Geldere
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Breuker. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
| Gelderse vaan | Kaart |
|---|---|
|
|
| Basisgegaeves van Geldere | |
| Bundesland: | Nordrhein-Westfalen |
| Regieringsdistrik: | Düsseldorf |
| Landsjapsverband: | Niederrhein |
| Oppervlak: | 96,97 km² |
| Inweunesj: | 33.841 (31 dec. 2015)[1] |
| Bevólkingsdichde: | 349 Inweunersj/km² (2015) |
| Hoeëgte: | 27 m. ü. NN |
| Poscodes: | 47608 |
| Netnummersj: | 02831, 02832 (Lüllingen, gedeiltelik), 02838 (Kapellen) |
| Kfz-Kenteike: | KLE |
| Gemingdesjleutel: | 05 1 54 012 |
| Officieel website: | www.geldern.de |
| Politiek | |
| Burgemeister: | Sven Kaiser (CDU) |
Geldere (Duutsj: Geldern; Nederlands (veraoderd): Gelre, Gelder(en)) is 'n sjtad in 't weste van d'r Duutsje deilsjtaat Noordrien-Wesfale, in 't distrik Kleef. Geldere likt aan de Niers, óngevier twintig kilomieëter noordwestelik va Venlo. De sjtad hat mieë as 33.800 inweunesj. 't Revierke de Niers struimp hei doorheer.
Bie de sjtad huëre de deilgemeintes Hartefeld, Kapellen, Lüllingen, Pont, Veert, Vernum en Walbeck.
De Nederlandse provincie Gelderland is geneumd nao de sjtad. Dees provincie is d'r opvolger van 't historisch hertogdóm Gelder, dat rónd Geldere is óntsjtange.
Historie
[bewirk | brón bewèrke]De vestiging Gelre waert vuur 't ieësj vermeld in 'n document oet 't jaor 812. Naeëve d'r naam Gelre goof 't nog versjejje anger variante, zoeëwie Gielra, Gellero en Gelera. Aan de Niers woert 'ne börch geboewd, woe de sjtad Geldere róntelóm óntsjtóng.
D'r graaf Gerard III va Wassenberg beneumde zich in 1096 tót graaf va Gelder. 't Graafsjap Gelder zou zich in de volgende ieëwe weus oetbrejje. In 1229 kreeg Geldere sjtadsrechte en woert 'n moer óm d'r börch geboewd. De grave en vanaaf 1339 de hertoge va Gelder vestigde zich bis 1347 in de sjtad, die de wichtigste waor in 't Gelders Uëverkerteer. Alle hujige deilgemeintes, mit oetzóngering va Hartefeld, hoert bie 't Uëverkerteer. In 1543 kaom de sjtad mit de res van 't hertogdóm Gelder doer 't Traktaat va Venlo aan d'r Karel V en daomit bie de Zujelike Nederleng. De sjtad zou dao bis 1703 blieve, mit 'n óngerbraeëking va 1578 bis 1587, wie de sjtad in heng van d'r opsjtand waor.
In 1703, 't driede jaor van d'r Sjpaanse Successiekreeg, bombardeerde 't kuëninkriek Pruusjes de sjtad mit zjwaor artillerie en woert 't oeteindelik veruëverd. Bie de Vrieë van Utrech in 1713 woert bepaald dat de sjtad en 't vreuger Uëverkerteer bie Pruusjes zouwe kómme. Wie de sjtad weer vuur 't groeëtste deil hersjtèld waor van 't bombardement (vuur 'n deil mit geld van d'r kuëning va Pruusjes), óntplofde in 1735 'ne kroettoeëre en waor 't groeëtste deil van de sjtad vuur d'r twieëde kier verweus. Vanaaf 1871 hoert Geldere mit de res va Pruusjes bie 't Duutsj Riek, aafgezieën van de Franse bezètting va 1794 bis 1814. Nao d'r Ieësjte Weltkreeg loog Geldere in de Belsje bezèttingszone van de Rienprovincie. Aan 't èng van d'r Twieëde Weltkreeg woert óngevier 80% van de sjtad verweus doer geallieerde lochbombardemente.
Nao d'r Twieëde Weltkreeg woert Geldere i-gedeild in d'r nuje deilsjtaat Noordrien-Wesfale. In 1975 góng 't distrik Geldere op in 't distrik Kleef.
Trivia
[bewirk | brón bewèrke]- Gelder, wie 't vreuger geneumd woert, waor 'n Nederlandstalige sjtad. De archieve zint dus aoch in 't Nederlands van dae tied. Doerdat d'r Otto von Bismarck vanaaf 1870 bevool dat in 't Duutsj Riek gein anger sjpraok mieë moch waeëre óngerwieëze of in ambtelike situaties gebroek, is 't Nederlands huuj d'r daag gans eweg.
-
De maat mit de kirk va Geldere
