Taalweitesjap

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Nuts. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

Taalkunde of taalweitesjap of linguïstiek is de sjtudie van de natuurlike tale. Wannier het versjiensel (natuurlijke) taal in zien algemeinheid weurt besjtudeerd, kalt me euver algemein of universeil taalweitensjap.

Aafhankelik van de invalshook van de ongerzeuker en eventueil 't ongerdeil van de linguïstiek, weurt linguïstiek tot versjillende takke van de weitensjap geraekend, zoeës cognisieweitesjappe, psychologie, en antropologie.

Taaloetinge

Taaloetinge zunt veur de taalkunde in de eisjte plaatsj gesjpraoke oetinge, of de oetsjpraok, opgeboewd oet klanke, morfeme, weurd, zinne en tekste of discourses. De klanke weure besjtudeerd door de fonetiek en de fonologie, de opboew van weurd door de morfologie en de groepering van weurd in zinne door de syntaxis. De beteikenis van taaloetinge weurt besjtudeerd door de semantiek, wat de sjpraeker mit de taaloetinge probeert te berieke, 't doel dat d'r mit naogesjtraef weurt, weurt besjtudeerd door de pragmatiek.

Vakgebede

Taalkundige disciplines zunt onger angere:

- Algemeine taalkunde:

• Pragmatiek, de sjtudie va taalgebroek
• Prosodie
• Semantiek, de beteikenis van weurd, zinne en tekste
• Tekslinguïstiek
• Fonetiek, algemeine klanklier (articulatorisch, akoestisch, perceptief en linguïstisch)

- Sjtructureile taalkunde (veural grammatica):

• Semiotiek, teikenraegels van 'n taal
• Syntaxis, zinsboew
• Morfologie, sjtudie van weurdvörm
• Fonologie, de grammaticaal oetsjpraokraegels van 'n taal (neet te verwarre mit fonetiek)
• Lexicologie, de "woerdlier", alles wat met weurd te make haet - en lexicografie, de toepassing van lexicologische reigels van 'n taal, en dus ouch de sjpelling
• Stilistiek, alhoewaal gein echt ongerdeil van de Structureel Taalkunde waal 'n ongerwerp van de grammatica

- Interdisciplinaire taalkunde:

• Sociolinguïstiek
• Psycholinguïstiek
• Neurolinguïstiek, 't verbandj tösje taal en hersene
• Etnolinguïstiek
• Rechslinguïstiek, 'n nuuj sjtudie va taalgebroek in de jurisprudentie

- Toegepaste linguïstiek:

• Taaldidactiek
• Logopedie
• Afasiologie en dyslexie

- Systematische taalkunde:

• Sjtudie van natuurlike tale op taolsjtructureile methode