John Adams (componis)
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
- Dit artikel geit euver John Coolidge Adams. 't Gief ouch 'nen Amerikaanse componis mèt de naom John Luther Adams.
| John Coolidge Adams | |||
| |||
| Gebore | 15 fibberwarie 1947 | ||
| Landj | Vereinegde Staote | ||
| Sjtielperiood | minimalisme, posmodernisme | ||
| Belankrieke genres | opera, orkesmeziek, kamermeziek | ||
| Invlood van | Steve Reich, Philip Glass, jazz | ||
| Invlood op | diverse, o.m. Michel van der Aa | ||
| Lies van componiste | |||
John Coolidge Adams (Worcester, Massachusetts, 15 fibberwarie 1947) is 'nen Amerkaanse componis. Heer greujde ind jaore zesteg en begin jaore zeveteg op in de minimalistische traditie. Ind jaore 1970 braok heer door mèt werke in 't minimalidioom wie China Gates (1977) en Shaker Loops (1978). In de jaore 1980 evolueerde ziene stijl evels tot get wat me soms post-minimalisme is goon neume. Mèt d'n opera Nixon in China (1987) vestegde heer internationaol ziene naom; versjèllende opera's zouwe volge. Ouch zie vioolconcert (1993) weurt dèks gespäöld. Adams weurt gezeen es eine vaan de mies veuraonstoonde componiste vaan d'n huiegen tied en wis mie es eine kier controverse op te wèkke.
Leve
[bewirk | brón bewèrke]John Adams woort gebore in Massachusetts en brach zien jäög door in versjèllende staote in New England. Zien exame haolde heer aon Concord High School in Concord, New Hampshire. Ziene pa lierde häöm klarinèt speule, 'n instrumint wat 'r later bij Felix Viscuglia, klarinèttis van 't Boston Symphony Orchestra, wijer lierde.
Adams begós op zien tiende mèt componere en hoort es daartien- of veertienjaorege veur 't iers ziene meziek speule. Nao zien insjrieving op Harvard (in 1965) studeerde heer compositie bij Leon Kirchner, Roger Sessions, Earl Kim en David Del Tredici. Op Havard dirizjeerde heer 't Bach Society Orchestra en waor heer reserveklarinèttis bij zoewel 't symfonieorkes es de Boston Opera. In 1972 haolde heer ziene master (nao sinds 1969 al bachelor te zien).
Datzelfde jaor góng heer lesgeve op 't conservatorium vaan San Francisco, boemèt heer zie werkterrein vaan New England nao Californië verlag. Heer zouw de positie tot 1984 hawwe. Op dat conservatorium wèrkde heer ouch in 'nen elektronische studio, boe heer zienen eige synthesizer bouwde. In 1975 deeg heer veur 't iers e werk op de plaat zètte, naomelek American Standards, wat heer twie jaor ieder had gecomponeerd. Vaanaof 1977 evels begós de productie good op gaank te koume, mèt 'n aontal noe nog väöl oetgeveurde werke wie de pianostökker China Gates en Phrygian Gates en 't striekseptet Shaker Loops (1978, in 1983 umgewèrk vur striekorkes). In de jaore tachteg bouwde heer ziene naom oet mèt stökker wie Harmonielehre en Short ride in a fast machine, e populair stök veur konzèrs mèt te opene.
'n Nui fase en 'ne groete sprunk nao veure in zienen internationaole naom beteikende zienen iersten opera, Nixon in China oet 1987, op e libretto vaan Alice Goodman. Bezunder waor oonder mie tot d'n opera 'n gebäörtenis oet 't recint verleie besjrijf, naomelek de koms vaan d'n toenmaolegen Amerikaanse president Richard Nixon nao 't China vaan Mao Zedong. Dit recept zouw heer nog e paar kier herhole, beveurbeeld in The Death of Klinghoffer (1991) en Doctor Atomic (2005), euver Robert Oppenheimer en 't Manhattanprojek. Toch bleef heer ouch in dees jaore instrumentaol werke componere; neve 't al geneump vioolconcert oet 1993 gaof 't oonder mie Halleluja Junction oet 1996 en 't striekkwartèt Fellow Traveler veur 't Kronos Quartet.
