Poëzie
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Poëzie, diechkuns of (traditioneler) lyriek is 'ne vörm vaan literatuur boe-in taol um häör esthetische en kunszinnege kwaliteit weurt gebruuk, in plaots vaan primair um de beteikenis vaan de wäörd (semantiek) wie in proza. 't Is dus gemaakde taol; 't woord kump ouch vaan 't Aajdgrieks poièsis (ποίησις, '[de] maak'). 'ne Mins dee poëzie sjrijf weurt 'nen diechter (of zelde poëet) geneump; 't make vaan poëzie hèt diechte. De mieste poëtische tradities hantere e (divisief) ritme; versjèllende culture en genres gebruke ouch klaankeuvereinkoms of rijm (indrijm, beginrijm/alliteratief en midderijm/assonantie). Dit verraojt de sterke binding die poëzie mèt muziek heet; in de vocaole muziek koume ze feitelek bijein en neet wieneg gediechter die me noe es leestekste zuut, woorte oersprunkelek zingentere veurgedrage. In versjèllende culture is of waor poëzie d'n einege vörm vaan literatuur - prozatekste weure of woorte allein veur zakeleke communicatie gebruuk - en gief 't 'n bleujende cultuur vaan lang vertèllende (epische) gediechter; in de moderne Westerse kuns evels is poëzie gooddeils beperk tot korte vörm, boebij de prozaïsche roman de plaots vaan 't verhaolend werk innump.
De drei hoofgenres vaan de literatuur
[bewirk | brón bewèrke]In de literaire treditie vaan Europa, betaomp me drei hoofgenres bis de literair könsvorm.
- Epiek: proza, veural gebruik in romans (meh allewijl ouch väöl in tiedsjrifte)
- Lyriek: poëzie, veural gebruik in gediechte (meh allewijl, väöl mie es vreuger, ouch in meziek; veural rap)
- Dramatiek: drama, veural gebruik es scripts in toneel: de literatuur die gemeind is um oetgesproke te weure (meh allewijl eigenlek ummertouw väöl mie in film)
't Kömp natuurlek dèks veur tot e literair wèrk behuurt bis mie es ei genre. Zoe is väöl (mèt naome Europese) kinderbeuk vaan nao de oorlog qua opboj verhaolend, dös episch, meh qua sjrijfstijl direk-emotioneel, dös lyrisch. Sommege sjrievers, wie d'n Hollender J.J. Voskuil, staon zjus bekind um hendeg druug, bekans wie e skrip, te sjrieve. In praktiek veult 't veur de lezer dramatisch aon, dewijl 't neet gemeind is um oetgesproke te weure en daomèt in theorie episch is. Wie later ein vaan de weinege succesvolle moderne huurspeule ziech bassierde op e book vaan häöm, Bureau, woort 't opins oetgesproke en kos 't weer wel es dramatiek besjojd weure.
Dit artikel is e sjtumpke. De kans Wikipedia helpe door 't aan te völle