Coronacrisis in Nederlandj

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't AGL. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

De Coronacrisis in Nederlandj is 't gevolg vanne oetbraak van 't coronavirus. Op 27 fibberwarie 2020 woort de ierste besjmetting gemeld in 't Braobantse Loon op Zand. 't Virus waor doe al dinkelik minstes 'ne maond ónger de luuj aanwaezig. Dinkelik goof 't doe ouch al de ierste besjmettinge in Nederlands Limburg, want d'n ierste gehiemelde goof 't hie al op 4 of 5 miert 2020.

Volges 't Rieksinsjtituut veur Volksgezondjheid en Miljeu ('t RIVM) zin zikker 21.158 luuj in 't ganse landj gesjtorve ane gevolge van 'n besjmetting mit 't virus. 't Geit hie aevel óm getesde patiënte. 't Werkelik aantal gehiemelde ligk dinkelik väöl hoeger. In totaal woort bie mie es 3,6 miljoen luuj 't virus vasgesjtèld en goof 't mie es 90.000 krankehoesopnames. Ouch hie mót de kantjteikening weure geplaats det 't óm officieel bevestigde gevalle geit.

Inne media weurt dök gesjproke euver golve. Zoe waor in 't veurjaor van 2020 sjpraoke van d'n iersten golf en vanaaf 't naojaor woort gesjproke van 'nen twiede golf.^[1] In 't veurjaor van 2021 waor sjpraoke van 'nen derde golf.^[2] Innen ierste golf waore de meiste patiënte tösse de 55 en 59 jaor aad en de groetste sjtörfde goof 't ónger de categorie 85 bis 89 jaor. Väöl van de ajer patiënte hadde al óngerligkende krenkdes wie diabetes, euvergewich en hert- en vaatkrenkdes.

Saer de lèste waek van juli 2020 sjteeg 't aantal besjmettinge, krankehoesopnames en gehiemelde opnuuj, veural in 't weste van 't landj. In dizzen twiede golf goof 't zoewaal aaj es jóng patiënte. De patiënte innen derde golf waore jónger en sjtörfdeciefers waore lieger. Dit is dinkelik 't gevolg van 't vaccinatieprogram det in jannewarie 2021 begós en 't feit det iers de risikogroepe woorte ingeënt.^[3] De veerde golf trof veural óngevaccineerde luuj innen Biebelbelt en de groete sjtaej. Ouch de provincie Limburg waor rilletief gezeen hel getróffe.

Maotregele

De oetbraak leidde veur Nederlandj tot wiedgaonde maatregele, woebie 't verkier veur e groet deil woort sjtilgelag. Ónger anger sjoele, universiteite, bibliotheke, cafés, kapsalons, bioscope, musea en restaurants sjlote op las vanne euverheid häör deure. De centraal eindexames op alle middelbaar sjoele woorte gesjrap. Sjportwedsjtrieje en alderlei anger evenemente woorte aafgelas. Aan ederein woort geadviseerd óm minstes 1,5 meter aafsjtandj vanein te bewoere en neet nao 't boetelandj te gaon es det neet hoof. Daonaeve woort gevraog óm zoeväöl wie meugelik binne te blieve en zoe meugelik vanoet hoes te wèrke. Ederein boete Nederlandj woort opgedrage óm allein nog maar nao Nederlandj te reize wienie dao ech noed aan is. De regering sjtelde 'n ikkenomisch hölpplan op óm bedrieve die geldnoed kwame te óngersjteune. De regering verwach det 't begroetingstekort dore crisis in 't gunstigste geval zal oploupe bis 92 miljard euro, dewiel veure crisis raekening woort gehaje mèt 'n euversjot van nege miljard euro.

Inne ierste

Klein euverzich

Hie-ónger e klein euverzich vanne wichtigste maotregele die door 't kabinet zien genómme.

