Hoeksche Waard

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

Gemeinte Hoeksche Waard

Hoofplaats

Charlie Aptroot (VVD)

Opperflaakde
– daovan water

323,69 km²
54,76 km²

Inwoeners
– deechde:

87.614 (1-8-2020)
326/km²

D'n Hoeksche Waard is 'n gemeinte en e gebeed (weerd) in 't zuie vaan de Nederlandse provincie Zuid-Holland, zuielek vaan Rotterdam en westelek vaan Dordrech. De gemeinte, ein vaan de groetere in de provincie, besleit zoeget 269 km² landoppervlak en umvat neve d'n eigeleke weerd ouch 't eiland Tiengemeten. De bevolking bedreug good 85.000 inwoeners. Hoofplaots en groetste plaots is Oud-Beijerland. Sinds 1 jannewarie 2019 vörmp 't gebeed ein gemeinte.

Kerne

De gemeinte umvat de kerne Goidschalxoord, Goudswaard, 's-Gravendeel, Heinenoord, Klaaswaal, Maasdam, Mijnsheerenland, Nieuw-Beijerland, Numansdorp, Oud-Beijerland, Piershil, Puttershoek, Strijen, Strijensas, Westmaas en Zuid-Beijerland.

Daoneve gief 't nog diverse naobersjappe en gehuchte, soms vaan aonzieneleken umvaank, te weite Blaaksedijk, Bommelskous, Brabersweg, Cillaarshoek, Greup, Hitsertse Kade, Keizersdijk, De Klem, Kuipersveer, Maasdijk, Mariapolder, Middelsluis, Mookhoek, Nieuwendijk, Oosthoek, Oudendijk (Goudswaard), Oudendijk (Strijen), Oudesluis, Reedijk, Schenkeldijk, Schuring, Sint Anthoniepolder, Steenplaats, Vuurbaken, De Wacht, Westdijk, Zinkweg, Zuidzijde, Zwanegat en Zwartsluisje. Ouch op Tiengemeten is 'n naobersjap. De bebouwing vaan Mookhoek en Schenkeldijk same functioneert min of mie wie e klei dörp.

Historie

't Gebeed vaan de huiegen Hoeksche Waard kós al in de Romeinsen Tied bewoening. Die concentreerde ziech roond de Maos, die in dezen tied door 't gebeed leep (de Binnebediekde Maos, e laankwerpeg meer in d'n Hoeksche Waard, is dao 'n euverbliefsel vaan). Nao 't vertrèk vaan de Romeine is 't gebeed tijelek oonbewoend; pas roond 800 kump hei weer permanente bewoening. In 't begin woort 't gebeed nog neet bediek, meh woorte terpe ('hille') opgeworpe; de plaotsnaom Piershil rappeleert dao nog aon.

De watersituatie waor in dezen tied gans aanders. Roond 1400 waor de huiege Hoeksche Waard verdeild euver versjèllende gebeje, veur e deil nog neet ingediek. 't Weste bestoont gooddeils oet slikke, meh 't gaof ouch al 'ne polder, Strienemonde. Dit gebeed woort in 't ooste begrens door de middeliewse Maos (zuug bove) zoewie door de Striene - iejer e revierke wat in de Maos oetmundde, nao 't opebreke vaan 't Harinvliet 'nen ope zie-erm. In 't midde laoge ouch slikke, mèt de Maos in oos-wesriechting middedoor loupend. Nao d'n aonlag vaan de Maosdam evels struimde dee Maos al neet mie. Dezen dam hóng same mèt de Groete Waard, 'ne zier groete polder (deils collectie awwer polders), gooddeils op Hollands gebeed meh verboonde mèt 't vasteland vaan Noord-Braobant en mèt Dordrech es hoofplaots. Dit waor 't oostelek deil vaan d'n Hoeksche Waard; belaankriekste plaots dao waor Strijen.

