Sj-umlaut
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mofers. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
De sj-umlaut (inne litteratuur meistes de sch-umlaut) is 'n vorm van umlaut die veurkump in versjillige Nederfrankische en Ripuarische taalvariëteite, worónger 't Limburgs. De sj-umlaut is vanwaenge zie betrèkkelik ónregelmaesig karakter slechs in e paar vel aan te wieze, wovan wiedoet de meiste gaon euvere verangering van a nao e, wen die wuuertj gevolg door 't (historisch) cluster sj/sch. Strik-gezeen is 't dus geinen umlaut, mer 'n saort aan palatalisatie.
De sj-umlaut is betrèkkelik jónk in vergelieking mitte anger umlaute en ouch 't verspreijingsgebied is bepirk; zoea kump t'r in 't Standerdnederlands mer in ei val veur: 't wäördje "fles". In sómmige vel luuet de sj-umlaut e minimaal paar achter; mit naam bie 't ewegvalle van 't palataal karakter van 't consonantcluster. E veurbild oet 't Mofers is tes (inne mantjel) taenge tas (kóffe), wobie 't ieëste 'ne sj-umlaut haet óngervónje.
De sj-umlaut kump allein veur bie wäörd die in 't Oergermaans 't cluster *sk hawwe, neet *hs; dus bösj kump veur, meh ösj neet.
Veurbiljer
[bewirk | brón bewèrke]| Oergermaans | mit umlaut (Kölsj en Luuksembörgs) |
mit umlaut (Ètsberger) |
umlaut en depalatalisering (Mofers) |
ónaangetas (Hoeagduutsj) |
|---|---|---|---|---|
| *askaz (boum) | Esch | esj | es | Esche¹ |
| *askǭ (aafval) | Äsch | esj | asse | Asche |
| *buskaz | Bösch / Bësch ² | bósj ³ | bós | Busch |
| *flaskǭ | Fläsch | flesj | fles | Flasche |
| *taskǭ | Täsch | tesj | tes | Tasche |
| *waskaną | wäsche(n) | wesje | wasse | waschen |
- Noeate
- In 't Middelhoeagduutsj koom ónnag de vorm asche zónger umlaut veur.
- Bösch is Kölsj en Bësch is Luuksembörgs. Vergeliek ouch nog Frösch, Fräsch veur kwekkerd (Hoeagduutsj: Frosch).
- De vörm bösj en busj kómme veur in sómmige Zuud-Limbörgse dialekte.
Zuuch ouch
[bewirk | brón bewèrke]Brón
[bewirk | brón bewèrke]- van Wijk, N. "De umlaut van a in ripuaries-en salies-frankiese dialekten van België en Nederland." Tijdschrift voor Nederlandsche Taal-en Letterkunde 33 (1914): 203-247.