Wiel Kusters

Dit artikel is gesjreve in 't Valkebergs. Ómdat 't plaatsgebónge is, maogs doe 't ómzètte nao 't Kirchröadsj, es te dit dialek sjpriks.

Wiel (Jan Hubert Willem) Kusters (Sjpekhei, 1 juni 1947) is 'ne Nederlandse dichter. Hae sjreef ouch enig werk in 't Kirchröadsj. Tiedes zien wèrksaam laeve waor hae hoagleraar letterkunde aan de Universiteit Mestreech. Hae is getrouwd mèt de pianiste Tonie Ehlen.

Loupbaan

Kusters debuteerde in 1965 op achtiènjaorige laeftied met gedichte in 't literair tiedsjrief Contour. Hae waor actief in de Limburgse literatuur, onder miè es veurzitter van de Zuidelijke Afdeling van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde. Hae waor redacteur van De Gids, 't Vlaams tiedsjrief DWB en literair mètwèrker van NRC Handelsblad, de Volkskrant en KRO-radio. Bie de oprichting van de Raod veur Cultuur woort hae beneump tot portefeuillehouder Letteren.

Van 1989 tot 2017 wèrkde hae es hoagleraar in de algemein en Nederlandse letterkunde aan de Faculteit der Cultuur- en Maatschappijwetenschappen van Universiteit Mestreech. Van dees faculteit waor hae teves de ièrsjte decaan. Tiedes zien emeritaat waor hae tot 2021 es honorair hoagleraar aan dezelfde universiteit verbonge.

Wiel Kusters publiceerde biografieë van Pierre Kemp (2010) en Kees Fens (2014). Hae is de biograaf van Gerrit Kouwenaar.

Onderscheiinge

Vlag en Wimpel (veur Het veterdiploma,1987)
Sphinx Cultuurpries 1990
Eremedaille der Provincie Limburg 2007
Officier in de Orde van Oranje-Nassau 2010
Teken van Verdienste van de Stad Maastricht 2013

Bibliografie

Poëzie

Een oor aan de grond (1978)
De gang gevolgd door Carbone notate (1979)
De gang (1980) (bibliofiel, met etsen van Gèr Boosten)
Sirenas. Spaanse souvenirs (bibliofiel) (1980)
Hoofden (1981)
Ballade van de stoker (bibliofiel, 75 ex.) (1982)
Ballade van de palfrenier (bibliofiel) (1982)
Knittelalfabet (met tekeningen van Gèr Boosten) (1983)
Kwelrijm (1983)
Een bezoek aan de leermijn (notities en poëzie) (1984)
Het leven op stoomschepen (1986)
Zonder weerga/Seinesgleichen (met Oskar Pastior) (1986)
Je wimpers zo lang. Naar motieven van Georg Heym (1887-1912), die bij het schaatsen op de Havel bij Berlijn door het ijs zakte en verdronk. (bibliofiel, 50 ex.) (1986)
Berlijn (bibliofiel, 60 ex.) (1987)
Twee tot de derde / Zwei zur Dritten (samen met Oskar Pastior) (1987)
Drie nonsensverzen voor Nop (gelegenheidsuitgave) (1988)
Dagboek (vouwblad, bibliofiel, 60 ex.) (1988)
De hoogtijd van Peter Yvon de Vries en Anneke Brassinga (vouwblad, bibliofiel, 45 ex.) (1988)
IJs en weder dienende (met anderen) (1988)
Laatst (1989)
Abecedarium (1989)
Koninklijke sfinx (nonsensverzen) (1989)
Merelschedeltje (vouwblad, bibliofiel, 75 ex.) (1989)
Canto fermo (1990) (bibliofiel, gelegenheidsuitgave)
Reliek (1990) (vouwblad)
Oase (1992) (bibliofiel)
De scheepskist. Levensliedje voor Tonie (bibliofiel, 25 ex.) (1996)
Velerhande gedichten (1997)
Een onbekende stem zingt (vouwblad, bibliofiel, 125 ex.) (1997)
Junikever (bibliofiel, 50 ex.) (1997)
Zegelboom. Gedichten en notities 1975-1989 (1998)
Twee sonnetten (bibliofiel, 60 ex.) (2000)
Woongenot & Reisplezier (twee sonnettenkransen, samen met Huub Beurskens) (2001)
Als kind moest ik een walvis eten (2002)
Jan Hanlohof (bibliofiel, 85 ex.) (2002)
In memoriam Guus Sötemann (bibliofiel, 60 ex.) (2002)
Tijdingen (2006)
Zielverstand (2007)
Bewaarmachinist (2010)
Hohner (2015)
Door enkele straten van Maastricht (2017)
Leesjongen. Verzamelde gedichten 1978-2017 (met luister-CD) (2017)
In opdracht. Achtenveertig kwatrijnen (2019)
Zonder palet (2020)
Talkshow (bibliofiel, 90 ex.) (2020)
Ars poetica (bibliofiel, 70 ex.) (2020)
Wandeling met Gerrit [Kouwenaar], 1981 (bibliofiel, 35 ex.) (2020)
Duize (bibliofiel, 50 ex.) (2021)
Na de winter (bibliofiel, 40 ex.) (2021)
Redding (bibliofiel, twee uitvoeringen, 35 en 15 ex.) (2021)
In den Zwischenräumen (Duitstalige gedichten, bibliofiel, 45 en 15 ex.) (2021)

Veur kinger

Salamanders vangen. Met teikeninge van Joep Bertrams (1985)
Het veterdiploma. Met teikeninge van Joep Bertrams (1987)
Een beroemde drummer. Met teikeninge van Joep Bertrams (1994)
Te veel hersens. Met teikeninge van Joep Bertrams (2001)
De avonturen van Pim Pleisters. Met teikeninge van Toon Teeken (2017)