Op 18 november 1421 woont de Sint-Elisabethsvlood plaots. Heibij leep de Groete Weerd gans oonder, en ouch de polder Strienemonde verdween, zoe good wie de dörper op de hille ouch oonderlepe. Allein twie polders noordelek vaan de Maos, de Sint Anthoniepolder en de polder Oud Bonaventura, euverleefde de vlood. Door de vlood veraanderde ziech de waterhoeshawwing: diverse nui waterluip oonstoonte. 't Hollands Diep, al te breid en deep veur weer te bedieke, braok de band mèt Braobant, en d'n Dordtse Kil creëerde ouch 'ne waterloup tösse Strijen en Dordrech. Maos en Striene evels gónge noe verzande. 't Gebeed roond Strijen en Maasdam kós weer weure ingepolderd, en ouch in 't weste waor bedieke 'n optie. Zoe oontstoont Oud-Beijerland, geneump nao de Beierse graove die toen ouch euver Holland heersde. 't Gebeed zuielek daovaan leet neet laank op ziech wachte, wie de Korediek woort aongelag. 't Midde, 't gebeed roond Klaaswaal, kaom in de zèstienden iew in cultuur; 't zuielek gebeed, roond Numansdorp, mós tot de zeventienden iew wachte. Heimèt waor de Hoekse Waard gooddeils compleet, al móste sommege klein gebeje nog get laanger wachte. Vaanaof de zeventienden iew, meh veural in de negentienden iew, góng me ouch Tiengemeten inpoldere.

Herindeilingshistorie

D'n Hoeksche Waard bleef (gooddeils) vaan herindeilinge versjoend tot 1984, wie 't aontal gemeintes woort trökgebrach vaan veertien tot zès. Dat woorten 'rs in 2009 vijf, wie 's-Gravendeel woort opgeluf. Discussies euver de vörming vaan ein gemeinte Hoeksche Waard lepe al roond 't jaor 2000, meh de gemeintes waore dao toen neet veur te vinde. In de loup vaan de jaore tien veraanderde dit. Op 1 jannewarie 2019 woort de bestuurleke vereineging vaan de ganse weerd 'n feit.

Hoeksche Waard (sinds 2019)

Binnenmaas (1984-2019)
- 's-Gravendeel (tot 2009)
  - De Mijl (deils; tot 1856)
  - Wieldrecht (klei deil; tot 1856)
- Heinenoord (tot 1984)
  - Goischalxoord (tot 1855)
- Maasdam (tot 1984)
  - Cillaarshoek (tot 1832)
  - Sint Anthonypolder (tot 1832)
- Mijnsheerenland (tot 1984)
- Puttershoek (tot 1984)
- Westmaas (tot 1984)
Cromstrijen (1984-2019)
- Klaaswaal (tot 1984)
- Numansdorp (tot 1984)
Korendijk (1984-2019)
- Goudswaard (tot 1984)
- Nieuw-Beijerland (tot 1984)
- Zuid-Beijerland (tot 1984)
Oud-Beijerland (tot 2019)
Strijen (tot 2019)
- Strijensas (tot 1855)

Politiek

De raod vaan de gemeinte Hoeksche Waard besteit oet 37 zetele. De verkezinge lieverde veur 2019 de volgende raod op:

Partij	Zetele
CDA	8
Lokalen Hoeksche Waard	7
SGP	6
VVD	4
D66	3
GroenLinks	3
ChristenUnie	2
PvdA	2
Cromstrijen 98 HW	1
HWSP	1

Börgemeisters

Oondaanks zie kort bestoon heet de gemeinte al veer börgemeisters gehad. Dit kump umtot twie locobörgemeisters achterein um gezoondheids- en aander privéreies tröktraoje.

ambstied	naom	partij	opmerkinge
1 jannewarie - 31 miert 2019	Peter van der Velden	PvdA	woernummend
1 aprèl - 18 december 2019	Govert Veldhuijzen	CDA	woernummend
19 december 2019 - 30 miert 2020	Jan Pieter Lokker	CDA	woernummend
31 miert 2020 -	Bram van Hemmen	CDA

Insignes

't Waope vaan de gemeinte liet ziech zoe besjrieve:

Gedeild mèt 'ne zuim vaan sinopel (greun): rechs (links veur wee 't sjèld bezuut) vaan goud mèt 'ne golvenden dweersbalk vaan lazuur (blauw) mèt bove twie adreaskruiskes vaan keel (roed) en oonder nog 'n andreaskruiske vaan 'tzelfde; links (rechs veur wee 't sjèld bezuut) sjuins geroet vaan zèlver en lazuur. 't Sjèld gedèk door 'n viefblaojetege kroen vaan goud en gehawwe door twie liewe vaan 'tzelfde, genegeld en getóngk vaan keel.

