Schokland

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

't Veurmaoleg naobersjepke Middelbuurt vaanoet de Noordoospolder; op de veurgroond Lakenvelder keuj.

Waterstaotskèrk in Middelbuurt.

Rewien vaan de aw Enser kèrk in Zuidbuurt.

Schokland (Schokkers: Skokkelaand) is e geweze eiland en 'n geweze gemeinte op de groond vaan de huiege gemeinte Noordoospolder in de Nederlandse provincie Flevoland. De gemeinte zuut Schokland es woenkern. 't Lendsje mèt mer e paar hoonderd meter in doorsnee meh is wel veer kilometer laank. Schokland waor tot 1859 de woenplaots vaan twie vèssersgemeinsjappe, Emmeloord en Ens, wie de regering meinde tot 't te gevierlek waor um dao te woene. Sindsdeen waor 't op de vuurtoriewachter nao oonbewoend. Nao 1942, wie de polder veerdeg kaom, laog Schokland neet mie in zie; sindsdeen kós ziech 't binnelands toerisme dao oontwikkele. Sinds 1995 steit 't op de Werelderfgoodlies vaan d'n UNESCO.

Geologie

Schokland is in de loup vaan 't Holoceen oontstande, oonder invlood vaan de ziespiegelstijging, die veurde tot veenvörming in e groet gebeed in en roontelum 't huieg IJsselmeer. 't Veen vaan Schokland bedèk e landsjap oet 't ind vaan de lèsten iestied, mèt oonder aandere e revierduin (zand wat door d'n euverheersende westewind oet umligkende revierbèddinge is opgestove). De ajdste vermellinge vaan eilen in 't huieg IJsselmeer (de veenres Schokland en de keileim-opduiking Urk) stamme oet de Romeinsen tied.

Schokland is 't eineg nog resterend veurmaoleg veeneiland in de geweze Zuiderzie (Urk is, wie gezag, vaan leim) en daodoor vaan groete geomorfologische en bojemkundege weerde.

Insignes

De gemeinte Schokland veurde gein eige waope.

Historie

Ancien régime

Väöl vaan de besjreve historie vaan Schokland verleep gesjeie. Schokland waor cultureel, en langen tied ouch staotkundeg, gesjeie in e noordelek deil, Emmeloord, en e zuielek deil, Ens. Ouch vaan belaank is, tot 't eiland ziene laankgerekde vörm neet altied heet gehad: in de middeliewe waor 't oongeveer eve laank, meh väöl breider.

Emmeloord (Emelwerth, terp (wierde) bij e 'beekske' (ame)) waor in de middeliewe bezit vaan de zieruivers-hiere vaan Kuinre, die 't es oetvalsbasis veur ruiverije op de Zuiderzie gebruukde. Ouch stoont hei de munt vaan Kuinre. Nao d'n oondergaank vaan hun riek kaom Emmeloord in particulier bezit, totdat in 1660 de stad Amsterdam 't koch, en 't mèt Urk vereinegde in de ambshierlekheid Urk en Emmeloord. Ens (Endesea, 'eendezie') laog mier in de louwte vaan de historie en veel ummer oonder 't Euverstiech. 't Bestoont oet twie naobersjappe, de Middelbuurt (boe noe nog de kèrk vaan euver is) en de Zuiderbuurt.

Negentienden iew

Pas in de Fransen tied, d'n tied vaan groete bestuurleke hervörminge, woorte Emmeloord en Ens samegeveug. De naom Schokland waor wel ieder in gebruuk, meh is woersjijnelek 'ne sjelnaom: sjokke zien gedruugde reetplagge of koojflatse die door de allerermste (die ziech zelfs geinen törf kóste betaole) veur de chauffaasj woorte ingezat. Inderdaod waore de lui vaan 't eiland ermeujeteg. De nui gemeinte Schokland bleef in eder geval ouch nao de Fransen tied bestoon, ze kaom in Euverijssel te ligke. Oondaanks de vereineging in ein gemeinte bleef de bevolking oet twie gemeinsjappe bestoon: die vaan Emmeloord waore bekans allemaol katheliek, in Ens waore de lui hervörmp. Ouch hadde ze compleet versjèllende dialekte (in Ens verwant aon 't Urkers, in Emmeloord verwant aon 't Huizers, vaan Huizen NH), die evels wel allebei Schokkers weure geneump, en allezeleve ouch versjèllende kleierdrachte. 't Totaol aontal inwoeners bedroog zoe'n 650; vaan hun woende de mieste in Emmeloord.

