerdeil van de Afcent gezaete. De groate blikvanger, Sjach III van de Emma, is hauverwaegs de jaore '80 gesjloop.

---

De volgende sectie van dit artikel is gesjreve in 't Breuker.

---

Sinds 1982 mak Gebrook deil oet van de gemeinte Heële, dit nao de gemeintelike herindeilinge van dat jaor. 't Awd gemeintehoes aan de Nuujsjtraot is nog bewaard geblieëve, meh is neet mieë i gebroek. In 't dörp is huuj 'ne sjtadsdaelwinkel gevestig, woeë me vuur gemeintelike zake terech kint.

Bie d'r mert sjtaet de klein Sint-Janskirk, de aw parochiekirk. 't Mergele gebuike is in de 14e ieëw geboewd es kapel van 't kesjtieël en nog pès de 18e ieëw wiejer oetgeboewd tot wat 't noe is. Ómdat 't kirkske begin 20e ieëw te klein woert, besjloot 't kirkbesjtuur 'n nuuj groeëter kirk te boewe naeëve de aw: de groeëte Sint-Jan.

Gebrook haat de mieëste erkinde waterbrónne va Nederland. Op 't terrein van Schiffers Food ligke zös brónne, woevan de uëverheid veer erkind haat. Dees brónne zint bekind es de Cornelia, Hebron, Idel en Sifres. De twieë lètsgeneumde zint daonaeëve aoch officieel erkind es mineraalwaterbrónne.

Waope

---

De volgende sectie van dit artikel is gesjreve in 't Mestreechs.

---

De gemeinte Gebrook kraog op 17 augustus 1858 vaan d'n Hoege Raod vaan Adel e waope touwgekind, wat ziech zoe liet umsjrieve:

In lazuur (blauw) 'nen heilege vaan goud, veur ziech hawwend e sjèld vaan zèlver (wit), mèt veer dweersbalke vaan keel (roed), dao-euverheer 'ne liew vaan sabel (zwart), gekroend, getóngk en genageld vaan goud.

't Sjèldsje mèt de liew is 't femiliewaope vaan de hiere vaan (Hoons-)Gebrook, d'n heilege, dee in de besjrieving neet is gespecificeerd (en op de teikening vrouwelek oetzuut), waor oersprunkelek Sint-Jan-d'n-Evangelis, de parochieheilege, dee same mèt 't Breuker femiliewaope op de aw sjepebaankzegele stoont.

Historische inwoenertalle

De volkstèllinge vertèlle veur Gebrook twie verhaole. In de negentienden iew waor 't 'n kwakkelgemeinte, boe 'ne geringe greuj gaw weer teneet woort gedoon door 'ne krimp. Nao 1900, en zeker nao 1909, greujt de gemeinte evels explosief, wie de aander gemeintes in de Oosteleke Koel.

Jaor Aontal Greuj (gans Limbörg) 1830 1.189 -- 1840 1.197 +0,7% (+5,6%) 1849 1.198 +0,1% (+4,3%) 1859 1.223 +2,1% (+4,4%) 1869 1.198 -2,0% (+4,5%) 1879 1.257 +4,9% (+7,0%) 1889 1.204 -4,2% (+6,8%) 1899 1.254 +4,2% (+10,2%)

Jaor Aontal Greuj (gans Limbörg) 1909 1.565 +24,8% (+17,8%) 1920 7.761 +395,9% (+32,6%) 1930 13.618 +75,5% (+25,1%) 1947 16.042 +17,8% (+24,2%) 1956 20.671 +28,9% (+27,3%) 1960 21.670 +4,8% (+7,4%) 1971 22.670 +4,6% (+13,9%)

Opmerking

• In de volkstèlling vaan 1971 zien de inwoenertalle op ganse vieftalle aofgeroond.

Rillatief oontwikkeling vaan 1830 tot 1971

(logaritmische sjaol; x₁₈₃₀=100)

Greun: Gemeinte Gebrook
Blauw: Provincie Limbörg