De drei andreaskruiskes zien 't aajd waope vaan de hierlekheid en gemeinte Strijen. De golvenden dweersbalk steit veur de Binnebediekde Maos; dit symbool kaom ouch al veur in 't waope vaan de gemeinte Binnenmaas. De sjuinse roete zien 't waope vaan Beiere en verwieze nao de drei Beijerlande, die dit ouch in hun waope hadde. De naom en 't symbool laote ziech droet verklaore tot de hertoge vaan Beiere in deen tied ouch graove vaan Holland waore. De greune zuim, dee ouch al in 't waope vaan Binnenmaas stoont, steit veur de rinkdiek um alles heer.

't Waope woort op 20 november 2019 door d'n Hoege Raod vaan Adel verliend.^[1]

't Watersjap Hoeksche Waard, wat tot 1978 bestoont, had 'n aander waope: geverendeild vaan Holland, Strijen, 't Land vaan Putten en Oud-Beijerland.^[2]

Aonzien

Monuminte

Umtot 't gebeed pas vaanaof de late vieftienden iew weer in cultuur kaom, vint me in d'n Hoeksche Waard gein gotische dörpskèrkskes. Euver 't algemein zien de dörpskerne neet zoe monumintaol, al gief 't dèks nog wel 'n pittoreske dörpsstraot. De ganse gemeinte kint anno 2020 169 rieksmonuminte; allein Goudswaard, Mijnsheerenland en Oud-Beijerland höbben 'rs mie es twinteg. De mieste monuminte zien boerderije, meules of losse hoezer.^[3]

Landsjap

D'n Hoeksche Waard besteit veur 't groetste deil oet kleinsjaoleg polderlandsjap, wat mèt zien krom dieke organisch aondeit. Oondaanks d'n aonlag vaan d'n A29 en 't HSL-trajek (wat hei trouwens gein statie heet) is dit landsjap nog rillatief oongesjonde. Aon väöl vaan die dieke concentreert ziech lintbebouwing in naobersjappe (zuug bove). Wie op wel mie plaotse in Holland euverheers de veeteelt, zoetot 't landsjap gooddeils besteit oet greun weie. 't Opvallendste illemint in 't landsjap is de Binnebediekde Maos, 'n aw revierbèdding die plots liek te beginne en oet te sjeie en zoedoende wie e laankgerèk meer in 't land ligk.

Mèt de klok mèt weurt d'n Hoeksche Waard umzuip door d'n Awwe Maos in 't noorde, d'n Dordtse Kil in 't ooste, 't Hollandsch Diep en 't Haringvliet in 't zuie en 't Spui in 't noordweste. Tösse de Waard en Tiengemeten struimp 't Vuile Gat.

Natuur

Aon de zuidkant gief 't nog 'n aontal slikke die neet zien bediek. Vreuger woort de natuur dao bepaold door 't tij en 't brak water. Sinds de aofsleting vaan 't Haringvliet is 't water dao zeut en steit 't stèl, wat aander soorte aontrèk.

Tiengemeten, vreuger in gebruuk es landbouweiland, is in de jaore negenteg en nul oontpolderd en tot natuurrizzervaot oontwikkeld, veural mèt de bedoeling 'n käör aon vogelsoorte aon te trèkke. 't Eiland is ope veur bezeukers en trèk veural in 't vreugjaor en de zomer väöl toeriste.

Cultuur en bevolking

Oondaanks de kortbij ligking vaan Rotterdam en Dordrech is d'n Hoeksche Waard gooddeils versjoend gebleve vaan wiedgaonde versteideleking. Allein Oud-Beijerland is nao d'n Twiede Wereldoorlog ech verveursteidelek; in de res vaan 't gebeed zien de dörpsgemeinsjappe gooddeils intak gebleve. Dit heet ziene weerslaag op de cultuur en volksaard.

Taol

In d'n Hoeksche Waard is 't traditioneel Zuid-Hollands nog laank bewoerd gebleve. Nog ummer kin me, veural oonder de aw generatie, in väöl dörper nog Hoeksche Waards hure praote. Door hun zuieleke ligking vertuine dees dialekte neet allein sterke euvereinkomste mèt aander aajd-Hollandse dialekte (wie 't Katwijks), meh ouch affiniteit mèt 't Ziews. 't Bèste bestudeerd is 't dialek vaan Oud-Beijerland.

Religie

D'n Hoeksche Waard is e sterk prottestants-christelek gebeed, mèt e groet aondeil bevindelek grifformeerde. Veural 't weste vaan 't gebeed is dao sterk in: in de veurmaolege gemeinte Korendijk waor de SGP de groetste partij in de raod mèt zeker e kwart vaan de stumme.