Roethene
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Heëlesj. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Roethene (Roetheens en Róssisj: Русины, Roesiny; Oekraïenisj: русини, roesini; Polnisj: Rusini; Sjlowaaks: Rusíni) vörme e Oeës-Slavisj volk va luuj die inheems zint aan 't weste va g'n Oekraïne, 't oeëste va g'n Sjlowakei en 't zuudoeëste va Pole. Dat is e bergechtig en dunbevolk gebeed dat óngerdeel vörmt van de Karpate. Sommige taalwetesjappesj besjouwe de taal die dees luuj sjpreëke, 't Roetheens, es 'n variant van 't Oekraïenisj, mar vöal taalkóndige en ethnologe besjouwe 't es 'n aparte taal en de sjpreëkesj doava dan óch es 'ne aparte etnische groop.
De percieze definiëring doava blief evvel lestig. Wiewaal Roethene egelig 'ne zieër diverse etnische groop vörme, sjpreëke de luuj versjeie dialekte die vöal ópee liekene en wiejer zint de mieëtste Roethene lid van 'n lokaal oeëstesj-katholieke kerk. Óp die twieë punte óngersjeie zie zich van anger slavisje volkere, wie de Pole, Sjlowake en Oekraïnesj. Desóndanks veule sommige Roethene zich óch sjterk verbónge mit dees ómringende volkere.
Weltwied guuef 't, aafhankelig van de definitie, zó'n 110.000 bis 623.500 Roethene. Noa sjtatting hant zó'n 1,7 mieljoeën persoeëne 'ne Roetheense achtergrónk en doadurch kanne óch die luuj weëde gereëkend tot de Roetheense diaspora. Vuural in de VS (ca. 8.000 tot 320.000) en i Canada (max. 250.000) guuef 't rilletief groeëte gemeensjappe. Klinger aatalle vink me truuk i g'n Vojvodina (ca. 14.200), Kroatië (2.500) en Hongarieje (2.300).
Vanaaf de 17e ieëw woeëde Roethene same mit de Oekraïnesj, Witrósse en Rósse gezieë es ee volk, wat truukging op 't Kievs Riek. Noa de Róssisje Rivvelutie verangerde dat koncep evvel noa 't hudig.
Bekinde Roethene
[bewirk | brón bewèrke]- Bohdan Ihor Antonitsj, Oekraïenisj-Roetheense dichter
- Vasiľ Biľak, communistisje politiker va Sjlowaaks-Roetheense komaaf
- Alexander Dukhnovitsj, Oekraïenisj-Roetheense preester, dichter, sjriever, pedagoog en aktivis
- Igor Grabar, Róssisj-Roetheense kunssjilder, oetgeëver, restaurateur en kunshistoricus
- Josaphat Kotsylovsky, Oekraïenisj-Roetheense bussjop en marteleër
- Milan Lach, bussjop van Sjlowaaks-Roetheense komaaf
- Dionisije Njaradi, Servisj-Roetheense geestelige
- Olena Papuga, Servisj-Roetheense politiker
- Józef Retinger, Polnisj-Roetheense literatoerwetesjapper, aktivis en sjriever
- Andy Seminick, Amerikanisje baseballsjpeler van Polnisj-Roetheense aafkoms
- Jaroslaw Trochanowski, Polnisj-Roetheense komponis en moeziker
- Petro Trochanowski, Polnisj-Roetheense dichter en moeziker
- Andy Warhol, Amerikanisje kunsteneër van Sjlowaaks-Roetheense aafkoms
- Theodosius Wislocki, bussjop va Polnisj-Roetheense komaaf