Oontruiming

In de loup vaan de iewe raakden 't eiland ummer wijer aofgeslage door de Zuiderzie; bij störmvlood stoont 't gemeinelek oonder. Ouch woort 't leve dao bemeujelek door 't gebrek aon zeut water: 't ziewater struimde oonder de groond door zoetot me veur drink- en waswater op regewater of import oet Kampen aongeweze waor. De Zuiderbuurt woort in 1855 oontruimp; in 1859 besloot keuning Wöllem III gans 't eiland te doen oontruime. Vaanaof 1 miert had me dao veer maond d'n tied veur. Op 10 juli vaan dat jaor woort de gemeinte Schokland opgeheve en aon Kampen touwgeveug. De bewoeners gónge nao aander vèssersplaotse: Volendam (toen gemeinte Edam), Vollenhove (allewijl gemeinte Steenwijkerland) en Brunnepe (gemeinte Kampen). Dao bleve ze dèks aofgeslote gemeinsjappe vörme, die hun taol en cultuur tot deep in d'n twintegsten iew hele. Nog ummertouw vörme de naozaote vaan de Schokkers de zoegenaomde Schokkervereniging.

Tösse 1859 en 1942

Daomèt waor Schokland oonbewoend, op e paar lui nao: de vuurtoriewachter op de zuidpunt, 'nen diekwèrker in de Middelbuurt en 'ne havemeister in Emmeloord, boevaan d'n have nog ummertouw gebruuk bleef weure. De aw hoezer waore aofgebroke, umtot de bewoeners de stein en 't hout mèt hadde genome. Allein de protestantse kèrk in de Middelbuurt bleef stoon. Lui oet Kampen en Urk kaome soms bij wijs vaan toerisme op 't eiland kieke. In 't hoegsezoen kaome mie diekwèrkers nao de Middelbuurt, wie ouch reetkappers. Op de zuidpunt bleef d'n awwe vuurtorie, bekind es Schokker Jaap, nog tot 1940 in gebruuk, tot 1922 bemaand. Ironisch genóg sloog 't eiland nao de oontruiming koelek nog wijer aof. Vaanaof 1932, wie d'n Aofsleetdiek veerdeg kaom, laog 't eiland neet mie in zie.

In de polder

Mèt 't veerdeg koume vaan de Noordoospolder waor Schokland ouch gein eiland mie. 't Waor noe gemekelek te bereike euver land, zeker wie de Schokkerringweg (N352) kaom (heer löp door de Middelbuurt). In de polder woorte twie dörper nao de deile vaan 't eiland geneump: Emmeloord woort de naom vaan de hoofplaots, Ens vaan eint vaan de greundörper. (Ouch de aander dörper in de polder höbbe hunne naom vaan verdwene plaotse.) Um 't toerisme te oontwikkele bouwde me in de jaore 1980 houte hoezer in de Zuiderziestijl um de kèrk in Middelbuurt. In 1995, bij de 19e sessie, woort Schokland op de lies vaan Cultureel Werelderfgood gezat. 't Voldeeg aon criteria iii ('t dreug 'n unieke of teminste oetzunderleke getuigenis vaan 'n cultureel traditie of besjaving die besteit of is verdwene) en v ('t is 'n oetmuntend veurbeeld vaan 'n traditioneel minseleke nederzètting of minselek land- of ziegebruuk wat representatief is veur ein of mie culture, of vaan minseleke interactie mèt de umgeving, in 't bezunder es die door d'n invlood vaan oonumkierbaar verandering kwetsbaar is gewore).

Mèt 't druuglègke vaan de umgeving kraog me te make mèt aander probleme: 't veen begós te verdruge (de boere in de polder höbbe baat bij 'ne liege groondwaterspiegel) en daodoor in te klinke. Daodoor is de bojem vaan Schokland sinds 't oontstoon vaan de polder hel gezak. Me heet noe 'ne sloot um 't eiland gegrave, zoetot 't veen naat blijf.

Op 1 november 2008 maakde me vaan Schokland 'nen officiële woenkern mèt eige poscode. Daoveur hadde adresse op Schokland oonder aander dörper in de polder gevalle. 't Aontal inwoeners beperkde ziech per 2010 evels tot 5.

Historische inwoenertalle

jaor	aontal
1795	643
1830	676
1840	695
1849	641

Aonzien

't Bekindste monumint vaan Schokland is de Enserkèrk in de Middelbuurt (zuug de foto), 'n waterstaotskèrk oet 1834. Ze vervóng de awwer gotische kèrk mèt romaansen torie, die in de Zuidbuurt stoont meh vervalle waor geraak. Vaan die kèrk ligk noe nog 't fundemint (foto); bij de kèrk vint me ouch 'ne kèrkef. Emmeloord had hiel kort 'n eige kathelieke kèrk, die is aofgebroke en heropgebouwd in Ommen. De hoezer in Middelbuurt zien, wie gezag, recint gebouwd.

Rifferenties

Dit artikel is gebaseerd op, en gedeiltelek vertaold oet, 't corresponderend Nederlandstaoleg artikel, en wel in dees versie.

Extern links

• Schokland.nl