Op 2 fibberwarie 2020 woorte viefteen Nederlanders oet Wuhan geëvacueerd. Geine waor besjmet mèt 't virus;
27 fibberwarie: ierste besjmetting in Loon op Zand, meldingsplich veur artse;
15 miert: alle restaurants, sjport- en fitnessclubs, sauna's, seksclubs en coffeeshops gaon daen daag óm zès oer saoves toe.
16 miert: alle sjoele gaon toe;
23 miert: maotregele weure aangesjerp. Det beteikent ó.a. 1,5 meter aafsjtandj vanein bewoere;
24 miert: alle centraal eindexames weure gesjrap;
2 april: werkgaevers kriege bis negetig percent vanne loenkoste vergeujd;
11 mei: versjillende contakberoepe, woerónger kappers, mage weer ónger sjtreng veurwaerde weure oetgeoefend;
1 junie: reize mèt 't aopebaar verveur is weer meugelik, maar móndjkepke is verplich; horeca äöpent de deure;
1 julie: me maag weer samekómme, gein maximum aantal luuj mie, 1,5 maeter-regel blief gehandhaaf;
6 augustus: aantal besjmettinge sjtieg, veural ónger jong luuj. Reizigers laote zich teste op Sjiphol, inne horeca gaeve gaste häör(e) naam en tillefoonnómmer op, sjtudentevereiniginge mage gein bie-einkómste organizere;
18 augustus: me maag samekómme, maar mèt maximaal zès luuj;
18 september: aantal besjmettinge sjtieg hel, meldplich veur samekómste mit mie es vieftig luuj, inloup van gaste in kefees sjtop óm 24.00 oer;
14 oktober: kafees en restaurants gaon toe, de meiste winkels gaon toe óm 20.00 oer, móndjkepkesplich weurt oetgebreid.
1 december: in alle aopebaar geboewe gief 't 'n móndjkepkesplich
14 december: lockdown bis 19 jannewarie: de meiste contakberoepe mótte sjtoppe, de meiste winkels gaon toe, gein reize
23 jannewarie 2021: aovendjklok geit in
28 april: de door de regering ingesjtèlde aovendjklok löp aaf. Ouch winkele en terrasse gaon weer bepèrk aop.
19 mei: sjportsjoele en zoos gaon aop, terasse langer aop
26 junie: groete aafsjaoling vanne maotregele: alle locaties aop, gein móndjkepke inne meiste aopebaar geboewe, angerhauve meter blief waal gehandjhaaf.
10 juli: gedeiltelike aansjerping

Kritiek

Al haaf miert benaodrökde de Waeltgezóndheidsorganisatie (WHO) det Nederlandj mier teste zouw mótte oetveure veur baeter grip te kriege op 't virus. In daezelfde maond oetde de Belsje autoriteite sjerpe kritiek op 't Nederlands beleid. Veur nuuj besjmettinge vanoet Nederlandj te veurkómme, góng de grens groetedeils toe. Al 't grensverkier det neet nudig woort geach, wie grenstoerisme, woort verbaoje.

Op 19 miert 2020 goof 't e wichtig debat inne Twiede Kamer euver de nuuj maotregele. De meiste partieje inne Kamer waore veursjtander van 't beleid vanne regering, maar de PVV wól 'ne complete lockdown. FvD waor oetgesjpraoke kritisch euvere maotregele. Op 11 junie 2020 woort de aksiegroep Viruswaanzin opgerich, die noe Viruswaarheid hèt. De aksiegroep sjteit bekindj veur häör hel kritiek op 't coronabeleid vanne Nederlandse regering. Zoe haet ze geprottesteerd taege de aovendjklok. Aanvankelik mit succes, want op 26 fibberwarie woort ze truukgedrèjd.^[4] Op 26 fibberwarie besjliste 't gerechshof in D'n Haag aevel det de juridische óngerboewing van dees maotregel toch riechtig is.^[5]

Neet allein aksiegroepe bekritisere de regering, mer ouch artse en verpleegköndig personeel höbbe forse kritiek geoet oppen hoege wèrkdrök inne zörg enne vaccinatiecampagne.^[6]

Situatie in Nederlands Limburg

Nederlands Limburg ligk kórtbie 't epicentrum vanne virusoetbraak inne kreis Hinsberg. In en óm Gangelt goof 't al in fibberwarie de ierste kranke en sjtörfgevalle. Dinkelik goof 't in det tiedsbesjtek ouch al besjmettinge inne Limburgse grensgemeintes, maar doe woorte officieel nog gein gemeld. Op 5 miert woort e sjtörfgeval gemeld in 't krankehoes van Haelder. Doe waor 't besjouwd es d'n ierste gehiemelde in Nederlands Limburg, maar dinkelik goof 't al d'n daag daoveur e sjtörfgeval in e zörgcentrum. Daezelfden daag woorte ouch zès nuuj besjmettinge vasgesjtèld. Vastelaovend en wintersjport höbbe 'ne groete rol gesjpäöld bie de hel versjpreiding van Covid-19.^[7]

