Generaliteitslen
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
De Generaliteitslen waore de gebeje die bij de Rippubliek vaan de Zeve Vereinegde Nederlen hoorte meh gein eige Staote hadde. Ze stoonte oonder direk bestuur vaan de Staote-Generaol, boe ze zelf gein stum in hadde.
De Generaliteitslen waore veural roems-katheliek en waore in de lèste fase vaan d'n Tachtegjaoregen Oorlog op de Spanjole vereuverd. Ze waore gemeinelek deil vaan e groeter gebeed, wat veur de res nog in Habsburgse han waor. Daobij hadde de len boe ze deil vaan waore in 1579 de Unie vaan Utrei neet geteikend; ze hadde ziech dus neet oet hun eige bij de Rippubliek aongeslote. In 't kerngebeed vaan de Rippubliek zaog me de Generaliteitslen es bufferzone nao de Spaonse, later Oosteriekse Nederlen. Ze woorte gebruuk es wingewes, boe zwoer belastinge op woorte geheve. Aon d'n andere kant waor 't Staots beleid hei e stök tolleranter es in de naoberlen; in de praktiek heersde hei godsdeensvrijheid, die 't oonder de Habsburgers absoluut neet gaof.
Neet euveral in de Generaliteitslen waor de mierderheid katheliek: in groete deile vaan Staots-Vlaondere waor en is me protestants. Ouch waore sommege aander plaotse en regio's in de Nederlen katheliek, zoonder tot die hun otonomie verlore. Allewijl huurt 't euvergroet deil nog ummertouw bij Nederland.
Mèt de Franse invasie vaan 1795 en de instèlling vaan de Bataafse Rippubliek verdwene de Generaliteitslen. Staots-Braobant woort noe es Bataafs-Braobant e volweerdeg gewes, de res woort bij Fraankriek geveug.
Euverziech
[bewirk | brón bewèrke]De Generaliteitslen waore:
- Staots-Vlaondere, zoeget 't modern Ziews-Vlaondere (noe bij de provincie Zieland);
- Staots-Braobant, 't bèste deil vaan wat noe Noord-Braobant is, plus de Twiehieregheid vaan Mestreech (inclusief de Èlf benk vaan Sintervaos), 't graofsjap Vroenhove en de Redemptiedörper;
- Staots-Euvermaos, e groet deil vaan Zuid-Limbörg. Pas sinds 1661 woort dit gebeed definitief tösse de Hollenders en de Spanjole verdeild.
Vaan 1594 tot 1619 ouch:
- Wedde en Westerwolde, later bij Groninge
Sinds de Vrei vaan Utrech in 1713 umvatde de Rippubliek ouch nog:
- Staots-Bove-Gelder, de stad Venlo en get enclaves in Midde-Nederlands-Limbörg
Staots-Euvermaos, Staots-Bove-Gelre en de enclaves vaan Staots-Braobant weure same veur 't euverziech wel ins Staots-Limburg geneump. Dit is neet zjus; oonder Limbörg verstoont me toen 't hertogdóm Limbörg, en dat waor de gansen tied in Habsburgde han.
Ouch Drenthe had gein stum in de Staote-Generaol: mèt 1% vaan de landsbevolking en mer ein stad woort 't neet es volweerdeg gewes gezeen. 't Had evels wel zien eige Staote en waor daomèt gei Generaliteitsland. Groete stökker land die noe bij Nederland hure, hoorte neet bij de Rippubliek, ouch neet bij de Generaliteitslen. Dit gol veur Remun en Zittert en hun direkte umgeving, meh veural veur versjèllende stäötsjes in 't Midde-Nederlands Revieregebeed.
Bron
[bewirk | brón bewèrke]Dit artikel is vrij vertaold oet 't corresponderend Nederlandstaoleg artikel, en wel in dees versie.