Proza

Het mijnmuseum (notities) (1981)
Een bezoek aan de leermijn (notities en poëzie) (1984)
Hendriadys (1988)
De trap (bibliofiel, met een originele foto van Kim Zwarts) (1989)
Aangetekend - Test test test : twee verhalen (2000)
De onweerzitting (2000)
De zomerschool (2003)
De turnzaal (2004) (gesitueerd in de voormalige gymnastiekzaal achter de Hof van Tilly)
De witte helm. Een beeldverhaal (samen met de fotograaf Frans Welters) (2018)

Breve

2 breve van Jan Hanlo aan W. Kusters in Jan Hanlo, 'Brieven 1963-1969' (1989)

Theater

Passio diaboli (Libretto naar een idee van Bernard van Beurden) (1992)
Doa tuut 't. Monoloog voor stem en tuba (1998)
Levend bewijs. Spel van Jezus' passie (2005)
Schachtsignalen (2012)

Bloomlaezinge

Het werk (1980)
Het regent in de trompetten. De mooiste gedichten van Pierre Kemp, gekozen door Wiel Kusters en Ingrid Wijk (2017)

Vertalinge

Oskar Pastior, Een Nederlandse titel (1985)
Marin Sorescu, Versteende Hettiet (1993)
W.H. Auden, Nee, Plato, nee (met Benno Barnard en Huub Beurskens) 2009
H.C. Artmann, Frankenstein!! (2017)

Vertaald

Carbone notata. Gedichte, Inschriften (Aus dem Niederländischen von Oskar Pastior) (1983)
Ein berühmter Trommler (Aus dem Niederländischen von Oskar Pastior) (1998)
Carbone notata (A cura di Marco Prandoni; Traduzione di Franco Paris e Marco Prandoni. Introduzione di Herman van der Heide) (2019)

Essayistiek, non-fictie

Het mijnmuseum (notities en poëzie) (1981)
Heldin in broek (1982)
Een tuin in het niks (vijf opstellen over Gerrit Kouwenaar) (1983)
De killer. Over poëzie en poëtica van Gerrit Kouwenaar (proefschrift) (1985)
Raad van Alfabet (1987)
Dit lege hart - over J.C. Bloem (1987)
De geheimen van wikke en dille. Aantekeningen over poëzie (1988)
Vaak is in mij iets heidens aan het treuren. Wiel Kusters over cultuur, natuur, Pierre Kemp en Toon Hermans (1988)
Monoloog in de bergen. Over Rutger Kopland (1988)
Arenden, ketenen (1988)
Het sneeuwde tot het niet meer sneeuwde (1988)
Pooltochten (inaugurele rede) (1989)
Kouwetenendokter. Over poëzie, wetenschap, witte jassen en een sarcofaag (1991)
Een hemd met paardjes. Over het werk van Geert van Beek (1990)
Pierre Kemp, vroeg en laat (1991)
Vier componisten op zoek naar een dichter (1991)
Tegen de verstening, tegen het gruis. Enkele gedachten over cultuur (1993)
Honingraten. Over de smaak van lezen (1994)
Ik graaf, jij graaft. Aantekeningen over poëzie (1995)
Bladeren en lezen in groot verstaan. Pierre Kemp in de wereld van het boek (met Harry G.M. Prick) (1995)
Poëzie als perfecte misdaad, toegelicht aan de hand van de zaak Kouwenaar (1995)
Versteende wouden - Mijnen en mijnwerkers in woord en beeld (met Jos Perry) (1999)
Koolhaas' dieren - Over de biologie van een schrijver (2008)
Pierre Kemp. Een leven (2010)
Dit nog, ook dit. Essays over poëzie en proza (2012)
In en onder het dorp. Mijnwerkersleven in Limburg (2012)
En de grote rodekolen en de rode kroten rooien. Jan Hanlo's moedertaal (2012)
Mijn versnipperd bestaan - Het leven van Kees Fens 1929-2008 (2014)
Grote God (2015) - (Kees Fens-Lezing)
Geschiedenis van de literatuur in Limburg (samen met Lou Spronck en Ben van Melick) (2016)
Eikenhout en zinkviooltjes. Jan Hanlo's brieven aan Willem K. Coumans (2017)
De hand van Pierre Kemp (2017)

Tentoonstellingen (curator)

Huisraad Onraad, oder die Dinge in der Umwelt der Fliege (Bonnefantenmuseum, Maastricht, 24 mei 2001 - 2 september 2001)
De hand van Pierre Kemp. Studies, schetsen, werken op papier (Bonnefantenmuseum, Maastricht, 22 september 2019 - 7 januari 2018)
Jan Hanlo hep het gemaakt (i.s.m. Ser J.L. Prop en het Literatuurmuseum) (Museum Valkenburg, 16 juni 2019 - 25 augustus 2019)

Euverig

Een bibliografie van het in boekvorm en in kranten en tijdschriften verschenen werk van Wiel Kusters tot 2012 is het driedelige De onderste steen (1988, 1997, 2012). De beide eerste delen zijn samengesteld door Jo Peters, het derde deel door Sanne Thomas.
In 2012 verscheen Ik woon in duizend kamers tegelijk. Opstellen voor en over Wiel Kusters van vrienden en collega's ter gelegenheid van zijn afscheid als hoogleraar Algemene en Nederlandse Letterkunde aan de Faculteit der Cultuur- en Maatschappijwetenschappen van de Universiteit Maastricht, onder redactie van Jan de Roder.