In totaal zien 2.077 luuj ane gevolge van 'n besjmetting mit 't coronavirus gesjtorve. 't Aantal positief tests ligk op óngevier 250.000 en 't aantal krankehoesopnames op 6.444 (sjtand: 18 jannewari 2021). De ciefers ligke in werkelikheid hoeger. Opmerkelik is ouch det 't in Zuud-Limburg significant mie patiënte en gehiemelde goof es in Noord- en Midde-Limburg. In Mesjtreech gief 't absoluut gezeen de wiedoet de meiste besjmettinge, krankehoesopnames en gehiemelde. De gemeintes Piel en Maas en Kèrkraoj^[8] zeen volges de ciefers van 't RIVM van alle Limburgse gemeintes aafgezat taege inwoeneraantalle 't hels getroffe door 't coronavirus. Kessel waor biezónger hel getroffe door corona tiedes d'n ierste golf in miert 2020.

D'n twiede en derde golf van 't virus treffe mie luuj in Noord- es in Zuud-Limburg en de oerzaak daovan is óndudelik.^[9] In augustus en september 2020 sjteeg 't aantal besjmettinge inne gemeintes Venlo en Gennep^[10] rasj. Ouch in 't veurjaor van 2021 waor 't aantal besjmettinge in Venlo hoeg.^[11] Op 8 november 2021 besjlote de börgemeisters van Mesjtreech, Broensem, Haelder en Kèrkraoj óm de äöpening van 't vastelaovessezoen aaf te laste.^[12] In 't naojaor van 2021 woorte militaire ingezat óm mit te hèlpe bie tessjtraote in Zuud-Limburg en op corona-aafdeilinge van 't Vie Curi in Venlo en 't Zuyderland-krankehoes in Haelder.^[13]

Gallerie

Nederlandj

Schiphol in 't veurjaor van 2020
Hamstergedraag in supermerte
Nuuj maotregele op 'n mert
'n Oetgesjtorve autobaan

Nederlandjs Limburg

Tösse 20 miert en medio mei 2020 waore de meiste grenseuvergeng mit 't Belsj toe. Óngersjtaonde foto's tuine inkel veurbeelde.

Vaer bie Berg aan de Maas zónger luuj
Grensversjperring tösse Nurop en 't buurdörp Sjlenake
Op de Kuttingerwaeg bie Ieëpe
...bie Sippenaeken
...bie De Plaank

Brónne

Dit artikel is gooddeils gebaseerd op 't corresponderend Nederlandstalig en Duutsjtalig artikel, 't dashboard COVID-19 en de nuutsartikele op Wikinuujs.
Veur 'n euverzich van artikele euver 't coronavirus in Nederlandj en Nederlands Limburg, zuuch: Wikinuujs

Referenties

[1] Tweede golf blijkt zo stug dat die de eerste golf gaat overtreffen. Wouter van Loon - NRC Handelsblad, 1 jannewarie 2021

[2] Langzaam dient de derde coronagolf zich aan in de Limburgse ziekenhuizen. Serge Sekhuis - Dagblad De Limburger, 15 miert 2021

[3] Jongeren testen vaker positief, ouderen juist minder: ‘Vaccineren werpt zijn vruchten af’. Sander van Mersbergen - De Gelderlander, 9 miert 2021

[4] Dit is de actiegroep die de avondklok tot wankelen brengt. NOS, 17 fibberwari 2021

[5] Viruswaarheid verliest hoger beroep: invoering avondklok was in orde. RTL Nieuws, 26 fibberwarie 2021

[6] ‘Het vaccinatie-zwabberbeleid eist zijn tol’: een open brief van Zuyderland. Zuyderland Krankehoes

[7] GGD-onderzoek: carnaval en wintersport waren katalysator eerste coronagolf. Serge Sekhuis - De Limburger, 7 junie 2021

[8] Kerkrade piekt met aantal doden door corona: zo hard sloeg het virus in jouw gemeente toe. Serge Sekhuis - Dagblad De Limburger, 6 miert 2021

[9] Coronacijfers: Limburg de grootste brandhaard van het land. Job Tiems - 1limburg, 6 april 2021

[10] GGD: Coronagolf in Gennep is géén cluster. Arthur Hubers en Job Tiems - 1limburg, 25 augustus 2020

[11] Coronavirus in Limburg: aantal besmettingen loopt verder op. Job Tiems - 1limburg, 30 miert 2021

[12] Ook Maastricht en Brunssum schrappen start carnavalsseizoen wegens corona. Nu.nl, 8 november 2021

[13] Zorg overbelast: militairen helpen in ziekenhuizen. ANP, Sjoerd Verbiesen, 1limburg - 6 december 2021

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]