Soeverein Voorstedóm vaan de Nederlen

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

't Soeverein Voorstedóm vaan de Nederlen waor 'ne staot in Wes-Europa dee tösse ind 1813 en 1815 heet bestande op 't groondgebeed vaan 't huieg Nederland. Wie nao de slaag bij Leipzig 't Frans Keizerriek ineinveel en de Franse tróppe de Nederlen verlete, besloot me de Nederlandse oonaofhenkelekheid te herstèlle, en de vörm vaan 'n monarchie te geve. Nao 't Congres vaan Wene in 1815 góng 't Soeverein Voorstedóm euver in 't Keuninkriek vaan de Nederlen, wat ouch de zuieleke Nederlen umvatde.

Historie

Sinds 1795 waore de noordeleke Nederlen door de Franse bezat; sinds 1810 had 't daobij integraol deil oetgemaak vaan 't Frans Keizerriek. Welbestoont 't begrip "Hollandse departeminte", die door 'n soort stadhawwer, Charles-François Lebrun, woorte bestuurd.

Bij de militair ineinstorting vaan Fraankriek woorte Lebrun en de Franse tróppe oet de Hollandse departeminte eweggerope. In dit vacuüm veerdegde drei staotslui, Gijsbert Karel van Hogendorp, Frans Adam van der Duyn van Maasdam en Leopold van Limburg Stirum, op 20 november 'n proclamatie oet tot zij veurluipeg de Nederlen zouwe besture. Zij zouwe later bekind koume te stoon es 't Dreimaansjap vaan 1813. Einen daag later volgde de oetroping vaan 't Soeverein Voorstedóm. Het waor hun bedoeling 't Hoes Oranje-Nassau weer aon de mach te bringe; prins Willem Frederik, 't hoof vaan 't hoes, naom hun oetneujeging aon en lande op 30 november in Scheveningen. Op 2 december, naotot heer d'n titel vaan voors had geaccepteerd, woort heer in Amsterdam ingehaold. Ouch vörmde me 'n regering vaan zeve ministers.

In dit riek gol veurluipeg nog de Franse Groondwèt. Op 29 miert kaom 'n Vergadering van Notabelen bijein oet alle deile vaan 't land um 'n nui groondwèt te sjetse. Intösse góng de discussie euver de touwkoms vaan de Nederlen door. De nui staot claimde 't gebeed vaan de aw Rippubliek, meh de bedoeling waor um dao aander gebeed aon touw te veuge. De Britte wouwe de Zuieleke Nederlen bij 't voorstedóm inlieve, um 'n sterke bufferstaot te make; Fraankriek zouw dat gebeed daan gedwoonge aofstoon. In ein versie vaan dat plan zouwe de Nederlen zelfs tot aon Koblenz mote loupe, mèt Rijn en Moezel es grens. Pruses wouw dat gebeed evels neet aofstoon en zaog daobij de Nederlen liever tot d'n Duitse Boond touwtrejje.

Mèt de oontsnapping vaan Napoleon in fibberwarie 1815 kaom de zaak in 'n stroumversnelling. De Vereinegde Nederlen woorte erkind en op 16 miert reep Wöllem ziech tot keuning oet. Nao de Slaag bij Waterloo, dee op (Zuid-)Nederlands groondgebeed plaotsvoont, kós dit zoonder meujte verwezelek weure.

Indeiling

In de groondwèt vaan 29 miert 1814 woort de provinciaol indeiling vasgelag. 't Voorstedóm bestoont oet nege provincies, die aofgeleid waore vaan de aw geweste in de Rippubliek, mèt de volgende aonteikeninge:

• Culemborg en Buren, vreuger gein oonderdeil vaan e groeter gewes, kaome bij Gelderland;
• Vianen, Ameide, Leerdam en Langerak, vreuger gein oonderdeil vaan e groeter gewes, en Sommelsdijk, vreuger oonder Zieland, kaome bij Holland;
• IJsselstein inclusief Benschop, Polsbroek-Noord en Jaarsveld, vreuger 'n zelfstendege baronie, kaom bij Utrech;
• Ameland, vreuger 'n apaarte vrijhierlekheid, en Schiermonnikoog, vreuger particulier bezit, kaome bij Friesland;
• Wedde en Westerwolde hoorte oonder Groninge; in 't verleie waor deze status neet gans dudelek;
• De Generaliteitslen vörmde same de negende provincie, Braobant. Hei huurde dus ouch Ziews-Vlaondere en deile vaan Limbörg bij.

De vreuger feodaol dwergstäötsjes, die in d'n tied vaan de Rippubliek in naom oonaofhenkelek waore gewees meh feitelek vazalstaote waore, woorte noe (wie in de Fransen tied) formeel mèt Nederland vereineg. Ouch woorte de Generaliteitslen aofgesjaf: alle geweste woorte geliekweerdeg. Tot slot naom me de centralisatie vaan 't Frans bewind gooddeils euver: in tegestèlling tot de Rippubliek woort 't Soeverein Voorstedóm 'n einheidsstaot.

Bron

Dit artikel is gebaseerd op nl:Soeverein Vorstendom der Verenigde Nederlanden, nl:Driemanschap van 1813, nl:Regering onder soeverein vorst Willem en nl:Vergadering van Notabelen.