Eik

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Valkebergs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

D'n eik ies 'ne inheimse loofboum oet 't gesjlach eik (Quercus) oet de beukefamilie. De teikening en sjtructuur van 't eikehout kèn tamelik vanein versjille vanwege de soort en vanwege de sjtandplaats. De boum kèn hièl oud were, 'n paar ièwe ies gein oetzóndering.

De merkef of Vlaamse gaai hèlt de soort in sjtand doordat hae de eikele in de grónd bewaart en ze daonao vergèt oet te hole.

Inheimse soorte

De zomereik of de gewoon eik (Quercus robur) ies 'ne boum, dae veurkump in Europa, Noord-Afrika en Oas-Azië. Hae kènt 20-30 maeter haog were. De 2-7 paar lobbige blaar zint aan de ónderkant blauwgreun gekleurd. In de herfs were ze geel. De boum sjeit väöl in parke en groate tuine.

De wintereik (Quercus rubra) ies familie van de Gewoon eik meh haet behaorde blaar en óngesjteelde eikelkes.

Eikehout

De zomer- en wintereik levere 't Europees eikehout. In de handel ouch nog ins ónderverdeild in Belsj, Duutsj, Frans, Nederlands, Pools, Roemeens en Slavonisch eike.

't Hout ies sjterk, duurzaam, fiendraodig, hel, krump neet, buigsaam en zjwoar (volumieke massa 700 kg/m3). Onderling zin d'r waal versjille in sjtructuur en kwaliteit.

De kleur van 't kernhout ies geelbroen, die van 't sjpinthout (3-5 cm) liechter gekleurd. Opvallende teikening in (veural geloog) hout zint de sjpegele.

Gebruuk

't Eikehout weurt gebruuk veur 't make van muibele, brögke, waterwerke, sjepe, dweersjliegkersj en päöl. Wiejer veur sjilderpanele en in de beeldhouwkuns. Vanwege zien gehalte aan loajzoer lièt 't hout ziech good beitse, ruike en loge.

Biegeluif

De eik woort in vreuger jaore gezeen es 'ne heilige boum.

Eikekrans

Bie de Romeine (zuug Julius Caesar), waor 't umhange van 'ne eikekrans de hoagste óndersjeiing veur 'ne neet-bevelhöbber.

Ander soorte eike

De Turkse eik of moseik, Quercus cerris, kump oet Zuud-Europa en Klein-Azië. De boum weurt 20-25 maeter hoag. 't Blaad ies ónreigelmaotig gelob mèt sjpietse punt. Aan de voot ziete klein sjmaal sjteunblaedsjes. 't Herfsblaad kleurt geel tot broen. Sjteit in parke, tuine en sóms in 'n lei (laan).

De Amerikaanse eik, Quercus rubra, ies 'ne 25 m. hoage boum oet Noord-Amerika, mèt ónreigelmaotig gelobde blaar. In de herfs zin die brónskleurig tot wienroad gekleurd. 't Kernhout ies ruèdlig-liechbroen, get graover van sjtructuur en lestiger te bewèrke es 't Europees eike. Gemiedelde volumieke massa ies 690 kg/m3. 't Road eikehout haet get gauwer las van zjwamme zoadat 't veur toepassinge boete behandeld moet were.

't Japans eikehout (Q. mongolica of Q. aliena) ies geelgries tot griesbroen gekleurd en get zachter en losser dan 't Europees eike. Gemiedelde volumieke massa 690 kg/m3. Japans eikehout ies good te bewèrke en te buige. (muibelindustrie).

Wiejer zin d'rsj nog de hölseik (Quercus coccifera) (greunblievend); de körkeik (Quercus suber), de moeraseik (Quercus palustris) en de sjteineik Quercus ilex) (Quercus petraea), greunblievend.

Vergieftig

In zoawaal blaad es eikel ziete tannines. Die kènne maag en derm irritere. Tannines were in 't lief umgezat tot pyrogallol, 'n sjterk bloodvergief, dat hemolyse veroarzaak. Verkes zin minder geveulig veur dit vergief, meh paerd, ringer en sjäöp zin hièl geveulig. Herte höbbe-n 't gaer.

Parasiete

De eikegalwesp (Cynips queercusfolii) lèk zien eikes op de ónderkant van eikeblaar, drie centimaeter groate gael tot road gekleurde galappele. Dao besjtoon 50 versjillende soorte galwespe. De bastaardsatijnvlinder lèk häór eikes op 't blaad bovenin de boum. De larve ete van 't greun en make same 'n nès van sjpindräöd tösje de takke. Hie-in euverwintere de larven. Es de blaar wir versjiene, vrete ze ziech vol tot ze volgreujd zin. De eik euverlaef dit door in juni alle sjlaopende knuup oet te laote kómme.

Ozelevehièreboum, 'n zomereik van miè es 1000 jaor oud

De oudste boum van Belsj

Ein van de oudste buim van Belsj waor tot juli 2009 'n zomereik van miè es 1000 jaor (oet ca. 800). De boum, Slivvenhièreboum geneump, sjtóng op ’n krusing van waeg bie Kortessem, Gors-Opleeuw en Wellen. Oats houw 'r 'ne sjtamumvank van 9.58 m. en 'n doorsjnee van 3.83 m. Vanwege waer, sjtörm en bliksem (1859) ies de sjtam gesjplete en hol, meh eder jaor versjene nog sjeut mèt blaar en vörme ziech eikelkes. 'ne Volwasse naozaot van de ouwe boum ies in 1859 d'r neve geplant. De boum woort in vreuger tieje magische krachte toebedeild. In de sjièm van de ouwe boum troffe ziech in de 18e ièw de bokkeriejersj. Op 18 juli 2009 ies de boum mèt 'ne rukwind umgevalle.

In Eghezée (Belsj) zou ouch zoan ouw zomereik sjtoon.