John Adams ziene zoon Samuel Carl Adams is ouch componis.
Stijl
[bewirk | brón bewèrke]Op compositieles woort Adams groetgebrach mèt 't serialisme, 'ne stijl dee häöm neet beveel. Heer umsjreef dit zelf es 'e mausoleum boe v'r toenreekse bij Webern tèlde'. De groete bevrijing waor veur häöm de kinnesmaking mèt 't book Silence vaan John Cage, wat ziech fundamenteel vraoge stèlt euver wat meziek is. Toch heet Adams de stijl vaan Cage neet euvergenome. In plaots daovaan raakden 'r in de jaore 1970 ummer mie euvertuig tot de tonaliteit, of entans de diatonie, e natuurlek gegeve waor en 'bekierden' 'r ziech tot de minimal music.
In d'n tied tot heer daomèt begós waore Steve Reich en Philip Glass dao al jaore mèt bezeg. Zèt me Adams ziene meziek aof tege die twie awwer meisters, daan vèlt op tot 'r ziech mie dynamisch oontwikkelt, tot 'ne zekere climax weurt bereik. (Noe moot weure opgemerk tot zeker ouch Glass dit later is goon doen.) Umtot Adams zien werke ouch neet zoe naodrökkelek vaan herholinge gebruuk make wie die vaan Reich en Glass, heet me ziene stijl wel post-minimalistisch geneump. Adams zelf sprik liever vaan 'post-stijl'.
John Adams liet ziech evegood inspirere door aander genres es de klassieke meziek. Zien awwers waore allebei jazzmusici en in zien jäög heet heer, wie edereine vaan zien generatie, popmeziek gehuurd. Zoe'nen invlood vèlt beveurbeeld te hure in Grand Pianola Music. Adams vint 't gei probleem tot heer 't minimalisme neet zelf heet bedach: heer vergeliek zien positie mèt figure wie Bach, Brahms en Mahler, die ouch aon ' t ind vaan e tiedperk stoonte.
Receptie
[bewirk | brón bewèrke]Euver 't algemein weurt Adams zie werk positief beoerdeild en gerekend tot 't belaankriekste vaan de moderne meziek. In 1995 won heer de Grawemeyer Award in compositie veur zie vioolconcert, in 2003 won heer de Pulitzerpries veur zie werk On the Transmigration of Souls, in bedink aon de slachoffers vaan 11 september.
Sterk verdeilend bleke zien opera's te zien. Nixon in China lokde aon de linkerkant koedheid oet um 't portrettere vaan president Nixon, dee es d'n oondäögdelekste president woort gezeen dee de VS oets had gehad, en lokde evegood aon de rechterkant proteste oet um 't deneerzètte vaan Mao, in de ouge vaan väöl lui eine vaan de ergste dictators oet d'n twintegsten iew.
Groeter kritiek kreeg evels The Death of Klinghoffer oet 1991. In dezen opera, dee d'n terroristischen aonval vaan de PLO op 't cruisesjeep Achille Lauro besjrijf, weurt d'n doed vaan de juudsen Amerikaon Klinghoffer oetgebeeld. Versjèllende lui, neet te lèste Klinghoffer zien dochters, zaoge dao antisemitisme in. Nog in 2014 zörgde 'n opveuring vaan Klinghoffer in New York veur groete controverse. Adams en Alice Goodman, de librettiste, höbbe oontkind tot d'n opera 'n antisemitische laojing heet, en väöl lui oet de cultuurwereld höbbe 't veur ze opgenome.
Werke
[bewirk | brón bewèrke]- Opera's etc.
|
|
- Orkeswerke
|
|
- stum en orkes
|
|
- kamermeziek
|
|
- Aander ensemblewerke
|
|
- Koerwerke
|
|
- Band en elektronica
|
|
- Piano
|
|
- Filmpartiture
|
|
- Bewèrkinge
|
|
Bronne
[bewirk | brón bewèrke]Dit artikel is veural gebaseerd op 't corresponderend Ingelstaoleg artikel, en wel in dees versie.