Sjaolsjtrejd (Belsj)
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Èèsjdes. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
De Sjaolsjtejd ien Belsj is de sjtrejd tusse 't rieksóngderwies (ongderwies iengerich doer de Sjtaot, provincies en gemejnte) en 't Kathelieke ongderwies.
De iersjte sjaolsjtrejd (1878-1884)
[bewirk | brón bewèrke]Nao de ongaofhankelikhead van Belsj ien 1830 haw aog 't officieel ongderwies 'n uëverweagend katheliek karakter. Op vuursjtel van Jean-Baptiste Nothomb weerd de iersjte organieke wit op 't lieger óngderwies op de 24ste miert 1842 aongenoeëme. Edere gemejnte weerd d'r tów verplicht minsjtens eng liegere sjaol te hebbe en graotis óngderwies aon de erm kingder te geave. 'n Vrieje sjaol mocht de gemejntesjaol vervange. (Lit op! mit vrieje sjaol wurd hie 'n confessionele, geweunlikke op raoms-kathelieke grongdsjlaog gebaseerde, sjaol ien Belsj bedold, geng vriejesjaol zoe'es luj ien Nederland die kinne) De geasjtelikke moch 't godsdeensjóngderwies insjpecteren en de sjaolbeuk ongderzeuke. Umdat de kirk häör mitwirreking versjafte aon dis wit, verminderde 't aontal vrieje sjaole tusse 1840 en 1875 mit 37,5 %.
De liberaole regiering van 1878 ongder leiding van Walthère Frère-Orban, oevan alle lede vriemetselear waore[1][2],richtte ien 1878 'n departemingt van Oeëpenbaor Óngderwies op en sjtumde op 10 juli 1879 de twiede organieke wit op 't lieger óngderwies (Wit-Van Humbeeck). Dit vernumd nao Pierre van Humbeeck (1829-1890). De belangriekste bepaolingen van dizze wit waore dat eder gemejnte minsjtens eng officiële sjaol mos óngderhawwe; de gemejntes geng vrieje sjaol mochte subsidiëren; de óngderwiezers ien de gemejntesjaole 'n diploma van ;n rieksnormaalsjaol moste hebbe; godsdeensjóngderwies alleng boete de lisoore gegeave mocht wurre en alleng op oetdrukkelijk verzeuk van de awwers. Op 11 juni 1881 keem 'n soertgelieke Wit op 't middelbaar óngderwies tot sjtand.
De twiede sjaolsjtrejd (1950-1958)
[bewirk | brón bewèrke]Nao de Twiede Weareldoerlog ginge mie en mie jongere nao 't secundair óngderwies. 't officieel óngderwies en 't vrie (katholiek) óngderwies veulde, zich doer te tównaome van de lierlinge, tekort gedoeën. 't Officieel óngderwies kos 'n sjtructureel probleem umdat 't minder sjaole haw dan 't vrie óngderwies. 't Vrie óngderwies kos 'n financieel probleem umdat 't een hoeger iensjrievingsgeld mos vraoge dan 't officieel óngderwies doerdat 't vrie middelbaar óngderies neet weerd gesubsidieerd. De Christelijke Volkspartij regiering-Pholien I (1950-1952), mit premier Joseph Pholien (1884-1968), en -regiering Van Houtte I (1952-1954), mit premier Jean Van Houtte (1907-1991) kinde subsidies tow aon de mit financiële problemen kampende vrieje secundaire sjaole (Wit-Harmel, 1951-1952), mits dizze ongder andere aofzaoge van 't inne van 't hoege sjaolgeld dat de vriehead van de sjaolkeus ien de weag zow sjtoeën. De wit van 17 december 1952 vuurzaog ongder mier ien de oprichting van Gemingde Commissies, paritair saomegesjteld oet vertieëgewoordigers van 't rieks- en vrie óngderwies, die de minister van advees mosse geave uëver de lierprograms en 't aonvraoge tot oprichting van riekssjaole en tot erkinning van vrieje sjaole. De oppositie waor alleng bang vuur de ienvlood die de Kirk via dis commissies op 't rieksóngderwies zow kinne hebbe.
De sjpanninge begoste rongd 1950 en de twiede sjaolsjtejd bereikte ien 1955 'n hoegtepungt wie de socialistische minister Leo Collard (1902-1981) (ien de paorse regiering Acker IV) mit de Wit-Collard probeerde de subsidies aon de kathelieke sjaole te vermindere, de vuurwaorde vuur de subsidiëring te versjerpe en te vuurzien ien de oprichting van 'n groet aontal riekssjaole. De ongrusj en 't (sjtraot-)protest, mit de mars op Brussel op 26 maart 1955 es hoegtepungt, ging wijjer tot de Belsje verkeezingen van 1 juni 1958 de Christelijke Volkspartij weer aon de macht brachten. Op 6 augusjtus 1958 weerd op initiatief van de CVP-minderheadsregiering-Eyskens de Nationale Sjaolcommissie opgerich, besjtoande oet de vuurzitter en dreij lede van eder van de dreij nationale partije (kathelieke, liberaole en de socialiste). Dis commissie wirkte 'n compromis-oplossing oet die op 20 november 1958 ien 't Sjaolpact van 1958 weerd neergelag. Mit 't Sjaolpact weerd 't iensjriefgeld ien 't secundair óngderwies aofgesjaft, Sindsdów geldt d'r 'n readelikke sjaolvreej.
Rifferenties
[bewirk | brón bewèrke]- ↑ Thirion, Roger, La franc-maçonnerie, CEDIL, Bruxelles, 2006, p. 18
- ↑ Poma, Karel, Actie Vrijmetselaren, Roularta Books, Zellik, 1995, p. 80
Dit artikel is e sjtumpke. De kans Wikipedia helpe door 't aan te völle